Kościół pw. Świętej Trójcy

Żeliszew Podkościelny 28, 08-130 Kotuń

Szlak: Drewniane Skarby Mazowsza, pętla: Pętla warszawska wschodnia

  • Widok ogólny kościoła
  • Widok ogólny kościoła
  • Widok ogólny kościoła
  • Wejście główne do kościoła
  • Wejście główne do kościoła
  • Fragment fasady
  • Drewniana dzwonnica
  • Widok od frontu
  • Widok ogólny kościoła od strony wschodniej
  • Widok ogólny kościoła od strony wschodniej
  • Widok ogólny kościoła, na elewację północną
  • Elewacja północna kościoła
  • Wieżyczka na sygnaturkę
  • Drzwi drewnianej dzwonnicy
  • Krucyfiks w kruchcie frontowej
  • Wnętrze, widok ogólny
  • Widok na nawę boczną
  • Widok na nawę boczną
  • Wnętrze, widok ogólny
  • Przebiterium z ołtarzem głównym
  • Strop w prezbiterium
  • Ołtarz główny
  • Zwieńczenie ołtarza głównego
  • Malowidła ścienne w prezbiterium
  • Malowidła ścienne w prezbiterium
  • Malowidła ścienne w prezbiterium
  • Stalle
  • Ambona
  • Detal ambony
  • Ołtarz boczny
  • Ołtarz boczny
  • Lewa kaplica boczna
  • Prawa kaplica boczna
  • Prawa kaplica boczna
  • Strop w prawej kaplicy bocznej
  • Chrzcielnica
  • Prospekt organowy
  • Strop w nawie bocznej
Następny

Komentarze i materiały użytkowników


Podziel się materiałami lub linkami do tego obiektu

Aby przesyłać materiały dotyczące obiektów trzeba być zalogowanym!
LogowanieZaloguj się

Komentarze użytkowników 0

Twój komentarz będzie pierwszy. Zapraszamy Cię do wyrażenia swojej opinii!

Twój komentarz

Aby dzielić się opiniami nt poszczególnych obiektów trzeba być zalogowanym!
LogowanieZaloguj się

Opis


Informacje podstawowe

województwo mazowieckie, powiat siedlecki, gmina Kotuń

diecezja siedlecka, dekanat Domanice


Współrzędne GPSGPS: N 52.138513, E 22.008945

Telefon256420607


KalendarzWydarzenia

w dniach czerwca

Odpust - św. Trójcy

Kościół pw. Świętej Trójcy - Żeliszew Podkościelny
 
Uwaga: święto przypada w niedzielę po Zesłaniu Ducha Świętego

15 sierpnia

Odpust - Wniebowzięcie NMP

Kościół pw. Świętej Trójcy - Żeliszew Podkościelny

HistoriaHistoria

Nazwa miejscowości Żeliszew pojawia się po raz pierwszy w dokumencie pisanym w 1476 r. Wymieniony jest w nim ówczesny właściciel "Nobilis Boguslaus Nyewczacz de Moschny alias Zelyschewo".

Jak wynika z dokumentów, …


ArchitekturaArchitektura

Drewniany kościół w Żeliszewie Podkościelnym wzniesiony w konstrukcji zrębowej (ściany składają się z poziomych bali drewnianych, łączonych w narożnikach) i oszalowany z zewnątrz,jest orientowany, czyli prezbiterium z ołtarzem głównym zwrócone …


ZabytkiZabytki

  • Wnętrze świątyni pokryte jest malowidłami iluzjonistycznymi (sposób malowania wywołujący złudzenie, że ukazane na płaskiej powierzchni przedstawienie jest trójwymiarowe) o dość bogatej ornamentyce oraz sztukateriami. Ściany malowane są farbami olejnymi, zaś …

W otoczeniuW otoczeniu

  • Drewniana dzwonnica pochodząca prawdopodobnie z XIX lub początku XX w. (pierwszą dzwonnicę zbudowano tu w 1778 r.), wzniesiona na planie prostokąta, o konstrukcji słupowej. Losy dzwonów były typowe dla …

Daty historyczneDaty historyczne

1476 r. - Po raz pierwszy w dokumencie pisanym pojawia się nazwa miejscowości Żeliszew.

1540 r. - Kościół w Żeliszewie otrzymuje od biskupa poznańskiego prawa do pewnych odpustów.


Na szlakuNa szlaku

Inne najbliżej położone kościoły "pętli wschodniej" Szlaku Drewnianej Architektury Sakralnej:

  • Jeruzal - kościół pw. św. Wojciecha i św. Mikołaja. Jeruzal położony jest w odległości ok. 40 km na południowy zachód …

Drewniane skarby Mazowsza - szlak drewnianej architektury sakralnej.

