Drewniane skarby Mazowsza - szlak drewnianej architektury sakralnej.

Mazowsze jest niezwykle bogate w przykłady sakralnego budownictwa drewnianego. Na terenie województwa odnotować można ponad 200 godnych uwagi obiektów.

Na obecnym etapie realizacji projektu "Skarbiec Mazowiecki - szlaki turystyczne obiektów sakralnych w Warszawie i na Mazowszu" pragniemy  zachęcić do odwiedzenia i poznania wybranych obiektów.

Na Mazowieckim Szlaku Drewnianej Architektury Sakralnej, któremu nadajemy nazwę Drewniane skarby Mazowsza, będziecie Państwo mogli zwiedzić aż 67 niezwykłych obiektów. Są to w większości mało znane i, choćby z tego powodu, rzadko odwiedzane kościoły i kaplice. Przy typowaniu obiektów braliśmy pod uwagę przede wszystkim ich historię, walory architektoniczne, rolę w lokalnym i ponadlokalnym życiu religijnym. Znajdujące się na szlakach świątynie pozwalają zapoznać się z różnorodnymi, zmieniającymi się w ciągu wieków, formami ich rozplanowania, kształtowania bryły, czy też wyposażenia i zdobienia wnętrza.

Na szlaku Drewniane skarby Mazowsza umieszczone zostały drewniane obiekty sakralne, podzielone na 6 tzw.  pętli: ciechanowską(14 obiektów), ostrołęcką (11), płocką (14), siedlecką (9), warszawską-wschodnią (8) i warszawską-zachodnią (10). W przygotowaniu - pętla radomska (7)

Dla zainteresowanych materiałami drukowanymi wydaliśmy miniprzewodnik "Drewniane skarby Mazowsza" z mapą.

Dokładnie nie wiadomo, ile jeszcze lat kościół drewniany w Słupnie będzie pełnił rolę świątyni parafialnej. Zapewne co najmniej kilka, zanim nie zostanie wybudowany nowy kościół murowany. Warto dodać, że parafia jest już w posiadaniu odpowiedniej działki budowlanej, dzięki czemu świątynia drewniana nie będzie musiała ustąpić miejsca murowanej (jak to się, niestety, dość często zdarza!).

HISTORIA

Znaleziska archeologiczne potwierdzają, że już w XII w. istniała w tym miejscu osada "Shupno", bo tak po raz pierwszy została zanotowana nazwa tej miejscowości w 1185 r. Wówczas wojewoda mazowiecki Żyro nadał Słupno norbertanom płockim z kościoła NMP. Przez wieki zmieniali się kolejni właściciele, aż w1729 r. wieś przeszła na własność norbertanek płockich i w ich rękach pozostawała do końca XVIII w.

Prawdopodobnie już w XII w. została w Słupnie erygowana parafia i wtedy też powstał pierwszy kościół drewniany pw. św. Marcina. W 1612 r. wzmiankowana jest kolejna świątynia -zapewne już trzecia w tym miejscu - która posiadała wieżę oraz osobną kaplicę z ołtarzem św. Marcina i św. Elżbiety.

Kolejny kościół został zbudowany w 1621 r. (bo taka data widniała na belce tęczowej, wykorzystanej przy budowie kolejnego kościoła), a w 1630 r., konsekrował go biskup sufragan płocki Stanisław Starczewski.

Świątynia przetrwała prawdopodobnie do połowy XVIII w., bo już w 1753 r. został wzniesiony nowy kościół drewniany, który ufundował proboszcz klasztoru norbertanek płockich, ks. Mateusz Kamiński (Krzemiński).

Kościół, gruntownie remontowany po I wojnie światowej (wówczas spaleniu uległ cały dach) oraz w latach 1955-1958, przetrwał do naszych czasów. Od połowy 2009 r., pod kierunkiem ks. Marka Jarosława Zaborowskiego, trwa remont świątyni, na który składa się m.in. wymiana szalunku i remont dachu (w tym zmiana jego pokrycia na gontowe). W ciągu najbliższych kilku lat w Słupnie ma zostać wybudowany nowy kościół murowany (parafia posiada już działkę budowlaną pod nową świątynię), ale XVIII-wieczny kościół ma pozostać na swoim miejscu.

Z zewnątrz świątynia w Słupnie przypomina charakterystyczny dla XVIII w. orientowany (a więc skierowany prezbiterium na wschód) kościół drewniany, który składa się z dwóch oddzielnych części. Od zachodu jest to wyższy i szerszy korpus trójnawowy, zbudowany na planie prostokąta, do którego od wschodu przylega węższe i niższe prezbiterium, zamknięte trójbocznie.

Podobnie, jak praktycznie wszystkie kościoły drewniane na Mazowszu, został on wzniesiony w konstrukcji zrębowej, którą z zewnątrz oszalowano, a w późniejszych czasach dodatkowo wzmocniono lisicami, mającymi zapobiegać rozsuwaniu się belek na boki. Do korpusu nawowego od zachodu dostawiona jest kruchta główna, zaś do prezbiterium od północy dobudowano zakrystię.

Nad korpusem nawowym i prezbiterium znajdują się oddzielne dachy dwuspadowe, nad końcem prezbiterium dach przechodzi w wielopołaciowy, nad kruchtą główną daszek dwuspadowy, a nad zakrystią daszek pulpitowy. Wszystkie dachy pokryte są od niedawna gontem, który zastąpił blachę. Nad końcową częścią nawy góruje ośmioboczna wieżyczka na sygnaturkę.

