Drewniane skarby Mazowsza - szlak drewnianej architektury sakralnej.

Mazowsze jest niezwykle bogate w przykłady sakralnego budownictwa drewnianego. Na terenie województwa odnotować można ponad 200 godnych uwagi obiektów.

Na obecnym etapie realizacji projektu "Skarbiec Mazowiecki - szlaki turystyczne obiektów sakralnych w Warszawie i na Mazowszu" pragniemy  zachęcić do odwiedzenia i poznania wybranych obiektów.

Na Mazowieckim Szlaku Drewnianej Architektury Sakralnej, któremu nadajemy nazwę Drewniane skarby Mazowsza, będziecie Państwo mogli zwiedzić aż 67 niezwykłych obiektów. Są to w większości mało znane i, choćby z tego powodu, rzadko odwiedzane kościoły i kaplice. Przy typowaniu obiektów braliśmy pod uwagę przede wszystkim ich historię, walory architektoniczne, rolę w lokalnym i ponadlokalnym życiu religijnym. Znajdujące się na szlakach świątynie pozwalają zapoznać się z różnorodnymi, zmieniającymi się w ciągu wieków, formami ich rozplanowania, kształtowania bryły, czy też wyposażenia i zdobienia wnętrza.

Na szlaku Drewniane skarby Mazowsza umieszczone zostały drewniane obiekty sakralne, podzielone na 6 tzw.  pętli: ciechanowską(14 obiektów), ostrołęcką (11), płocką (14), siedlecką (9), warszawską-wschodnią (8) i warszawską-zachodnią (10). W przygotowaniu - pętla radomska (7)

Dla zainteresowanych materiałami drukowanymi wydaliśmy miniprzewodnik "Drewniane skarby Mazowsza" z mapą.

Drewniane skarby Mazowsza - szlak drewnianej architektury sakralnej.

Mazowsze jest niezwykle bogate w przykłady sakralnego budownictwa drewnianego. Na terenie województwa odnotować można ponad 200 godnych uwagi obiektów.

Na obecnym etapie realizacji projektu "Skarbiec Mazowiecki - szlaki turystyczne obiektów sakralnych w Warszawie i na Mazowszu" pragniemy  zachęcić do odwiedzenia i poznania wybranych obiektów.

Na Mazowieckim Szlaku Drewnianej Architektury Sakralnej, któremu nadajemy nazwę Drewniane skarby Mazowsza, będziecie Państwo mogli zwiedzić aż 67 niezwykłych obiektów. Są to w większości mało znane i, choćby z tego powodu, rzadko odwiedzane kościoły i kaplice. Przy typowaniu obiektów braliśmy pod uwagę przede wszystkim ich historię, walory architektoniczne, rolę w lokalnym i ponadlokalnym życiu religijnym. Znajdujące się na szlakach świątynie pozwalają zapoznać się z różnorodnymi, zmieniającymi się w ciągu wieków, formami ich rozplanowania, kształtowania bryły, czy też wyposażenia i zdobienia wnętrza.

Na szlaku Drewniane skarby Mazowsza umieszczone zostały drewniane obiekty sakralne, podzielone na 6 tzw.  pętli: ciechanowską(14 obiektów), ostrołęcką (11), płocką (14), siedlecką (9), warszawską-wschodnią (8) i warszawską-zachodnią (10). W przygotowaniu - pętla radomska (7)

Dla zainteresowanych materiałami drukowanymi wydaliśmy miniprzewodnik "Drewniane skarby Mazowsza" z mapą.

Zakrzewo to chyba jedyna parafia na Mazowszu, która ma na swoim terenie dwa kościoły (oddalone od siebie o 3 km, a dodatkowo siedziba parafii znajduje się przy świątyni filialnej w Kępie Polskiej) i każdy z nich znajduje się w granicach innej gminy. Warto jednak zjechać cztery kilometry z drogi krajowej nr 62, łączącej na tym odcinku Wyszogród z Płockiem, aby w obu tych wsiach zobaczyć kilka sakralnych budowli drewnianych: kościół w Zakrzewie, ale także dwie dzwonnice (w Zakrzewie i Kępie Polskiej) oraz kaplica w Kępie Polskiej.

