Kościół pw. św. Wojciecha Biskupa i Męczennika

Rynek 2, 05-317 Jeruzal

Szlak: Drewniane Skarby Mazowsza, pętla: Pętla warszawska wschodnia

  • Widok ogólny kościoła
  • Widok ogólny kościoła
  • Fasada kościoła
  • Fasada kościoła
  • Fasada kościoła
  • Drzwi wejściowe kościoła
  • Fragment fasady
  • Fragment fasady
  • Widok na fasadę i elewację boczną kościoła
  • Elwacja południowa
  • Widok ogólny kościoła od strony wschodniej
  • Wieżyczka na sygnaturkę
  • Kruchta boczna
  • Drzwi kruchty
  • Grobowiec-mauzoleum Floriana Cieszkowskiego herbu Dołęga
  • Grobowiec-mauzoleum Floriana Cieszkowskiego herbu Dołęga
  • Grobowiec-mauzoleum Floriana Cieszkowskiego herbu Dołęga
  • Płyta nagrobna przedstawiająca rycerza w zbroi
  • Murowa brama kościoła z figurą Matki Bożej
  • Murowa brama kościoła z figurą Matki Bożej
  • Krzyż misyjny w otoczeniu kościoła
  • Wnętrze kościoła, widok na ołtarz główny
  • Łuk tęczowy
  • Ołtarz główny
  • Ołtarz boczny
  • Św. Dominik
  • Ołtarz boczny
  • Ambona
  • Fragment ambony
  • Fragment ambony
  • Chrzcielnica
  • Prospekt organowy
  • Organy
Następny

Komentarze i materiały użytkowników


Podziel się materiałami lub linkami do tego obiektu

Aby przesyłać materiały dotyczące obiektów trzeba być zalogowanym!
LogowanieZaloguj się

Komentarze użytkowników 0

Twój komentarz będzie pierwszy. Zapraszamy Cię do wyrażenia swojej opinii!

Twój komentarz

Aby dzielić się opiniami nt poszczególnych obiektów trzeba być zalogowanym!
LogowanieZaloguj się

Opis


Informacje podstawowe

województwo mazowieckie, powiat miński, gmina Mrozy

diecezja warszawsko-praska, dekanat siennicki


Współrzędne GPSGPS: N 52.065555, E 21.847261

Telefon257523293


KalendarzWydarzenia

23 kwietnia

Odpust - św. Wojciecha

Kościół pw. św. Wojciecha Biskupa i Męczennika - Jeruzal

7 października

Odpust - Matki Bożej Różańcowej

Kościół pw. św. Wojciecha Biskupa i Męczennika - Jeruzal

HistoriaHistoria

Wieś po raz pierwszy wzmiankowana była w metryce mazowieckiej w 1426 r. pod nazwą Żeliszew, jako własność Żeliszewskich.

W 1533 r. bracia Oborscy - Serafin sędzia czerski oraz Zygmunt - otrzymali …


ArchitekturaArchitektura

Drewniany kościół w Jeruzalu wzniesiony na ceglano-kamiennej podmurówce, w konstrukcji zrębowej (ściany składają się z poziomych bali drewnianych, łączonych w narożnikach), wzmocniony profilowanymi lisicami (pionowymi elementami, które ściągnięte śrubami ujmują …


ZabytkiZabytki

  • Barokowy ołtarz główny z malowanym na płótnie obrazem "Ukrzyżowanie" z połowy XVIII w. Po bokach ołtarza, na bramkach, znajdują się rzeźby św. Piotra i św. Pawła. Wejścia przez bramki …

W otoczeniuW otoczeniu

  • Drewniana dzwonnica z początku XIX w.wzniesiona na planie czworoboku, o konstrukcji słupowej, oszalowana, zwieńczona dachem namiotowym, krytym gontem. W górnej części obudowa dzwonnicy jest ażurowa tworząc tzw. przeźrocza, przez …

Daty historyczneDaty historyczne

1426 r. - Wieś po raz pierwszy wzmiankowana pod inną nazwą - Żeliszew jako własność Żeliszewskich.

1532 r. - Utworzenie parafii Żeliszew oraz budowa pierwszego kościoła fundacji braci Oborskich.


Na szlakuNa szlaku

Inne najbliżej położone kościoły "pętli wschodniej" Szlaku Drewnianej Architektury Sakralnej to:

  • Wodynie - kościół pw. św. Apostołów Piotra i Pawła; na południowy wschód od Jeruzala w odległości ok.15 km.
  • Żeliszew …

Drewniane skarby Mazowsza - szlak drewnianej architektury sakralnej.

