Drewniane skarby Mazowsza - szlak drewnianej architektury sakralnej.

Mazowsze jest niezwykle bogate w przykłady sakralnego budownictwa drewnianego. Na terenie województwa odnotować można ponad 200 godnych uwagi obiektów.

Na obecnym etapie realizacji projektu "Skarbiec Mazowiecki - szlaki turystyczne obiektów sakralnych w Warszawie i na Mazowszu" pragniemy  zachęcić do odwiedzenia i poznania wybranych obiektów.

Na Mazowieckim Szlaku Drewnianej Architektury Sakralnej, któremu nadajemy nazwę Drewniane skarby Mazowsza, będziecie Państwo mogli zwiedzić aż 67 niezwykłych obiektów. Są to w większości mało znane i, choćby z tego powodu, rzadko odwiedzane kościoły i kaplice. Przy typowaniu obiektów braliśmy pod uwagę przede wszystkim ich historię, walory architektoniczne, rolę w lokalnym i ponadlokalnym życiu religijnym. Znajdujące się na szlakach świątynie pozwalają zapoznać się z różnorodnymi, zmieniającymi się w ciągu wieków, formami ich rozplanowania, kształtowania bryły, czy też wyposażenia i zdobienia wnętrza.

Na szlaku Drewniane skarby Mazowsza umieszczone zostały drewniane obiekty sakralne, podzielone na 6 tzw.  pętli: ciechanowską(14 obiektów), ostrołęcką (11), płocką (14), siedlecką (9), warszawską-wschodnią (8) i warszawską-zachodnią (10). W przygotowaniu - pętla radomska (7)

Dla zainteresowanych materiałami drukowanymi wydaliśmy miniprzewodnik "Drewniane skarby Mazowsza" z mapą.

Wieś powstała w XV w. na terenie Wielkiego Księstwa Litewskiego. Należała do rodu Paprockich herbu Cholewa wywodzącego się z ziemi łęczyckiej i sieradzkiej. Jakub i Wit Paproccy ufundowali tu kościół pw. św. Bartłomieja wzniesiony w 1439 r. Uposażywszy go wystarali się o utworzenie w Paprotni parafii, co nastąpiło w 1455 r. 

Od początku XVI w. wieś dzieliła się na Paprotnię Kościelną i Paprotnię Podawce. Ta druga część zamieszkiwana była przez potomków założycieli wsi, którzy byli kolatorami kościoła. Staropolskie słowo 'podawca' oznacza właśnie kolatora. W 1827 r. Paprotnia Kościelna liczyła 6 domów i 21 mieszkańców, a Paprotnia Podawce - 17 domów i 88 mieszkańców. W 2. poł. XIX w. obie części Paprotni, wraz z folwarkiem Paprotnia Krossy, wchodziły w skład dóbr z centrum w pobliskiej Hołubli.

Gdy kościół ufundowany w XV w. przez Paprockich spłonął, kolejny, również drewniany, został wzniesiony w 1761 r. z fundacji Jakuba Ciecierskiego, późniejszego stolnika drohickiego, ówczesnego właściciela Paprotni. Kościół był czynny do 1876 r., kiedy to władze carskie nakazały jego zamknięcie, a wiernych włączyły do parafii Wyrozęby. Po wydaniu w 1905 r. edyktu tolerancyjnego zezwolono na przywrócenie kościoła do kultu. W 1906 r. staraniem ks. Władysława Górskiego został on wyremontowany i przebudowany. Parafię reaktywowano w 1919 r.

Drewniany, orientowany kościół o konstrukcji zrębowej wzniesiono na planie krzyża łacińskiego. Nawa i prezbiterium mają taką samą szerokość. Ramiona transeptu mieszczą kaplice. Po obu stronach prezbiterium znajduje się zakrystia i skarbczyk. Ściany wzmocniono pionowymi belkami (tzw. lisicami). Zachodnią elewację flankują dwie wieże na planie kwadratu. Wieńczą je czworoboczne ostrosłupowe hełmy.

Wnętrze oświetlają półkoliście zakończone okna. Przy północnej i południowej ścianie prezbiterium znajduje się zakrystia i skarbczyk. Szalunek zewnętrznych ścian stanowi jednocześnie ich dekorację. Strefę poniżej okien oszalowano deskami pionowymi, zaś strefę z oknami - deskami poziomymi. Tę samą kondygnację na wieżach okryto deskami ułożonymi skośnie w jodełkę. Analogiczną dekorację zastosowano na szczytach otaczających z czterech stron hełmy wież. W połowie wysokości ścian znajduje się uproszczony gzyms kordonowy. Wszystkie narożniki uwypuklono pionowymi deskami imitującymi lizeny (lizena to płaski, pionowy występ w elewacji zewnętrznej). Imitacje lizen zdobią też najwyższe kondygnacje wież, których parapety (płaszczyzny pod oknami) dodatkowo udekorowano prostokątnymi płycinami, czyli wgłębnymi lub wypukłymi dekoracjami o motywach geometrycznych. Najwyższe partie ścian świątyni, prócz wież, ozdobiono krótkimi pionowymi deskami zakończonymi półkoliście od dołu.

Nawę i prezbiterium kryje wspólny dach trójpołaciowy. Każde z ramion transeptu ma również trójpołaciowy dach. Sześcioboczną wieżyczkę na sygnaturkę umieszczono na przecięciu osi nawy i transeptu. Jej zwieńczeniem jest ostrosłupowy hełm. Na zewnątrz ścian, pod okapem, umieszczono ozdobne wsporniki (kroksztyny) łączące więźbę dachową ze ścianami.