Po wejściu do wnętrza kościoła przez kruchtę główną możemy zobaczyć trójnawowe wnętrze, rozdzielone trzema parami słupów. Nawę główną, dwie nawy boczne i prezbiterium przekrywa wspólny dla wszystkich części strop płaski. 

• Między korpusem nawowym a prezbiterium umieszczona jest belka tęczowa z figurą Chrystusa Ukrzyżowanego, datowaną na przełom XVI i XVII w.
• Z dawnego wyposażenia kościoła na uwagę zasługują manierystyczne ołtarze z 1. połowy XVII w.: główny i prawy boczny (pochodzący z kościoła norbertanek w Płocku). W polu środkowym ołtarza głównego umieszczony jest obraz "Matka Boża z Dzieciątkiem" (z początku XVII w.), który jest zasuwany obrazem patrona parafii i kościoła, św. Marcina (z 1892 r.).
• W polu środkowym neobarokowego lewego ołtarza bocznego, powstałego w 2. poł. XIX w., znajduje się obraz "Ucieczka do Egiptu" (z 1897 r.). Z tego samego okresu pochodzi również neobarokowa ambona, umieszczona na północnej ścianie prezbiterium.
• Od zachodu, nad wejściem głównym, znajduje się chór muzyczny, wsparty na dwóch słupach.

Teren przykościelny ogrodzony jest żelaznym płotkiem na ceglano-kamiennej podmurówce, z bramą główna od zachodu oraz furtką od południa.

• Na południowy-wschód od kościoła stoi drewniana dzwonnica, pochodząca prawdopodobnie z przełomu XIX i XX w. To ciekawy i spotykany tylko w tej części Mazowsza przykład budowania dzwonnicy "na słupach", jak pisały o tego typu obiektach XVIII- i XIX-wieczne wizytacje. Ich kształt można w przybliżeniu przyrównać do murowanych dzwonnic parawanowych - w tym przypadku postawą są trzy kwadratowe w przekroju słupy, ustawione w jednym rzędzie co 1,30 m. Stoją one na poprzecznych belkach, wzmocnionych z dwóch stron zastrzałami. Natomiast u góry na słupach leży pozioma belka, służąca do mocowania dzwonów - na niej znajdują się krótkie belki poprzeczne, które są połączone ze słupami zastrzałami. Dopiero na takiej konstrukcji spoczywa daszek dwuspadowy, kryty blachą.
• Na wschód od kościoła, niedaleko ogrodzenia, ustawiony jest żeliwny nagrobek zwieńczony krzyżem ks. Franciszka Czachowskiego, proboszcza parafii Słupno, zmarłego w 1882 r.
• Niedaleko południowej ściany prezbiterium wmurowany jest wraz z kamiennym postumentem ozdobny krzyż żeliwny z pękniętą przez całą długość tablicą, poświęconą Janowi Kamieńskiemu, zmarłemu w 1900 r.
• Już poza terenem przykościelnym, w odległości około 2 kilometrów na południowy-zachód od drewnianego kościoła, znajduje się grodzisko pierścieniowate, pochodzące z XI w.

XII w. - Prawdopodobnie w tym stuleciu zostaje w Słupnie erygowana parafia.

1185 r. - Pierwsza wzmianka o wsi (wówczas pod nazwą Shupno), gdy wojewoda mazowiecki Żyro nadał Słupno norbertanom płockim z kościoła NMP.

1612 r.  - Wzmiankowany jest drugi lub trzeci w kolejności kościół w Słupnie, który posiadał wieżę oraz osobną kaplicę z ołtarzem św. Marcina i św. Elżbiety.

1621 r. - Zostaje zbudowany kolejny kościół, który w 1630 r. konsekrował biskup sufragan płocki Stanisław Starczewski.

1729 r. - Słupno przechodzi na własność klasztoru norbertanek płockich i w ich rękach pozostaje do końca XVIII w.

1753 r. - Z fundacji proboszcza klasztoru norbertanek płockich, ks. Mateusza Kamińskiego (Krzemińskiego), zostaje wzniesiona obecna świątynia drewniana.

1827 r. - We wsi Słupno jest 21 domów i 217 mieszkańców.

1898 r. - Miejscowa parafia należy do dekanatu płockiego diecezji płockiej i liczy 1000 wiernych.

1889 r. - We wsi jest 46 domów i 284 mieszkańców.

I wojna światowa - Częściowe zniszczenie świątyni, wówczas m.in. został spalony cały dach. Po wojnie kościół został gruntownie odremontowany.

2006 r. - Parafia w Słupnie, którą tworzy 7 miejscowości, należy do dekanatu płockiego-wschodniego diecezji płockiej i liczy 1950 wiernych.

2009 r. - Od połowy roku, pod kierunkiem ks. Marka Jarosława Zaborowskiego, trwa remont świątyni (m.in. wymiana szalunku, remont dachu).

Kościół w Słupnie jest jednym z 14 obiektów usytuowanych na "pętli płockiej" Szlaku Architektury Drewnianej. W jego najbliższym sąsiedztwie znajdują się kolejne kościoły drewniane, należące do tej samej pętli:

• Góra - miejscowość położona 23 km na północny-wschód od Słupna (dojazd przez Białkowo i Ciółkowo), z kościołem parafialnym pw. św. Jakuba, pochodzącym z 1839 r.
• Płock Trzepowo - miejscowość położona 12 km na północny-zachód od Słupna (dojazd przez Płock), z kościołem parafialnym pw. św. Aleksego, pochodzącym z prawdopodobnie z 2. poł. XVI w.
• Zakrzewo - miejscowość położona 14 km na południowy-wschód od Słupna (dojazd przez Kępę Polską), z kościołem parafialnym pw. św. Piotra i Pawła, pochodzącym z 1620 r.