Mazowsze jest niezwykle bogate w przykłady sakralnego budownictwa drewnianego. Na terenie województwa odnotować można ponad 200 godnych uwagi obiektów.

Na obecnym etapie realizacji projektu "Skarbiec Mazowiecki - szlaki turystyczne obiektów sakralnych w Warszawie i na Mazowszu" pragniemy  zachęcić do odwiedzenia i poznania wybranych obiektów.

Na Mazowieckim Szlaku Drewnianej Architektury Sakralnej, któremu nadajemy nazwę Drewniane skarby Mazowsza, będziecie Państwo mogli zwiedzić aż 67 niezwykłych obiektów. Są to w większości mało znane i, choćby z tego powodu, rzadko odwiedzane kościoły i kaplice. Przy typowaniu obiektów braliśmy pod uwagę przede wszystkim ich historię, walory architektoniczne, rolę w lokalnym i ponadlokalnym życiu religijnym. Znajdujące się na szlakach świątynie pozwalają zapoznać się z różnorodnymi, zmieniającymi się w ciągu wieków, formami ich rozplanowania, kształtowania bryły, czy też wyposażenia i zdobienia wnętrza.

Na szlaku Drewniane skarby Mazowsza umieszczone zostały drewniane obiekty sakralne, podzielone na 6 tzw.  pętli: ciechanowską(14 obiektów), ostrołęcką (11), płocką (14), siedlecką (9), warszawską-wschodnią (8) i warszawską-zachodnią (10). W przygotowaniu - pętla radomska (7)

Dla zainteresowanych materiałami drukowanymi wydaliśmy miniprzewodnik "Drewniane skarby Mazowsza" z mapą.


Wieś po raz pierwszy wzmiankowana była w metryce mazowieckiej w 1426 r. pod nazwą Żeliszew, jako własność Żeliszewskich.

W 1533 r. bracia Oborscy - Serafin sędzia czerski oraz Zygmunt - otrzymali przywilej na założenie prywatnego miasta. W akcie lokacyjnym zagwarantowane zostało prawo odbywania trzech jarmarków w roku i jednego targu w tygodniu. Jednak nowe miasto, położone w odległości zaledwie kilku kilometrów od takich miast jak Latowicz czy Wodynie, słabo się rozwijało.

W połowie XVIII w. miasto stało się własnością rodziny Rudzińskich, a w 1785 r. - Cieszkowskich. W owym czasie Żeliszew występował już pod nazwą Jeruzalem lub Jeruzal. Zmianę tę można datować na 1747 r., kiedy to w akcie chrztu pojawił się zapis "w miasteczku Żeliszew czyli Jeruzalem". W parafii używano wówczas metalowej pieczęci z taką nazwą. Nowa nazwa miała prawdopodobnie przyciągać do miasteczka osadników niczym pielgrzymów do Jerozolimy. Na przełomie XVIII w. i XIX w. powszechna już była nazwa skrócona Jeruzal. Około 1820 r. Jeruzal utracił prawa miejskie.

Parafia została erygowana w 1532 r. z fundacji ówczesnych właścicieli wsi Żeliszew - braci Oborskich. Wówczas też Oborscy ufundowali pierwszy kościół drewniany pw. św. Anny, św. Bartłomieja apostoła oraz św. Stanisława biskupa i męczennika. Świątynia ta uległa zniszczeniu w połowie XVIII w.

W latach 1757-58 został wzniesiony nowy kościół pw. św. Wojciecha męczennika i św. Mikołaja biskupa, istniejący do dziś. Fundatorem kościoła był ówczesny właściciel Jeruzala, Kazimierz Rudziński, wojewoda mazowiecki. Kościół został ustawiony w południowej części ówczesnego rynku miejskiego.

W XIX w. parafia w Jeruzalu początkowo należała do dekanatu siennickiego, a od 1868 r. do nowomińskiego archidiecezji warszawskiej. W 1992 r. parafia na podstawie bulli papieskiej została wyłączona z tej archidiecezji i włączona do nowo powstałej diecezji warszawsko-praskiej.

W 1972 r., w uroczystość 440-lecia parafii, miała miejsce wizyta ks. kard. Stefana Wyszyńskiego.


