Drewniane skarby Mazowsza - szlak drewnianej architektury sakralnej.

Mazowsze jest niezwykle bogate w przykłady sakralnego budownictwa drewnianego. Na terenie województwa odnotować można ponad 200 godnych uwagi obiektów.

Na obecnym etapie realizacji projektu "Skarbiec Mazowiecki - szlaki turystyczne obiektów sakralnych w Warszawie i na Mazowszu" pragniemy  zachęcić do odwiedzenia i poznania wybranych obiektów.

Na Mazowieckim Szlaku Drewnianej Architektury Sakralnej, któremu nadajemy nazwę Drewniane skarby Mazowsza, będziecie Państwo mogli zwiedzić aż 67 niezwykłych obiektów. Są to w większości mało znane i, choćby z tego powodu, rzadko odwiedzane kościoły i kaplice. Przy typowaniu obiektów braliśmy pod uwagę przede wszystkim ich historię, walory architektoniczne, rolę w lokalnym i ponadlokalnym życiu religijnym. Znajdujące się na szlakach świątynie pozwalają zapoznać się z różnorodnymi, zmieniającymi się w ciągu wieków, formami ich rozplanowania, kształtowania bryły, czy też wyposażenia i zdobienia wnętrza.

Na szlaku Drewniane skarby Mazowsza umieszczone zostały drewniane obiekty sakralne, podzielone na 6 tzw.  pętli: ciechanowską(14 obiektów), ostrołęcką (11), płocką (14), siedlecką (9), warszawską-wschodnią (8) i warszawską-zachodnią (10). W przygotowaniu - pętla radomska (7)

Dla zainteresowanych materiałami drukowanymi wydaliśmy miniprzewodnik "Drewniane skarby Mazowsza" z mapą.

Jeśli chcemy zobaczyć niemal w czystej formie jeden z kościołów, jakie budowano na Mazowszu w XVIII w., koniecznie powinniśmy przyjechać do Radzikowa, wsi położonej przy drodze wojewódzkiej nr 570, biegnącej na tym odcinku z Czerwińska do Wróblewa (i tam łączącej się z drogą krajową nr 50 do Płońska). Przy okazji możemy obejrzeć XIX-wieczną świątynię w odległym o 5 km Grodźcu (również znajdującą się na "pętli płockiej"), ponieważ rezydujący tam proboszcz ma pod swoją opieką również kościół w Radzikowie.

HISTORIA

Chociaż Radzikowo po raz pierwszy wzmiankowane jest w 1221 r. jako własność książęca, to wieś istniała już znacznie wcześniej. Świadczą o tym m.in. ślady po zachowanych dwóch grodziskach (z VI-VII i z XII w.), znajdujących się w promieniu ok. kilometra od kościoła.

Prawdopodobnie już w XII w. istniała tutaj parafia pw. św. Jana Chrzciciela, która powstała z fundacji książąt mazowieckich. Wówczas zbudowano drewniany kościół w Radzikowie, a w 1249 r. wymieniony jest proboszcz Wrotsław, pełniący równocześnie obowiązki kapelan dworu książęcego. Jedna z kolejnych świątyń, zapewne druga lub trzecia na tym miejscu, która pojawia się w wizytacji z 1599 r., została spalona przez Szwedów na początku XVIII w.

Wkrótce, bo już w 1712 r., nowy kościół został zbudowany z fundacji starosty zakroczymskiego Ludwika Antoniego Lasockiego oraz Tomasza Rumockiego (Romockiego), dziedzica wsi Nieborzyn, znajdującej się na terenie parafii. Konsekracji zachowanej do dzisiaj świątyni dokonał 19 maja 1739 r. biskup sufragan płocki Marcin Załuski.

Obecnie, ze względu na zbyt małą liczbę wiernych, opiekę duszpasterską nad kościołem i parafią w Radzikowie sprawuje proboszcz parafii Grodziec.

Z zewnątrz kościół w Radzikowie wygląda jak typowy XVIII-wieczny tego typu obiekt drewniany, złożony z dwóch oddzielnych części, krytych osobnymi dachami -szerszej nawy i węższego, zamkniętego trójbocznie prezbiterium. To jeden z rzadszych już przypadków, gdy świątynia bez większych przeróbek (choćby przez dostawianie fasad czy dobudowę wież) przetrwała w "czystej formie" do naszych czasów. Jedynym wyjątkiem mogą tu być, dobudowane w późniejszych latach kruchty: główna i boczna (bo nie ma o nich informacji w wizytacji z 1775 r.), ale nie mają one większego wpływu na ogólny wygląd budowli.

Tak właśnie dzisiaj prezentuje się z zewnątrz kościół w Radzikowie, który jest budowlą orientowaną, a więc usytuowaną na osi wschód-zachód, z prezbiterium skierowanym w kierunku wschodnim. Podobnie, jak praktycznie wszystkie kościoły drewniane na Mazowszu, został wzniesiony w konstrukcji zrębowej, którą z zewnątrz oszalowano, a w późniejszych czasach dodatkowo wzmocniono lisicami, mającymi zapobiegać rozsuwaniu się belek na boki.

