Drewniane skarby Mazowsza - szlak drewnianej architektury sakralnej.
Mazowsze jest niezwykle bogate w przykłady sakralnego budownictwa drewnianego. Na terenie województwa odnotować można ponad 200 godnych uwagi obiektów.
Na obecnym etapie realizacji projektu "Skarbiec Mazowiecki - szlaki turystyczne obiektów sakralnych w Warszawie i na Mazowszu" pragniemy zachęcić do odwiedzenia i poznania wybranych obiektów.
Na Mazowieckim Szlaku Drewnianej Architektury Sakralnej, któremu nadajemy nazwę Drewniane skarby Mazowsza, będziecie Państwo mogli zwiedzić aż 67 niezwykłych obiektów. Są to w większości mało znane i, choćby z tego powodu, rzadko odwiedzane kościoły i kaplice. Przy typowaniu obiektów braliśmy pod uwagę przede wszystkim ich historię, walory architektoniczne, rolę w lokalnym i ponadlokalnym życiu religijnym. Znajdujące się na szlakach świątynie pozwalają zapoznać się z różnorodnymi, zmieniającymi się w ciągu wieków, formami ich rozplanowania, kształtowania bryły, czy też wyposażenia i zdobienia wnętrza.
Na szlaku Drewniane skarby Mazowsza umieszczone zostały drewniane obiekty sakralne, podzielone na 6 tzw. pętli: ciechanowską(14 obiektów), ostrołęcką (11), płocką (14), siedlecką (9), warszawską-wschodnią (8) i warszawską-zachodnią (10). W przygotowaniu - pętla radomska (7)
Dla zainteresowanych materiałami drukowanymi wydaliśmy miniprzewodnik "Drewniane skarby Mazowsza" z mapą.
Przyjeżdżając do Porządzia możemy się przez moment poczuć, jakbyśmy nie byli na Mazowszu (do tego stosunkowo niedaleko od Warszawy), lecz na odległym Podhalu. Wszystko za sprawą stojącego tu od osiemdziesięciu lat kościoła, któremu wybitny architekt Stefan Szyller nadał cechy architektury charakterystycznej dla Małopolski. Warto tu przyjechać jeszcze z jednego powodu - od 2004 r. przy kościele parafialnym zostało ustanowione Sanktuarium św. Teresy od Dzieciątka Jezus.
W pewnym sensie kościół w Porządziu jest kontynuacją świątyni w Dzierżenienie, wsi odległej o 25 kilometrów. Drewniana świątynia, zbudowana tam w 1715 r. z fundacji biskupa płockiego Ludwika Bartłomieja Załuskiego, musiała ustąpić miejsca nowemu kościołowi murowanemu, wznoszonemu w latach 1910-1917. Chociaż stara świątynia drewniana stała jeszcze przez kolejne dziesięć lat, to i tak ostatecznie, ze względu na stan zniszczenia, została rozebrana.
W tym czasie w Porządziu powstawała nowa parafia, w której trzeba było zbudować kościół. Trudu tego pojął się ks. Jan Trzaskoma, ówczesny wikariusz w Wyszkowie, mianowany administratorem tworzonej w 1927 r. parafii w Porządziu. On też zakupił materiał z rozebranego kościoła w Dzierżenienie, który - po przewiezieniu na nowe miejsce - został częściowo wykorzystany do budowy kościoła drewnianego.
28 października 1927 r. biskup płocki Antoni Julian Nowowiejski erygował w Porządziu parafię pw. św. Teresy od Dzieciątka Jezus. Trzy lata później ukończono budowę kościoła drewnianego, a pracami kierował jeden z najwybitniejszych ówczesnych architektów, Stefan Szyller. W ten sposób powstała świątynia, która swoim wyglądem nawiązuje do stylu podhalańskiego, a więc obca tradycjom mazowieckim. W 1954 r. została ona powiększona staraniem ks. Jana Fałkowskiego, wtedy też zostało przebudowane wnętrze według projektu arch. Wojciecha Jastrzębowskiego. Ostatni remont przeprowadzono w latach 1996-2000 pod kierunkiem miejscowego proboszcza, ks. Stefana Ceberka.
1 października 2004 r., na podstawie dekretu biskupa łomżyńskiego Stanisława Stefanka, w Porządziu zostało ustanowione Sanktuarium św. Teresy od Dzieciątka Jezus. Jednocześnie ksiądz proboszcz Stefan Ceberek został mianowany kustoszem sanktuarium.
