województwo mazowieckie, powiat warszawski, gmina Śródmieście
archidiecezja warszawska, dekanat śródmiejski
GPS: N 52.253930, E 21.006589
228312031
warszawa@franciszkanie.com.pl
Historia
Włoski franciszkanin o. Wincenty Scapito, kapelmistrz i kapelan, rozpoczął w 1645 r. budowę kościoła za zgodą króla Władysława IV. Rok później dokonano konsekracji drewnianego kościoła, który został spalony podczas potopu …
Bijące Serce Historii to zbiór tras i proponowanych sposobów zwiedzania warszawskich kościołów. Nazwa szlaku wyraża przekonanie, że w warszawskich kościołach zapisana została historia stolicy i Polski.
W pierwszej fazie tej części projektu "Skarbiec Mazowiecki" proponujemy zwiedzanie 48 świątyń, uwzględniają one podstawowe kategorie zwiedzania, np." kościoły wotywne, świątynie związane z kapłańską drogą bł. ks. Jerzego Popiełuszki, kościoły Traktu Królewskiego a także miejsca związane z bł. Janem Pawełem II.
Włoski franciszkanin o. Wincenty Scapito, kapelmistrz i kapelan, rozpoczął w 1645 r. budowę kościoła za zgodą króla Władysława IV. Rok później dokonano konsekracji drewnianego kościoła, który został spalony podczas potopu szwedzkiego. W dniu 4 października 1662 r. miała miejsce konsekracja nowego drewnianego kościoła, dla którego namalowano dwa obrazy: "Św. Antoni" i "Stygmaty św. Franciszka".
W 1679 r. położono kamień węgielny pod budowę murowanej świątyni. Mimo protekcji króla Jana III Sobieskiego i darów przekazanych przez Adama Kotowskiego po wielu trudnościach budowę kościoła ukończono w 1737 r. Autorami projektu świątyni i jej budowy byli architekci Jan Chrzciciel Ceroni i Antoni Solari, zaś budowę dokończyli architekci Jan, Józef i Jakub Fontanowie. Ostatnim etapem budowy kościoła była realizacja fasady według architekta Józefa Borettiego w 1788 r.
Po trzecim rozbiorze Polski rząd carski umieścił w klasztorze dom kary i poprawy dla kleru. W latach 30. XIX w. budynek przejęła akademia duchowna, która działała do usunięcia franciszkanów z klasztoru w 1863 r. W kolejnych latach w klasztorze działała ochronka dla dzieci, a kościół przekształcono w kościół garnizonowy dla katolików służących w armii carskiej.
Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę franciszkanie wrócili do swojej siedziby na Nowym Mieście w Warszawie. Przed wybuchem II wojny światowej warszawski klasztor został siedzibą zarządu prowincji franciszkańskiej. W czasie powstania warszawskiego kościół został częściowo zbombardowany. Ocalała część kościoła z cudownym obrazem "Św. Antoni", przed którym została odprawiona w dniu 21 stycznia 1945 r. pierwsza Mszę św. w lewobrzeżnej Warszawie.
Zachowany stan techniczny zbombardowanej świątyni pozwolił na szybką realizację dzieła jej odbudowy. Kościół po rewitalizacji w latach 80. XX w. odzyskał swój dawny blask.
Kościół reprezentuje dojrzały barok 2. poł. XVIII w. Najważniejszą częścią świątyni jest jej fasada nawiązująca do stylu klasycystycznego. Nad głównym wejściem do kościoła umieszczono m.in. herb Sobieskich. Fasadę wieńczą dwie charakterystyczne wieże zakończone obeliskami. W jednej z wież znajdują się dzwony.
Świątynia została zbudowana na planie krzyża rzymskiego. Prezbiterium jest zakończone półkolistą absydą. Nawę główną przykrywa sklepienie kolebkowe z lunetami oraz obiega gzyms, nad którym umieszczono okna. Do prezbiterium po stronie lewej przylega kaplica Matki Bożej Pocieszenia, zaś po prawej zakrystia z wejściem do klasztoru.
W ramionach transeptu znajdują się: z prawej strony ołtarz św. Antoniego, zaś z lewej strony - Chrystusa Ukrzyżowanego. Na pierwszym filarze przy wejściu do nawy głównej został odkryty niewielki fragment polichromii, nie wiadomo jednak, co ona przedstawiała i kto był jej autorem, ponieważ nie zachowała się kronika kościoła. Obecnie wnętrze kościoła jest pomalowane na biało.
II wojna światowa obeszła się z kościołem oo. franciszkanów dość łaskawie, część wystroju świątyni została zachowana.