HISTORIA

Na kartach historii wieś pojawia się po raz pierwszy w 1400 r., kiedy wzmiankowany jest właściciel wsi, Rogala z Zakrzewa. Od XV do XVIII w. należała do rodziny Lasockich, jeszcze w tym samym stuleciu znalazła się w rękach Nakwaskich.

Prawdopodobnie już w XIII w. została erygowana z Zakrzewie parafia pw. św. Piotra i Pawła i wtedy też zbudowano tutaj pierwszy kościół drewniany. Ten lub jego następca przetrwał do przełomu XV i XVI stulecia, ponieważ już w 1. poł. XVI w. wzniesiono kolejną świątynię drewnianą, którą około 1540 r. konsekrował biskup sufragan płocki Mikołaj Broliński (Bruliński). Jednak i ona nie stała zbyt długo, ponieważ przed rokiem 1619 została zniszczona na skutek wylewu Wisły. W 1620 r., z pieniędzy pozostawionych przez zmarłego rok wcześniej Marcina Lasockiego, właściciela Gałek i Zakrzewa, wybudowano zachowany do dzisiaj kościół.

Do gruntownego remontu świątyni przyczynił się w 1769 r. Wojciech Józef Nakwaski, pisarz ziemski wyszogrodzki. Ale nie minęło nawet pół wieku, jak wizytacja z 1817 r. informowała już o złym stanie kościoła "gontami, po części słomą pokrytego". Zapewne przeprowadzony w 1824 r. remont zapobiegł jego całkowitemu zniszczeniu. W tym samym stuleciu przeniesiono siedzibę proboszcza do odległej o 3 km dalej Kępy Polskiej i taki stan utrzymuje się do dnia dzisiejszego.

Starsze kościoły drewniane posiadały najczęściej kwadratowe lub zbliżone do kwadratu nawy (dopiero budowle wznoszone od XVIII w. mają już nawy na rzucie prostokąta), w których od północy nie umieszczano w ogóle okien. Dlatego patrząc z zewnątrz na kościół w Zakrzewie nie mamy wątpliwości, że jest to jedna ze starszych świątyń na Mazowszu.

Podobnie jak zdecydowana większość kościołów mazowieckich, tak i ten obiekt usytuowano na osi wschód-zachód, z prezbiterium zwróconym w kierunku wschodnim. Jest zatem budowlą orientowaną. Został wzniesiony w konstrukcji zrębowej, którą z zewnątrz oszalowano, a w późniejszych czasach dodatkowo wzmocniono lisicami, mającymi zapobiegać rozsuwaniu się belek na boki.

Nawa została zbudowana na planie zbliżonym do kwadratu, a od wschodu łączy się z nią węższe i niższe prezbiterium, które zamknięte jest trójbocznie. Do niego od północy dobudowano zakrystię, natomiast do nawy dwie kruchty: główną od zachodu i boczną od północy.

Nad korpusem nawowym i prezbiterium znajdują się oddzielne dachy dwuspadowe, przechodzące nad końcem nawy w wielopołaciowe, nad kruchtą główną daszek dwuspadowy, nad kruchtą boczną i zakrystią daszki pulpitowe. Wszystkie dachy pokryte są gontem. Nad końcową częścią nawy góruje strzelista, ośmioboczna wieżyczka na sygnaturkę.

Wchodząc do środka kościoła przez kruchtę główną, mamy przed sobą trójnawowe wnętrze, rozdzielone dwoma parami słupów. Przekryte jest ono wspólnym dla wszystkich części stropem płaskim z fasetą, czyli zaokrąglonym narożnikiem między ścianą a stropem.

• Belka tęczowa, umieszczona w miejscu łączenia nawy głównej z prezbiterium, z datowaną na połowę XVI w. późnogotycką sceną Ukrzyżowania.
• W barokowym ołtarzu głównym, pochodzącym z ok. 1640 r., w polu głównym znajduje się obraz "Św. Augustyn" z 1. poł. XVIII w., który trafił tutaj na początku XIX stulecia z kościoła dominikanów w Płocku.
• Do końca lat 90. XX wieku nad wejściem z prezbiterium do zakrystii umieszczony był portret trumienny Marcina Lasockiego (obecnie można go obejrzeć w Muzeum Diecezjalnym w Płocku) z napisem: "MARCIN LASOCKI, Fundator i Kollator Kościoła we wsi Zakrzewie zmarły w roku 1619".
• Od zachodu, nad wejściem głównym, usytuowany jest chór muzyczny z prospektem organowym, pochodzącym z połowy XIX w. Jego powstanie przypisuje się organiście z Czerwińska, Feliksowi Krasickiemu, który wykonywał amatorsko takie właśnie instrumenty.