CIEKAWOSTKI
1 października 2004 r., na podstawie dekretu biskupa łomżyńskiego Stanisława Stefanka, w Porządziu zostało ustanowione Sanktuarium św. Teresy od Dzieciątka Jezus. Jednocześnie ksiądz proboszcz Stefan Ceberek został mianowany kustoszem sanktuarium.
Oto fragment Dekretu Erekcyjnego Sanktuarium:
"Na chwałę Boga w Trójcy Świętej Jedynego! Biorąc pod uwagę:
- szczególny rozwój kultu św. Teresy od Dzieciątka Jezus, która jest Patronką parafii Porządzie erygowanej przez Błogosławionego Arcybiskupa Antoniego Juliusza Nowowiejskiego w roku 1927,
- częste nawiedziny przez pielgrzymów i parafian kaplicy, poświęconej św. Teresie, którzy na modlitwie otrzymują przez Jej wstawiennictwo łaski uzdrowienia duchowego i fizycznego,
- comiesięczne, trzydniowe rekolekcje, które gromadzą parafian i kilkusetosobową grupę pielgrzymów,
- rozbudowany teren dla organizowania nabożeństw i odpowiednią bazę noclegową dla pielgrzymów,
- umotywowaną prośbę Księdza Proboszcza, Ks. Stefana Ceberka z dnia 11 sierpnia 2004, niniejszym dekretem, w myśl kanonu 1230 - 1234 KPK, z dniem dzisiejszym ustanawiam Sanktuarium Świętej Teresy od Dzieciątka Jezus, Dziewicy i Doktora Kościoła przy kościele parafialnym w Porządziu, w dekanacie wyszkowskim.
W tym Sanktuarium ustanawiam następujące dni odpustowe:
- rocznica poświęcenia kościoła (niedziela po Uroczystości Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa),
- wspomnienie Matki Bożej z Góry Karmel (16.07),
- wspomnienie św. Teresy od Dzieciątka Jezus (1.10).
Równocześnie mianuję Księdza Stefana Ceberka proboszcza parafii pw. św. Teresy od Dzieciątka Jezus Kustoszem Sanktuarium.
Ponieważ przy budowie kościoła w Porządziu wykorzystano tylko część materiału ze starej świątyni w Dzierżeninie, a pracami kierował znany architekt Stefan Szyller, to powstała zupełnie inna budowla i do tego obca wzorom mazowieckim. Pomijając już nawet fakt, że świątynia z Dzierżeninie była obiektem dwuwieżowym, podczas gdy kościół w Porządziu posiada w fasadzie tylko jedną wieżę.
Właśnie ta wieża, o ścianach zwężających się ku górze, swoim wyglądem przypomina obiekty znane z terenów Małopolski. Warto również zwrócić uwagę na otwartą galerię w części dzwonowej wieży, nakrytej strzelistym hełmem namiotowym, która może się kojarzyć z architekturą obronną zameczków na Kresach.
Chociaż, jak praktycznie wszystkie kościoły drewniane na Mazowszu, został on wzniesiony w konstrukcji zrębowej, którą z zewnątrz oszalowano, to jednak wyróżnia się spośród nich usytuowaniem. Kościół w Porządziu został wzniesiony na osi północ-południe, z prezbiterium zwróconym w kierunku północnym.
Korpus nawowy zbudowano na planie prostokąta, do niego od północy dostawione jest zamknięte trójbocznie prezbiterium. Przy nim od zachodu i wschodu znajdują się dwie zakrystie, poprzedzone niewielkimi przedsionkami. Natomiast po obu bokach poprzedzającej korpus nawowy wieży dostawione są dwie dobudówki z aneksami, pełniącymi funkcje krucht bocznych.
Oddzielne dachy dwuspadowe osłaniają korpus nawowy i prezbiterium, nad którego końcową częścią dach przechodzi w wielopołaciowy. Nad wieżą znajduje się strzelisty dach namiotowy, nad zakrystią wschodnią daszek przyczółkowy, a nad zakrystią zachodnią daszek pulpitowy. Nad wejściami do krucht bocznych uwagę przykuwają rzadko spotykane w takiej architekturze daszki przyczółkowe. Podobnie, jak i daszki pulpitowe nad dobudówkami, wszystkie pokryte są blachą. Nad końcową częścią nawy góruje kwadratowa wieżyczka na sygnaturkę.
