Szlak " Sakralne Perły Mazowsza" to pierwszy etap prezentacji najcenniejszych obiektów sakralnych na Mazowszu. Znajdą się na nim zarówno zabytki tej klasy, co katedra w Płocku, jak i sanktuarium w Loretto, czy kaplica w Choszczówce, związana ze sługa Bożym kard. Stefanem Wyszyńskim. O ich znaczeniu decydują zarówno walory historyczne, jak i religijne - wiele z nich to interesujące miejsca pielgrzymkowe lub związane z wybitnymi postaciami polskiego życia religijnego i patriotycznego.
Opactwo pobenedyktyńskie z elementami zamku książąt mazowieckich to druga po bazylice katedralnej najważniejsza budowla na Wzgórzu Tumskim. Obecnie mieści się tu Muzeum Diecezjalne. Opactwo wznosi się naprzeciw płockiej katedry.
W miejscu wcześniejszego grodu i pierwszej siedziby książąt polskich Władysława Hermana i Bolesława Krzywoustego w XIV w. za czasów króla Kazimierza Wielkiego na Wzgórzu Tumskim powstał zamek obronny murowany z cegły. Był on siedzibą książąt mazowieckich do końca XV w., wtedy w wyniku osunięcia się skarpy wiślanej uległ częściowemu zniszczeniu.
Za panowania króla Zygmunta Starego w XVI w. zamek został odnowiony jako siedziba starosty płockiego. Następnie król Zygmunt Stary przekazał go benedyktynom, którzy wznieśli murowany późnogotycki kościół oraz budynki klasztorne.
Na początku XVII w. opat Stanisław Starczewski przeprowadził gruntowny remont kościoła i budynków klasztornych. Kościół św. Wojciecha otrzymał bogaty wczesnobarokowy wystrój z marmurowym, monumentalnym ołtarzem głównym i portalem projektu królewskiego architekta Mateo Castello.
W okresie potopu szwedzkiego i wojny północnej kompleks zabudowań został doszczętnie ograbiony i nigdy nie odzyskał dawnej świetności. W 1781 r. benedyktyni opuścili Płock i zostali przeniesieni przez bp. Michała Poniatowskiego do Pułtuska. Opactwo zajęło seminarium duchowne.
W 1856 r. w celu powiększenia seminarium kościół został rozebrany. Ołtarz główny przeniesiono do płockiej fary, zaś portal do Bądkowa Kościelnego. W 1866 r. gmach przejęły władze rosyjskie i utworzyły w nim państwowe gimnazjum żeńskie. W okresie międzywojennym mieściła się tu m.in. szkoła muzyczna dla organistów. W latach 60. XX w. budynki opactwa benedyktynów zostały poddane gruntownemu remontowi i przekazane Muzeum Mazowieckiemu.
W 2005 r. nowym właścicielem opactwa została Kuria płocka. W latach 2006-2008 przeprowadzono gruntowny remont budynku opactwa, który stał się siedzibą Muzeum Diecezjalnego.
GPS: N 52.541372, E 19.690174
242622623
Historia