- Do najcenniejszych ocalałych zabytków należy obraz "Św. Antoni" namalowany przez Mateusza Bertowicza w 1664 r., będący przykładem warszawskiej szkoły malarskiej XVII w. Nawet mniej wprawne oko dostrzeże kunszt i urodę tego obrazu uznawanego za cudowny. Kult św. Antoniego narodził się z chwilą zainstalowania tego obrazu w świątyni, a fakt, że część kościoła z obrazem ocalała podczas bombardowania w czasie powstania warszawskiego, jest przypisywany opiece św. Antoniego. Mateusz Bertowicz namalował także scenę stygmatyzacji św. Franciszka - do ołtarza głównego. Oryginał tego niezwykłego obrazu znajduje się w Muzeum Narodowym, a po odbudowie ołtarza w latach 80. XX w. w dawnym miejscu obrazu umieszczono jego wierną kopię.
- Na szczególną uwagę zasługuje ołtarz Ukrzyżowania z zachowaną figurą Jezusa umierającego na krzyżu, dzieło rzeźbiarza Andrzeja Schlütera z 1694 r. Figura Jezusa została wyrzeźbiona w bardzo naturalistyczny sposób. Około trzydzieści lat później rzeźbiarz Bartłomiej Bernatowicz umieścił pod krzyżem rzeźbę Maryi w stanie omdlenia podtrzymywaną przez Marię Magdalenę. Grupa rzeźbiarska odbiega od klasycznego kanonu, czyli od kompozycji belki tęczowej. Rozwiązanie to świadczy o oryginalności dzieła warszawskiego rzeźbiarza. Bernatowicz w swojej pracy nawiązał do zniszczonego obrazu J.E. Siemigniowskiego z warszawskiego kościoła św. Krzyża.
- W kaplicy po lewej stronie prezbiterium znajduje się obraz "Matka Boża Pocieszenia", według tradycji ofiarowany przez króla Jana III Sobieskiego. Również w tej kaplicy znajduje się okazały relikwiarz św.Witalisa (szczątki męczennika zatopione w woskowej figurze). Nad wejściem do kaplicy od strony nawy głównej wisi obraz Michała Willmana "Jezus w Ogrójcu".
Do kościoła Sanktuarium św. Antoniego przylega klasztor, w którym znajduje się siedziba prowincjała.
CIEKAWOSTKIW kościele franciszkanów w ołtarzu Matki Bożej Częstochowskiej znajduje się obraz "Ostatnia Wieczerza". Apostołowie na tym obrazie zostali przedstawieni w strojach z XVII w.
1645 r. - Król Władysław IV wydał zgodę na osiedlenie się franciszkanów w Warszawie.
3 października 1646 r. - Poświęcenie drewnianego kościoła, którego pierwszym gwardianem był o. Wincenty Scapito, inicjator fundacji franciszkańskiej w Warszawie.
1656 r. - Spalenie kościoła w czasie potopu szwedzkiego.
4 października 1662 r. - Odbudowa i konsekracja nowego drewnianego kościoła.
2 sierpnia 1679 r. - Poświęcenie kamienia węgielnego pod budowę murowanej świątyni według projektu architektów Jana Chrzciciela Ceroniego i Antoniego Solariego.
XVII/XVIII w. - Przerwa w budowie świątyni.
1. poł XVIII w. - Ukończenie budowy kościoła pod kierunkiem architektów Jana, Józefa i Jakuba Fontanów.
29 września 1737 r. - Konsekracja świątyni przez biskupa poznańskiego Stanisława Hozjusza.
1732-1736 r. - Budowa ambony.
1750 r. - Budowa fasady według projektu arch. Jakuba Fontany.
1754 r. - Zainstalowanie w kościele relikwii św. Witalisa.
1788 r. - Józef Boretti nadaje obecny kształt fasadzie kościoła.
1797 r. - Umieszczenie w klasztorze domu poprawy i kary dla kleru.
Lata 30. XIX w., do 1863 r. - Działalność akademii duchownej.
1863 r. - Usunięcie franciszkanów z Warszawy po powstaniu styczniowym, kościół przekształcono w kościół garnizonowy dla żołnierzy katolików służących w armi carskiej.
1919 r. - Objęcie kościoła i klasztoru przez franciszkanów.
Wrzesień 1944 r. - Kościół został zbombardowany przez Niemców w czasie powstania warszawskiego.
21 stycznia 1945 r. - Pierwsza Msza św. odprawiona po wyzwoleniu w lewobrzeżnej Warszawie.
Lata 80. XX w. - Odbudowa ołtarza głównego z wykorzystaniem ocalałych kolumn według projektu prof. arch. Stanisława Marzyńskiego.
2000-2007 - Gruntowny remont kościoła.
W pobliżu znajdują się:
- Kościół pw. Nawiedzenia NMP, ul. Przyrynek 1
- Kościół pw. św. Benona (redemptorystów), ul. Piesza 1
- Kościół pw. św. Kazimierza (ss. sakramentek), Rynek Nowego Miasta
- Kościół pw. św. Jacka (dominikanów), ul. Freta
Zaloguj się
0
Wydarzenia
Architektura
Zabytki
W otoczeniu
Daty historyczne
Na szlaku