Drewniany kościół w Jeruzalu wzniesiony na ceglano-kamiennej podmurówce, w konstrukcji zrębowej (ściany składają się z poziomych bali drewnianych, łączonych w narożnikach), wzmocniony profilowanymi lisicami (pionowymi elementami, które ściągnięte śrubami ujmują obustronnie ścianę z bali i zabezpieczają ją przed wyboczeniem) i oszalowany z zewnątrz i wewnątrz jest orientowany (prezbiterium zwrócone jest ku wschodowi, ku Jerozolimie jako miejscu zmartwychwstania Chrystusa; orientowanie kościołów było regułą do XIX w., obecnie jest dosyć rzadkie.).

Korpus nawowy wzniesiony został na planie prostokąta. Prezbiterium jest węższe od nawy głównej i zamknięte trójbocznie. Od północy do prezbiterium przylega zakrystia, zaś do nawy przylegają dwie kruchty: od zachodu - główna, od południa - boczna.

Dach świątyni - kryty gontem - nad korpusem nawowym jest dwuspadowy, nad prezbiterium - wielopołaciowy. Na dachu w części bliskiej prezbiterium, została umieszczona dość okazała ośmioboczna wieżyczka na sygnaturkę (najmniejszy z dzwonów kościelnych) z arkadowymi prześwitami i kopulastym hełmem.

Wnętrze kościoła podzielone jest na nawę główną i dwie nawy boczne trzema parami żłobkowanych słupów na wysokich cokołach. Nawy mają jednakową wysokość i nakryte są wspólnym stropem płaskim. Chór muzyczny wsparty jest na sześciu słupach i osłonięty ażurową balustradą, w którą wbudowano prospekt organowy z ośmiogłosowymi organami z XIX w.

Kościół był parokrotnie remontowany, m.in. w latach 80. XIX w. (przedłużono wówczas nawę, przebudowano zakrystię i kruchtę) oraz tuż po II wojnie światowej.


  • Barokowy ołtarz główny z malowanym na płótnie obrazem "Ukrzyżowanie" z połowy XVIII w. Po bokach ołtarza, na bramkach, znajdują się rzeźby św. Piotra i św. Pawła. Wejścia przez bramki wiodą za ołtarz, który niegdyś tradycja nakazywała wiernym obchodzić na kolanach.
  • Barokowe ołtarze boczne. Prawy - z obrazem przedstawiającym patrona parafii św. Wojciecha. Lewy - z przyozdobionym srebrnymi sukienkami obrazem "Matka Boża Częstochowska".
  • Wisząca ambona w stylu późnobarokowym (XVIII w.). To z niej filmowy proboszcz - Cezary Żak - wygłasza kazania.
  • Drewniana chrzcielnica w kształcie kielicha w stylu rokokowym.

Główne elementy wyposażenia kościoła są utrzymane w jasnej tonacji, w kolorze kości słoniowej.

  • Obraz "Mistyczne zaślubiny Matki Bożej" z XVIII w. Przedstawia on rzadko ukazywaną na obrazach scenę zaślubin Maryi z Józefem. Oprócz głównych postaci na obrazie przedstawiony jest św. Heliodor jako kapłan udzielający ślubu oraz dwie postacie kobiece (za Matką Bożą) i dwie postacie męskie (za św. Józefem). Kompozycja ta przypomina obrazy włoskich malarzy renesansu: Pietro Perugino i Rafaela Santi. - w prezbiterium kościoła
  • Krucyfiks oraz rzeźby przedstawiające Matkę Bożą i św. Jana (XVI w.) - na łuku tęczowym, między nawą a prezbiterium
  • Ogromnych rozmiarów obraz pochodzący z początku XX w., przedstawiający Matkę Bożą z Dzieciątkiem wręczającą różaniec św. Dominikowi. Ciekawostką jest fakt, że wcześniej był on umieszczony na suficie prezbiterium, skąd w 1969 r. został zdjęty i poddany renowacji. Potem umieszczono go na ścianie. - w nawie kościoła
  • Drewniana kropielnica, podobnie jak inne elementy wyposażenia, pomalowana w kolorze kości słoniowej. - w kruchcie kościoła
  • Drewniana dzwonnica z początku XIX w.wzniesiona na planie czworoboku, o konstrukcji słupowej, oszalowana, zwieńczona dachem namiotowym, krytym gontem. W górnej części obudowa dzwonnicy jest ażurowa tworząc tzw. przeźrocza, przez które dźwięk dzwonów roznosi się po okolicy. - w pobliżu kościoła
  • Grobowiec-mauzoleum Floriana Cieszkowskiego herbu Dołęga. Ma on formę klasycystycznego łuku triumfalnego. Został ufundowany przez żonę Cieszkowskiego, Katarzynę z Bobrownickich.

