województwo mazowieckie, powiat mławski, gmina Strzegowo
diecezja płocka, dekanat strzegowski
GPS: N 52.693481, E 20.890065
Drewniane skarby Mazowsza - szlak drewnianej architektury sakralnej.
Mazowsze jest niezwykle bogate w przykłady sakralnego budownictwa drewnianego. Na terenie województwa odnotować można ponad 200 godnych uwagi obiektów.
Na obecnym etapie realizacji projektu "Skarbiec Mazowiecki - szlaki turystyczne obiektów sakralnych w Warszawie i na Mazowszu" pragniemy zachęcić do odwiedzenia i poznania wybranych obiektów.
Na Mazowieckim Szlaku Drewnianej Architektury Sakralnej, któremu nadajemy nazwę Drewniane skarby Mazowsza, będziecie Państwo mogli zwiedzić aż 67 niezwykłych obiektów. Są to w większości mało znane i, choćby z tego powodu, rzadko odwiedzane kościoły i kaplice. Przy typowaniu obiektów braliśmy pod uwagę przede wszystkim ich historię, walory architektoniczne, rolę w lokalnym i ponadlokalnym życiu religijnym. Znajdujące się na szlakach świątynie pozwalają zapoznać się z różnorodnymi, zmieniającymi się w ciągu wieków, formami ich rozplanowania, kształtowania bryły, czy też wyposażenia i zdobienia wnętrza.
Na szlaku Drewniane skarby Mazowsza umieszczone zostały drewniane obiekty sakralne, podzielone na 6 tzw. pętli: ciechanowską(14 obiektów), ostrołęcką (11), płocką (14), siedlecką (9), warszawską-wschodnią (8) i warszawską-zachodnią (10). W przygotowaniu - pętla radomska (7)
Dla zainteresowanych materiałami drukowanymi wydaliśmy miniprzewodnik "Drewniane skarby Mazowsza" z mapą.
Gąsiorowo, wieś położoną 12 km na zachód od Pułtuska, warto odwiedzić przynamniej z dwóch powodów. Po pierwsze, jest to jedna z najstarszych w tej części Mazowsza parafii, która istniała samodzielnie przez prawie cztery i pół wieku, a od ponad 150 lat stanowi już tylko filię innych parafii. I po drugie, aby zobaczyć jedyną na Mazowszu świątynię drewnianą, która w fasadzie posiada w narożach niskie ryzality. Taki niecodzienny efekt uzyskano prawdopodobnie na początku XX w., gdy usunięto górne kondygnacje wież kościelnych.
HISTORIA
Już w 1385 r. parafię pw. św. Jana Chrzciciela w Gąsiorowie erygował biskup płocki Ścibor z Radzymina, a z 1394 r. pochodzi pierwsza wiadomość o miejscowym proboszczu. Wówczas istniał już kościół pw. Najświętszej Maryi Panny, św. Jana Chrzciciela i 11 tysięcy Męczennic. Prawdopodobnie druga z kolei świątynia jest wzmiankowana w 1609 r. jako stara i zrujnowana, a nosi wówczas wezwanie św. Jana Chrzciciela. W 1636 r. zastąpiono ją nową budowlą, która przetrwała do końca XVIII w., a wizytacja z 1776 r. określała jej stan zachowania jako "spustoszały - potrzebuje nie tak reparacyi jako barziey przestawienia". Nic więc dziwnego, że w 1792 r. wybudowano w tym miejscu kolejny kościół, który ufundował biskup płocki Konstanty Hilary Szembek.