Mazowsze jest niezwykle bogate w przykłady sakralnego budownictwa drewnianego. Na terenie województwa odnotować można ponad 200 godnych uwagi obiektów.

Na obecnym etapie realizacji projektu "Skarbiec Mazowiecki - szlaki turystyczne obiektów sakralnych w Warszawie i na Mazowszu" pragniemy  zachęcić do odwiedzenia i poznania wybranych obiektów.

Na Mazowieckim Szlaku Drewnianej Architektury Sakralnej, któremu nadajemy nazwę Drewniane skarby Mazowsza, będziecie Państwo mogli zwiedzić aż 67 niezwykłych obiektów. Są to w większości mało znane i, choćby z tego powodu, rzadko odwiedzane kościoły i kaplice. Przy typowaniu obiektów braliśmy pod uwagę przede wszystkim ich historię, walory architektoniczne, rolę w lokalnym i ponadlokalnym życiu religijnym. Znajdujące się na szlakach świątynie pozwalają zapoznać się z różnorodnymi, zmieniającymi się w ciągu wieków, formami ich rozplanowania, kształtowania bryły, czy też wyposażenia i zdobienia wnętrza.

Na szlaku Drewniane skarby Mazowsza umieszczone zostały drewniane obiekty sakralne, podzielone na 6 tzw.  pętli: ciechanowską(14 obiektów), ostrołęcką (11), płocką (14), siedlecką (9), warszawską-wschodnią (8) i warszawską-zachodnią (10). W przygotowaniu - pętla radomska (7)

Dla zainteresowanych materiałami drukowanymi wydaliśmy miniprzewodnik "Drewniane skarby Mazowsza" z mapą.


Nazwa miejscowości Żeliszew pojawia się po raz pierwszy w dokumencie pisanym w 1476 r. Wymieniony jest w nim ówczesny właściciel "Nobilis Boguslaus Nyewczacz de Moschny alias Zelyschewo".

Jak wynika z dokumentów, kościół w Żeliszewie istniał już w 1. poł. XVI w., gdyż w 1540 r. otrzymał od biskupa poznańskiego prawo do pewnych odpustów. W 1603 r. kościół "był z drzewa... i zawierał w sobie trzy ołtarze murowane".Świątynia ta prawdopodobnie spłonęła podczas najazdu szwedzkiego w połowie XVII w.

Parafia w Żeliszewie pw. Świętej Trójcy została utworzona w 1769 r. Dokonało się to wskutek starań i fundacji dziedzica dóbr Żeliszew Marcjana (Martyniana) Grzybowskiego, podkomorzego liwskiego, a wzięto pod uwagę "duże odległości do kościoła oraz oddzielenie rzeką i bagnami Kostrzynia i Świdnicy". Parafię tę wydzielono z parafii wodyńskiej, oleksińskiej i niwińskiej.

Mimo że w owym czasie w Żeliszewie istniał kościół "z dobrego y zdrowego drzewa na podmurowanych w koło fundamentach, gontami pobity do połowy zewnątrz tarcicami heblowanemi okożuchowany", w 1770 r. rozpoczęto budowę nowej świątyni. Było to związane ze wzrostem znaczenia kościoła jako świątyni parafialnej. Kamień węgielny pod budowę położono na wiosnę, a już w grudniu tego samego roku dokonano poświęcenia i wejścia do kościoła z nabożeństwami. Przez następne lata trwało jeszcze wyposażanie świątyni. Uroczysta konsekracja odbyła się 19 października 1777 r. Pierwszym proboszczem parafii, który prowadził budowę był ks. Gaspar Jan Glinka.

Kościół istniejący obecnie to właśnie ten wystawiony w 1770 r. Był on restaurowany: przed 1845 r. po zniszczeniach z okresu powstania listopadowego, w latach 90. XIX w., a także gruntownie przebudowany na początku XX w. W wyniku tych prac uzyskał wyraźną formę neogotycką.

Kolejny remont przeprowadzono w 1950 r.

W latach 1904-1906 nastąpił podział parafii. Powstała wówczas parafia mariawicka, która istnieje w pobliskim Żeliszewie Dużym.


Drewniany kościół w Żeliszewie Podkościelnym wzniesiony w konstrukcji zrębowej (ściany składają się z poziomych bali drewnianych, łączonych w narożnikach) i oszalowany z zewnątrz,jest orientowany, czyli prezbiterium z ołtarzem głównym zwrócone jest ku wschodowi (ku Jerozolimie jako miejscu zmartwychwstania Chrystusa). Orientowanie kościołów było regułą do XIX w., obecnie jest dosyć rzadkie.