Florian Cieszkowski był od 1785 r. właścicielem dóbr Łukówiec i Jeruzal, piastował urząd starosty kleszczelewskiego. Zasłynął jako dobry gospodarz i prawy człowiek. Podobno stał się tak szlachetny po powrocie z pielgrzymki do Ziemi Świętej i ta przemiana zapoczątkowała nazywanie Żeliszewa Jeruzalem. W okresie Sejmu Czteroletniego Cieszkowski był posłem ziemi liwskiej. Zmarł nagle w 1798 r., w wieku 50 lat, tknięty apopleksją w lesie podczas polowania czy też - jak podają inne przekazy - jazdy powozem.

Bardziej znany jest pochodzący z tej samej rodziny August Cieszkowski, filozof mesjanistyczny, ekonomista, działacz społeczny oraz współtwórca i prezes Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.

W latach 70. XX w. do mauzoleum przeniesiono płytę nagrobną przedstawiającą rycerza w zbroi, która dawniej znajdowała się w prezbiterium kościoła.

  • We wsi zachował się układ urbanistycznym z wiejskim budownictwem drewnianym. Szczególnie interesujący jest relikt miejskiego układu przestrzennego w postaci rynku o wymiarach 120 na 100 m i wybiegających z niego ulic. (Dla porównania: warszawski Rynek Staromiejski ma wymiary 90 na 73 m, a więc jest wyraźnie mniejszy.)
  • Rezerwat "Florianów" w odległości ok. 4 km od Jeruzala, za wsią Płomieniec. Na jego terenie stoi kolumna z cegły, która upamiętnia miejsce nagłej śmierci Floriana Cieszkowskiego. Okoliczni mieszkańcy nazywają tę kolumnę "białym słupem".

1426 r. - Wieś po raz pierwszy wzmiankowana pod inną nazwą - Żeliszew jako własność Żeliszewskich.

1532 r. - Utworzenie parafii Żeliszew oraz budowa pierwszego kościoła fundacji braci Oborskich.

1533 r. - Nadanie praw miejskich wsi Żeliszew.

1747 r. - Zmiana nazwy z Żeliszew na Jeruzal (Jeruzalem).

1757-1758 - Budowa istniejącego do dziś kościoła, którego fundatorem był Kazimierz Rudziński, wojewoda mazowiecki.

1818 r. - Włączenie parafii w Jeruzalu do utworzonej w Warszawie diecezji warszawskiej w dekanacie siennickim.

1820 r. - Utrata praw miejskich przez Jeruzal.

1868 r. - Włączenie parafii do dekanatu nowomińskiego archidiecezji warszawskiej.

1882 r. - Rozbudowa i remont kościoła.

1923 r. - Jeruzal stał się siedzibą gminy.

1954 r. - Jeruzal stał się siedzibą gromady.

1972 r. - Wizyta w Jeruzalu ks. kard. Stefana Wyszyńskiego z okazji 440-lecia parafii.

25 marca 1992 r. - Parafia w Jeruzalu na podstawie bulli papieskiej została wyłączona z archidiecezji warszawskiej i włączona do nowo powstałej diecezji warszawsko-praskiej.

2005 r. - Początek nagrań telewizyjnego serialu "Ranczo" w Jeruzalu.

2007 r. - Rozpoczęcie remontu świątyni.


Inne najbliżej położone kościoły "pętli wschodniej" Szlaku Drewnianej Architektury Sakralnej to:

  • Wodynie - kościół pw. św. Apostołów Piotra i Pawła; na południowy wschód od Jeruzala w odległości ok.15 km.
  • Żeliszew Podkościelny - kościół pw. Świętej Trójcy; na północny wschód od Jeruzala w odległości ok. 40 km.
  • Zwola Poduchowna - kościół pw. św. Anny; ok. 35 km na południe od Jeruzala.
  • Glinianka - kościół pw. św. Wawrzyńca; ponad 40 km na północny zachód od Jeruzala.

INFORMACJE DODATKOWE:

Na trasie pętli wschodniej Szlaku Drewnianej Architektury Sakralnej znajdują się także inne kościoły "grające" w filmach. Kościół w Gliniance znają doskonale wszyscy, którzy oglądają telewizyjny serial "Ojciec Mateusz". Gdy w latach 70. kręcono film "Noce i dnie", kilka scen nagrywanych było w kościele w Wodyniach. W Mariańskim Porzeczu kręcony był film "Nadzieja" oraz sceny do filmów "Zemsta" i "Boża podszewka".