Na obecnym wyglądzie świątyni, która szczęśliwie przetrwała do naszych czasów (mimo uszkodzenia w 1945 r.), zaważył remont, dokonany przed rokiem 1917. Wówczas, prawdopodobnie, usunięto górne kondygnacje wież, pozostawiając tylko dwa ryzality po obu stronach fasady. Od 1847 r. Gąsiorowo, decyzją biskupa płockiego Franciszka Pawłowskiego, przestało być samodzielną parafią i zostało włączone do parafii Winnica. W tym momencie historia niejako zatoczyła koło, bo gdy przed ponad 450 laty powstawała samodzielna parafia w Gąsiorowie, wydzielono ją właśnie z Winnicy. Kolejnego przesunięcia dokonano w 1909 r. i od tego momentu aż do dzisiaj gąsiorowska świątynia stanowi filię utworzonej w 1906 r. parafii w Strzegocinie.
Stojąc przed wejściem na teren kościoła zwrócimy przede wszystkim uwagę na jego niespotykaną w innych mazowieckich świątyniach fasadę z ryzalitami w formie niskich wież. Tak właśnie z zewnątrz prezentuje się kościół w Gąsiorowie, który jest budowlą orientowaną, a więc usytuowaną na osi wschód-zachód. Został wzniesiony w konstrukcji zrębowej, którą z zewnątrz oszalowano. Konstrukcję najlepiej zobaczymy w środku świątyni, ponieważ belki ścian wewnątrz nie zostały niczym zasłonięte i dzięki temu możemy nawet w narożach obejrzeć ich łączenie na "jaskółczy ogon".
Trójnawowy korpus świątyni zbudowano na planie zbliżonym do kwadratu, z przylegającym od wschodu prezbiterium, zamkniętym ścianą prostą. Do niego od północy dobudowana jest zakrystia, od południa składzik. Nawę od zachodu poprzedza wspomniana wcześniej fasada z ryzalitami w formie niskich wież. W podstawie wieży północnej został wydzielony składzik, w podstawie wieży południowej kruchta boczna, a między nimi znajduje się kruchta główna. Interesujący jest również sam wygląd konstrukcji dachowej, ponieważ wspólny dach dwuspadowy, o jednakowym rozstawie krokwi, znajduje się nad nawą główną i prezbiterium. Natomiast nawy boczne osłaniają przedłużenia połaci dachu znajdującego się nad nawą główną. Podobne rozwiązanie spotkamy także w znajdujących się na "pętli ciechanowskiej" kościołach w Ciemniewku, Królewie, Węgrze i Zielonej Ciechanowskiej. Nad pozostałymi przybudówkami znajdują się dachy pulpitowe. Wszystkie dachy pobite są gontem, a nad końcową częścią nawy góruje ośmioboczna wieżyczka na sygnaturkę.
Po wejściu do środka świątyni przez kruchtę widzimy trójnawowe wnętrze, rozdzielone dwiema parami ozdobnie profilowanych słupów. Nawę główną i prezbiterium przekrywa wspólny strop płaski z zaskrzynieniami, w nawach bocznych stropy płaskie.
- Patrząc na barokowy ołtarz główny z XVII w., w którego polu głównym znajduje się obraz "Św. Mikołaj", pochodzący z XIX/XX w., nie sposób nie zauważyć znajdującej się przed nim - w miejscu łączenia nawy i prezbiterium - belki tęczowej. Na niej umieszczony jest krucyfiks o charakterze barokowym z XVII w. oraz wycięte w deskach i pomalowane postacie Matki Bożej Bolesnej i św. Jana Ewangelisty (2. poł. XVIII w.).
- Z obu stron ołtarza głównego - w zamknięciach naw - znajdują się dwa ołtarze boczne, datowane na 1. ćw. XVIII w. W lewym ołtarzu, w jego polu głównym umieszczony jest barokowy obraz "Św. Tekla" (z XVIII w.), w ołtarzu prawym - obraz "Święta Rodzina" w polu głównym, ponad którym znajduje się obraz "Św. Franciszek Padewski" (oba barokowe, pochodzą z XVIII w.).
- Rokokowe ambona i chrzcielnica pochodzą z końca XVIII w. - a więc zapewne z okresu budowy obecnego kościoła.
- Warto zwrócić uwagę na znajdujący się od zachodu chór muzyczny z ozdobnym parapetem. W przeciwieństwie do zdecydowanej większości kościołów mazowieckich, nie jest on wsparty na słupach, lecz na wystających ze ścian bocznych konsolach.