• Ołtarz główny, eklektyczny, o dekoracji neogotyckiej (pocz. XX w.), z obrazem "Matka Boża Częstochowska" w metalowej sukience. 
• Lewy ołtarz boczny o cechach barokowych (pocz. XX w.) z głównym obrazem przedstawiającym św. Antoniego. W zwieńczeniu ołtarza umieszczono obraz "Trójca Święta".
• Prawy ołtarz boczny o cechach barokowych (pocz. XX w.) z głównym obrazem przedstawiającym Jezusa Miłosiernego ("Jezu ufam Tobie") oraz wieńczącym ołtarz - "Przemienienie Pańskie".
• W prawym ołtarzu główny obraz przedstawia Jezusa Miłosiernego ("Jezu ufam Tobie"), zaś wieńczący - "Przemienienie Pańskie". 
• Trzy dwustronne feretrony (obrazy procesyjne): dwa pochodzące z połowy XIX w., trzeci - z XVIII w. ("Św. Antoni" i "Matka Boża z Dzieciątkiem"). - w kaplicach
• Wystrój wewnętrznych ścian kościoła imituje wnętrze murowanej świątyni. Wydatny gzyms obiegający całe wnętrze nawiązuje do motywów renesansowych. W połowie wysokości ścian umieszczono skromny gzyms kordonowy. Pionowe podziały ścian zrealizowano za pomocą pilastrów (płaskich filarów, posiadających głowicę i bazę, analogicznie jak kolumny). Na stropie  znajduje się polichromia: w nawie - z przedstawieniem Wniebowzięcia Matki Bożej, w prezbiterium - z wizerunkami czterech Ewangelistów. Balustrada chóru ozdobiona czterema malowidłami figuralnymi rozdzielonymi pilastrami.
• Ambona i stalle kolatorskie o dekoracji neogotyckiej (zapewne z pocz. XX w.). - w prezbiterium
• Neogotycki prospekt organowy (obudowa instrumentu). Organy wybudował w 1880 r. Kazimierz Potulski z Warszawy.
• Witraże z wizerunkami świętych i błogosławionych. - w oknach nawy i prezbiterium

• Dzwonnica drewniana pochodząca z początku XX w., o konstrukcji słupowej, zbudowana na planie prostokąta. Jej prostopadłościenna bryła zwieńczona latarnią i dekoracja części arkadowej nawiązuje do form znanych z renesansowej architektury monumentalnej. - usytuowana na północny zachód od kościoła
• Cmentarz kościelny otoczony murem z polnych kamieni. Przy południowej ścianie nawy kościoła znajduje się nagrobek Kazimierza Kalickiego z 1855 r. Ma formę kutego, żelaznego krzyża na cokole z granitu. Niemal bliźniaczy nagrobek stoi w pobliżu dzwonnicy. Inskrypcja częściowo nieczytelna - widoczna data 1855.
• Cmentarz grzebalny, a na nim, m.in. mogiła polskich żołnierzy poległych w 1920 r. - 600 m na północny zachód od kościoła

Pocz. XV w. - Założenie wsi w granicach Wielkiego Księstwa Litewskiego. Była gniazdem rodu Paprockich.

1439 r. - Jakub i Wit Paproccy ufundowali kościół pw. św. Bartłomieja.

1455 r. - Erekcja parafii rzymskokatolickiej uposażonej przez Paprockich.

1513 r. - Utworzenie województwa podlaskiego w granicach Wielkiego Księstwa Litewskiego. W jego skład weszła ziemia drohicka wraz z Paprotnią.

1569 r. - Włączenie województwa podlaskiego do Korony.

1761 r. - Budowa obecnie istniejącego kościoła, w miejscu poprzedniego spalonego, z fundacji Jakuba Ciecierskiego, późniejszego stolnika drohickiego.

1795 r. - Wieś trafia do zaboru austriackiego.

1809 r. - Wieś znalazła się w granicach Księstwa Warszawskiego.

1815 r. - Utworzenie Królestwa Polskiego (zabór rosyjski), które objęło także Paprotnię.

1876 r. - Władze carskie nakazały zamknięcie kościoła, a wiernych włączyły do parafii Wyrozęby.

1905 r. - Na mocy edyktu tolerancyjnego wydanego przez władze carskie, wiernym zezwolono na użytkowanie tutejszego kościoła.

1906 r. - Gruntowna przebudowa kościoła, która nadała mu dzisiejszy kształt.

1919 r. - Reaktywowanie parafii łacińskiej.

• Grodzisk k. Sterdyni - kościół parafialny pw. Trójcy Przenajświętszej, drewniany, zbudowany w 1778 r. jako cerkiew unicka.
• Gródek nad Bugiem - kościół parafialny pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa, drewniany, zbudowany w 1743 r. jako cerkiew unicka.
• Przesmyki - kościół parafialny pw. św. Jakuba Apostoła, drewniany, zbudowany w 1776 r.
• Rogów - kościół parafialny pw. św. Anny, drewniany, zbudowany w 1815 r. jako cerkiew unicka.
  
• Rozbity Kamień - kościół parafialny pw. Trójcy Przenajświętszej, drewniany, zbudowany w 1778 r.
• Sawice - kościół parafialny pw. św. Jerzego, drewniany, zbudowany w 1815 r. (lub 1738 r.) jako cerkiew unicka.
• Seroczyn k. Sterdyni - kościół parafialny pw. Podwyższenia Krzyża Świętego, zbudowany w 1849 r. (lub 1670 r.) jako cerkiew unicka.
• Węgrów - zbór ewangelicki, drewniany, zbudowany w 1679 r. na cmentarzu z nagrobkami z XVII w.