Teren przykościelny, wraz ze znajdującym się na wschód od kościoła cmentarzem grzebalnym, otoczony jest wspólnym murkiem z cegły, otynkowanym. Na teren prowadzą dwa wejścia: główna brama od zachodu i boczna furtka od północy.

• Na północny-zachód od kościoła stoi drewniana dzwonnica z szerokim okapem u dołu, pochodząca z XVIII w., która została wzniesiona na planie zbliżonym do kwadratu (4,40 x 4,10 m). Jej konstrukcję stanowią drewniane słupy, które wzmocniono ryglami i zastrzałami. Ściany z zewnątrz są oszalowane, w górnej części z każdej strony znajdują się po dwa wycięte w szalunku otwory głosowe . Nad nią gontowy dach namiotowy, zwieńczony drewnianą sterczyną.
• W odległej o 3 km Kępie Polskiej (gdzie mieści się siedziba zakrzewskiej parafii) warto zobaczyć zespół kościoła filialnego pw. św. Klemensa. murowanego kościoła, wzniesionego w latach 1785-1786 z fundacji podkomorzego wyszogrodzkiego Klemensa Nakwaskiego (stąd wezwanie świątyni) i jego żony Zuzanny. Obok kościoła zachowała się również drewniana kaplica, pochodzącą z 2. poł. XIX w. oraz drewniana dzwonnica, wzniesiona pod koniec XVIII stulecia.

XIII w. - Prawdopodobnie wówczas została erygowana w Zakrzewie parafia pw. św. Piotra i Pawła. Wtedy też zbudowano pierwszy kościół drewniany.

1410 r. - W źródłach pisanych po raz pierwszy pojawia się nazwa wsi i jej ówczesny właściciel - Rogala z Zakrzewa.

1. poł. XVI w. - Wzniesiono drugi z kolei kościół drewniany, który około 1540 r. konsekrował biskup sufragan płocki Mikołaj Broliński (Bruliński).

Przed 1619 r. - Kościół ulega zniszczeniu na skutek wylewu Wisły.

1620 r. - Powstaje kolejny, istniejący do dzisiaj kościół, który został zbudowany z pieniędzy pozostawionych przez Marcina Lasockiego, zmarłego rok wcześniej właściciela dóbr Zakrzewo i Gałki.

1769 r. - Przeprowadzono generalny remont i przebudowę świątyni kosztem Wojciecha Józefa Nakwaskiego, pisarza ziemskiego wyszogrodzkiego.

1895 r. - Miejscowa parafia należy do dekanatu płockiego diecezji płockiej i liczy około 1800 wiernych.

1895 r. - We wsi jest 28 domów i 180 mieszkańców.

2006 r. - Parafia w Zakrzewie, którą tworzy 7 miejscowości, należy do dekanatu bodzanowskiego diecezji płockiej i liczy 1463 wiernych.

Kościół w Zakrzewie jest jednym z 14 obiektów usytuowanych na "pętli płockiej" Szlaku Architektury Drewnianej. W jego najbliższym sąsiedztwie znajdują się kolejne kościoły drewniane, należące do tej samej pętli:

• Góra - miejscowość położona 25 km na północny-wschód od Zakrzewa (dojazd przez Bodzanów, Bulkowo i Rogowo), z kościołem parafialnym pw. św. Jakuba, pochodzącym z 1839 r.
• Kucice - miejscowość położona 22 km na północny-wschód od Zakrzewa (dojazd przez Bodzanów i Bulkowo), z kościołem parafialnym pw. św. Michała Archanioła, pochodzącym z 1783 r.
• Rębowo - miejscowość położona 13 km na wschód od Zakrzewa (dojazd przez Wyszogród), z kościołem parafialnym pw. św. Jana Chrzciciela, pochodzącym z XVI w.
• Słupno - miejscowość położona 14 km na północny-zachód od Zakrzewa (dojazd przez Kępę Polską), z kościołem parafialnym pw. św. Marcina, pochodzącym z 1753 r.