Teren przykościelny - do którego prowadzą dwa wejścia: główne od zachodu i boczne od południa - ogrodzony jest od zachodu kamiennym murkiem, w pozostałych częściach - płotem.
- Na północny-zachód od kościoła stoi drewniana dzwonnica, pochodząca z 1887 r., która została wzniesiona na planie kwadratu (o boku 4,00 m). Jej konstrukcję stanowią drewniane słupy, które wzmocniono ryglami i zastrzałami. Ściany z zewnątrz są oszalowane, w górnej części z każdej strony znajdują się po dwa otwory głosowe. Całość wieńczy dach namiotowy, pokryty gontem.
- Na terenie przykościelnym, na południe od kościoła, znajduje się nagrobek z piaskowca Felicjana Kamińskiego (zm. w 1858 r.) i jego żony Franciszki z Tyskich Kamińskiej (zm. 1869 r.). Obok niego leżąca płyta piaskowcowa, będąca nagrobkiem rodziny Goździewskich (zm. w latach 1893-1907).
1385 r. - Biskup płocki Ścibor z Radzymina eryguje parafię pw. św. Jana Chrzciciela.
1394 r. - Pierwsza wiadomość o miejscowym proboszczu i kościele.
1609 r. - W Gąsiorowie zostaje wybudowany nowy kościół drewniany, zapewne jest to druga w kolejności świątynia.
1792 r. - Biskup płocki Konstanty Hilary Szembek funduje i konsekruje zachowany do dzisiaj kościół pw. św. Mikołaja.
1827 r. - We wsi Gąsiorowo jest 7 domów i 42 mieszkańców.
1847 r. - Likwidacja samodzielnej parafii przez biskupa płockiego Franciszka Pawłowskiego; Gąsiorowo zostaje włączone do parafii Winnica.
1909 r. - Gąsiorowo zostaje wyłączone z parafii Winnica i włączone do utworzonej trzy lata wcześniej parafii w Strzegocinie.
Przed 1917 r. - Prawdopodobnie podczas przeprowadzonego w tym czasie remontu usunięto górne kondygnacje wież i w ten sposób kościół posiada dzisiaj w narożach fasady niskie ryzality.
2006 r. - Gąsiorowo jest jedną z 9 miejscowości należących do parafii w Strzegocinie (dekanat nasielski w diecezji płockiej), która liczy 1420 wiernych.
Kościół w Gąsiorowie jest jednym z 14 obiektów usytuowanych na "pętli ciechanowskiej" Szlaku Drewnianej Architektury Sakralnej na Mazowszu. W jego sąsiedztwie znajdują się kolejne kościoły drewniane, należące do tej samej pętli:
- Ciemniewko - miejscowość położona 16 km na północny-zachód od Gąsiorowa (dojazd przez Przewodowo i Gołymin-Ośrodek), z kościołem parafialnym pw. św. Mikołaja, pochodzącym z 1757 r.
- Królewo - miejscowość położona 24 km na południowy-zachód od Gąsiorowa (dojazd przez Nowe Miasto nad Soną i Bolęcin), z kościołem parafialnym pw. św. Zygmunta, pochodzącym z 1639 r.
oraz obiekty należące do "pętli ostrołęckiej":
- Barcice - miejscowość położona 32 km na południowy-wschód od Gąsiorowa (dojazd przez Pułtusk i Somiankę), z kościołem filialnym pw. św. Stanisława, pochodzącym z 1758 r.
- Sokołowo Włościańskie - miejscowość położona 30 km na północny-wschód od Gąsiorowa (dojazd przez Pułtusk i Obryte), z kościołem parafialnym pw. Niepokalanego Poczęcia NMP, pochodzącym z 1682 r.
Zaloguj się
0
Historia
Architektura
Zabytki
W otoczeniu
Daty historyczne
Na szlaku