Do nawy, zbudowanej na planie prostokąta, przylega od wschodu prezbiterium, zamknięte trójbocznie. Przy nim od północy dostawiona jest zakrystia, przy nawie dwie kruchty: główna od zachodu i boczna od południa.

Nad nawą i prezbiterium znajdują się oddzielne dachy dwuspadowe, niższy dach nad prezbiterium przy jego końcu przechodzi w wielopołaciowy. Dwuspadowe daszki osłaniają kruchtę główną i kruchtę boczną, zakrystię osłania daszek pulpitowy. Wszystkie dachy są pokryte blachą. Nad końcową częścią nawy góruje czworoboczna wieżyczka na sygnaturkę.

Po wejściu do świątyni ukazuje się nam jednonawowe wnętrze, przekryte nowszym stropem płaskim. 

• Belka tęczowa (z napisem fundacyjnym i datą 1712), na której umieszczony jest krucyfiks, pochodzący z okresu budowy kościoła.
• Ołtarz główny i dwa ołtarze boczne, barokowe, pochodzą z okresu budowy istniejącego do dziś kościoła. W polu środkowym ołtarza głównego umieszczony jest obraz "Matka Boża z Dzieciątkiem", datowany na 1. ćw. XVIII w. W polu głównym prawego ołtarza bocznego znajduje się obraz "Ukrzyżowanie", również pochodzący z 1. ćw. XVIII w.
• Całości barokowego wyposażenia - pochodzącego także z okresu budowy obecnego kościoła (a więc z 1. ćw. XVIII w.) - dopełniają: ambona, umieszczona przy północnej ścianie prezbiterium oraz chrzcielnica.
• W zachodniej części nawy znajduje się chór muzyczny, wsparty na czterech słupach. Na nim umieszczone są organy, wykonane w 1901 r. przez warszawską firmę "Bracia Szymańscy".

Teren przykościelny otoczony jest ażurowym ogrodzeniem z cegły, na który prowadzą trzy wejścia: brama główna od zachodu, brama boczna od północy i furtka od wschodu.

• Jedynym zabytkiem na jego terenie jest dzwonnica parawanowa z dwoma prześwitami dzwonowymi, sprzężona z ogrodzeniem, usytuowana w jego północno-wschodnim narożniku. Murowana z cegły, z zewnątrz otynkowana, została zbudowana prawdopodobnie pod koniec XIX lub na początku XX stulecia.
• Pozostałością po "starożytnej" przeszłości Radzikowa są dwa grodziska. Starsze - kopcowate - datowane na VI-VII w., znajduje się ok. 400 m na północ od kościoła. Natomiast ślady młodszego (z XII w.) - zapewne pierścieniowatego - zachowały się w zachodniej części wsi (ok. 750 m od drewnianej świątyni).

XII w. - Prawdopodobnie wtedy zostaje erygowana w Radzikowie parafia pw. św. Jana Chrzciciela. Pierwszy kościół istniał już na przełomie XII i XIII stulecia.

1221 r. - Wieś Radzikowo wzmiankowana jako własność książęca.

1249 r. - Po raz pierwszy wymieniony jest miejscowy proboszcz Wrotsław, będący jednocześnie kapelanem dworu książęcego.

1599 r. - Wzmiankowany jest kolejny (drugi lub trzeci na tym miejscu) kościół drewniany, który został spalony przez Szwedów na początku XVIII w.

1712 r. - Nowa świątynia drewniana zostaje wzniesiona z fundacji starosty zakroczymskiego Ludwika Antoniego Lasockiego i dziedzica wsi Nieborzyn, Tomasza Rumockiego.

1739 r. - 19 maja nowy kościół konsekruje biskup sufragan płocki Marcin Załuski.

1888 r. - Miejscowa parafia należy do dekanatu płońskiego diecezji płockiej i liczy 584 wiernych.

1888 r. - We wsi jest 57 domów i 409 mieszkańców.

2006 r. - Parafia w Radzikowie, którą tworzą dwie miejscowości, należy do dekanatu wyszogrodzkiego diecezji płockiej i liczy 550 wiernych.

Kościół w Radzikowie jest jednym z 14 obiektów usytuowanych na "pętli płockiej" Szlaku Architektury Drewnianej. W jego najbliższym sąsiedztwie znajdują się kolejne kościoły drewniane, należące do tej samej pętli:

• Chociszewo - miejscowość położona 6 km na południowy-wschód od Radzikowa (dojazd przez Czerwińsk), z kościołem parafialnym pw. św. Leonarda, pochodzącym z lat 1830-1835.
• Grodziec - miejscowość położona 5 km na północny-wschód od Radzikowa (dojazd przez Kębłowice), z kościołem parafialnym pw. św. Bartłomieja, pochodzącym z 1854 r.
• Naruszewo - miejscowość położona 9 km na północ od Radzikowa (dojazd przez Kębłowice), z kościołem parafialnym pw. św. Tekli, pochodzącym z 1786 r.
• Rębowo - miejscowość położona 12 km na południowy-zachód od Radzikowa (dojazd przez Czerwińsk i Wyszogród), z kościołem parafialnym pw. św. Jana Chrzciciela, pochodzącym z XVI w.