Wchodząc do wnętrza kościoła przez kruchtę główną, usytuowaną w podstawie wieży, dostrzegamy trójnawowe wnętrze, rozdzielone trzema parami słupów. Swój obecny wygląd zawdzięcza ono przebudowie, dokonanej w 1954 r. staraniem ks. Jana Fałkowskiego, a wykonanej według projektu arch. Wojciecha Jastrzębowskiego.
Kościół został wtedy nie tylko powiększony, ale także pierwotne stropy płaskie zastąpiono w nawie głównej i prezbiterium nowymi przekryciami. Nad nawą główna jest to obecnie strop o wykroju trapezoidalnym, natomiast w prezbiterium pojawiło się sklepienie kolebkowe. Stropy płaskie zachowały się tylko w nawach bocznych.
- Współczesny drewniany ołtarz główny, w którego części centralnej umieszczony jest obraz "Matka Boża z Dzieciątkiem".
- Od południa chór muzyczny, wsparty na dwóch słupach.
Teren przykościelny otoczony jest metalowym ogrodzeniem, w którym znajdują się dwa wejścia: brama główna od południa i furtka od zachodu.
- Poza terenem, na północny-zachód od kościoła stoi drewniana plebania, wybudowana w latach 1927-1930 staraniem ks. proboszcza Jana Trzaskomy.
1715 r. - W Dzierżenienie, wsi oddalonej o 25 km od Porządzia, wybudowano kościół drewniany z fundacji biskupa płockiego Ludwika Bartłomieja Załuskiego.
1910-1917 - Istniejący dwa wieki kościół w Dzierżenienie zastąpiono nową świątynią murowaną, a po 10 latach, już jako bardzo zniszczony, ostatecznie rozebrano.
1927 r. - Ks. Jan Trzaskoma zakupił do Porządzia materiał z rozebranego kościoła w Dzierżeninie.
1927 r. - 28 października parafię pw. św. Teresy od Dzieciątka Jezus w Porządziu erygował biskup płocki Antoni Julian Nowowiejski.
1930 r. - Ukończenie prac przy wznoszeniu obecnej świątyni, przy budowie której częściowo wykorzystano materiał z rozebranego kościoła w Dzierżenienie. Pracami kierował jeden z najwybitniejszych ówczesnych architektów, Stefan Szyller.
1954 r. - Powiększenie świątyni staraniem ks. Jana Fałkowskiego, wówczas przebudowano wnętrze według projektu arch. Wojciecha Jastrzębowskiego.
1992 r. - Na podstawie bulli "Totus Tuus Poloniae populus" papieża Jana Pawła II parafia została wyłączona z diecezji płockiej i włączona do diecezji łomżyńskiej.
1996-2000 - Ostatni remont świątyni, przeprowadzony pod kierunkiem ks. Stefana Ceberka.
2004 r. - 1 października 2004 r., na podstawie dekretu biskupa łomżyńskiego Stanisława Stefanka, przy kościele zostało ustanowione Sanktuarium św. Teresy od Dzieciątka Jezus.
2006 r. - Parafia w Porządziu, którą tworzy 5 miejscowości, należy do dekanatu wyszkowskiego diecezji łomżyńskiej i liczy 1750 wiernych.
Kościół w Porządziu jest jednym z 11 obiektów usytuowanych na "Pętli ostrołęckiej' szlaku architektury drewnianej. W jego najbliższym sąsiedztwie znajdują się kolejne kościoły drewniane, należące do tej samej pętli:
- Barcice - miejscowość położona 20 km na południowy-zachód od Porządzia (dojazd przez Wyszków i Somiankę), z kościołem filialnym pw. św. Stanisława, pochodzącym z 1758 r.
- Nowy Lubiel - miejscowość położona 9 km na północ od Porządzia (dojazd przez Rząśnik), z kościołem parafialnym pw. św. Anny, pochodzącym z 1890 r.
- Sokołowo Włościańskie - miejscowość położona 12 km na północny-zachód od Porządzia (dojazd przez Rząśnik), z kościołem parafialnym pw. Niepokalanego Poczęcia NMP, pochodzącym z 1682 r.
oraz obiekt należący do "pętli ciechanowskiej":
- Gąsiorowo - miejscowość położona 34 km na zachód od Porządzia (dojazd przez Obryte i Pułtusk), z kościołem filialnym pw. św. Mikołaja, pochodzącym z 1792 r.