Synagoga Zalmana i Rywki Małżonków Nożyk

Twarda 6, 00-950 Warszawa

Szlak: Bijące Serce Historii

Synagoga Zalmana i Rywki Małżonków Nożyk
Widok ogólny/fot. Jacek Wiśniewski
Następny

Opis


Informacje podstawowe

Współrzędne GPSGPS: N 52.236090, E 21.001087

Strona WWWWWW


HistoriaHistoria

To jedyna ocalała z pożogi II wojny światowej synagoga warszawska, do dziś służąca wiernym. Synagoga została wzniesiona w l. 1898-1902 z fundacji Zalmana (Zelmana) Nożyka, …

Bijące Serce Historii to zbiór tras i proponowanych sposobów zwiedzania warszawskich kościołów. Nazwa szlaku  wyraża przekonanie, że w warszawskich kościołach zapisana została historia stolicy i Polski.

W pierwszej fazie tej części projektu "Skarbiec Mazowiecki" proponujemy zwiedzanie 48 świątyń, uwzględniają one podstawowe kategorie zwiedzania, np."  kościoły wotywne, świątynie związane z kapłańską drogą bł. ks. Jerzego Popiełuszki, kościoły Traktu Królewskiego a także miejsca związane z bł. Janem Pawełem II.

To jedyna ocalała z pożogi II wojny światowej synagoga warszawska, do dziś służąca wiernym. Synagoga została wzniesiona w l. 1898-1902 z fundacji Zalmana (Zelmana) Nożyka, syna Manosa, na zakupionej przez niego w 1893 r. posesji. Wiosną 1898 r. oficjalnie rozpoczęto budowę, którą nadzorował Komitet Budowy Synagogi. Uroczyste otwarcie w obecności licznie zgromadzonych gości miało miejsce 28 lutego 1902 r. Wówczas to fundator Zalman Nożyk dokonał uroczystego włożenia zwojów Tory do Aron ha-kodesz. Synagoga mogła pomieścić ok. 600 wiernych (mężczyzn i kobiet na babińcu). Uczęszczali do niej przede wszystkim bardziej zamożni Żydzi, którzy mieli tu wykupione swoje stałe miejsca.

Nożykowie przekazali budynek  Warszawskiej Gminie Starozakonnych do użytku publicznego, zabezpieczając zapisem testamentowym część funduszy na jego utrzymanie.  Warunkiem postawionym przez fundatorów było, aby synagoga nosiła imię Zalmana i Rywki Nożyk oraz aby wspominano ich odmawiając w ich intencji modlitwę za umarłych „Boże pełen miłosierdzia”.

W trakcie prac remontowych  w 1923 r. do ściany wschodniej dobudowano półokrągłą wnękę dla chóru wg proj. Maurycego Grodzieńskiego (śladem po niej są ślepe witraże po obu stronach ściany). W okresie międzywojennym synagoga słynęła bowiem ze znakomitego męskiego chóru, kierowanego przez Abrahama Cwi Dawidowicza.

W przededniu II wojny światowej synagoga na Twardej była jednym z wielu żydowskich miejsc kultu na terenie Warszawy, z których korzystała zamieszkująca tu liczna społeczność  tego wyznania - jedna z największych na świecie.

W 1940 r. synagogę zamknięto, zdewastowano wnętrze, zamieniając budynek na stajnię i magazyn paszy. W maju 1941 r. była jedną z trzech warszawskich bożnic, na otwarcie których zezwoliły niemieckie władze okupacyjne. Została zamknięta ponownie w lipcu 1942 r. po likwidacji tzw. małego getta. Dewastację budowli pogłębiły jeszcze działania bojowe w czasie powstania warszawskiego 1944.

Po wojnie została prowizorycznie odnowiona i oddana do użytkowania wiernym. Jednak oficjalne otwarcie synagogi miało miejsce dopiero w 1951 r., po prawnym przekazaniu obiektu gminie żydowskiej.  W 1968 r. synagogę znów zamknięto.

W l. 1977-1983 przeprowadzono gruntowny remont i konserwację budowli. Do wschodniej ściany dobudowano wtedy aneks, mieszczący obecnie siedzibę Związku Religijnego Wyznania Mojżeszowego w RP oraz warszawskiej Gminy Wyznaniowej Żydowskiej. Kolejne otwarcie synagogi miało miejsce w 40. rocznicę powstania w getcie warszawskim. Od 1988 r. modlitwy w warszawskiej synagodze odbywają się przy udziale rabina, który rezyduje w Polsce.

W latach 90. XX w. i na początku XXI w. synagoga stała się obiektem kilku aktów antysemickich (m.in. próba podpalenia w 1997 r.). W l. 2001-2002 r. prowadzono prace remontowe, mające na celu osuszenie piwnic oraz renowację fasady, uszkodzonej przez ogień. Kolejny gruntowny remont  przeprowadzono w2008 r.

Wydarzeniem bez precedensu była pierwsza w dziejach wspólna modlitwa w synagodze katolickiego arcybiskupa Henryka Muszyńskiego i rabina Warszawy Michaela Schudricha – w dniu 19 kwietnia 1993 r. podczas nabożeństwa  z okazji 50. rocznicy wybuchu powstania w getcie.

Warszawska Synagoga Nożyków jest dziś nie tylko miejscem modlitw, ale także ważnym ośrodkiem życia społeczności żydowskiej w Polsce oraz wydarzeń kulturalnych z nią związanych. W podziemiach obiektu znajduje się mykwa (łaźnia rytualna), działa także sklep koszerny.

Bijące Serce Historii


Bijące Serce Historii to zbiór tras i proponowanych sposobów zwiedzania warszawskich kościołów. Nazwa szlaku  wyraża przekonanie, że w warszawskich kościołach zapisana została historia stolicy i Polski.

W pierwszej fazie tej części projektu "Skarbiec Mazowiecki" proponujemy zwiedzanie 48 świątyń, uwzględniają one podstawowe kategorie zwiedzania, np."  kościoły wotywne, świątynie związane z kapłańską drogą bł. ks. Jerzego Popiełuszki, kościoły Traktu Królewskiego a także miejsca związane z bł. Janem Pawełem II.