Korpus nawowy kościoła wzniesiony został na planie prostokąta. Do boków prezbiterium, które jest węższe od nawy i zamknięte prostą ścianą, przylegają w układzie symetrycznym dwie kaplice, a za nimi dwie zakrystie.

Kościół zbudowano w układzie bazylikowym, czyli nawa główna jest wyższa od naw bocznych, a jej okna usytuowane są ponad dachami naw bocznych, dzięki czemu uzyskuje się dobre i naturalne oświetlenie nawy głównej.

Główne wejście do kościoła wiedzie przez kruchtę usytuowaną od zachodu. Nad kruchtą wznosi się, częściowo wtopiona w fasadę kościoła, czworokątna wieża, nad którą góruje krzyż. Dawniej wieżę kryła kopuła, potem zwieńczono ją strzelistym hełmem w kształcie ostrosłupa, pokrytym blachą.

Dach kościoła jest dwuspadowy, wspólny dla nawy głównej i prezbiterium. Nawy boczne oraz zakrystie pokryte są dachami pulpitowymi. Cały dach kryty jest blachą.

Okapy dachu kościoła i hełmu wieży wspierają się na ozdobnie profilowanych kroksztynach.

Na dachu w miejscu połączenia nawy i prezbiterium znajduje się sześcioboczna wieżyczka na sygnaturkę, czyli najmniejszy z dzwonów kościelnych. Wieżyczka nakryta jest ostrosłupowym hełmem i zwieńczona krzyżem.

Wnętrze kościoła jest trójnawowe, ten podział tworzą trzy pary żeliwnych słupów. Pojawiły się one we wnętrzu drewnianego kościoła podczas remontu na początku XX w., a więc w czasach rozpowszechniania się stosowania żeliwa w budownictwie. Dzięki zastosowaniu materiału o dobrych właściwościach konstrukcyjnych słupy, na których został wsparty strop kościoła, są bardzo wysmukłe i nie przytłaczają wnętrza.




  • Wnętrze świątyni pokryte jest malowidłami iluzjonistycznymi (sposób malowania wywołujący złudzenie, że ukazane na płaskiej powierzchni przedstawienie jest trójwymiarowe) o dość bogatej ornamentyce oraz sztukateriami. Ściany malowane są farbami olejnymi, zaś tło farbami pastelowymi. Efekt uzyskany w ten sposób jest zaskakująco miły dla oczu. Kolorystyka wnętrza jest bardzo subtelna.
  • Płaski strop wypełniają kasetony z rozetami - nie sposób rozróżnić co jest ornamentem przestrzennym, a co ornamentem namalowanym na płaskiej powierzchni. W gzymsie kwiatowe festony wykonane ze stiuku. Wiadomo, że ten wystrój kościół uzyskał w latach 1907-1910, ale jego wykonawcy nie są znani.
  • Ołtarz główny i ołtarze boczne wykonane z drewna dębowego (pocz. XX w.).
  • Ambona i stalle (pocz. XX w.).
  • Dwa rokokowe ołtarze (ok. 1770 r.) w bocznych kaplicach. W lewej - rzeźba przedstawiająca Chrystusa Ukrzyżowanego, w prawej - obraz "NMP Niepokalanie Poczęta".
  • Dwa obrazy malowane przez artystów z kręgu Szymona Czechowicza: "Koronacja NMP" i "Ukrzyżowanie Pana Jezusa ze św. Janem Nepomucenem".
  • Ławki w nawie głównej z 1938 r.
  • Rokokowa chrzcielnica w kształcie kielicha z 2. poł. XVIII w.
  • Rokokowy prospekt organowy z 1776 r.
  • Drewniana dzwonnica pochodząca prawdopodobnie z XIX lub początku XX w. (pierwszą dzwonnicę zbudowano tu w 1778 r.), wzniesiona na planie prostokąta, o konstrukcji słupowej. Losy dzwonów były typowe dla obiektów wykonanych ze stopu, który podczas wojen nabierał szczególnej wartości. W 1794 r. na armaty przeznaczonodwa dzwony, jeden z nich noszący imię Józef pochodził jeszcze ze starego kościoła. Dzwony były też przekazywane lub zabierane w 1831 r. i 1915 r.  Również podczas II wojny światowej, w 1941 r., Niemcy zabrali dzwony. Obecnie w dzwonnicy umieszczone są dzwony: Jakub i Franciszek z 1957 r.
  • Ogrodzenie kościoła z polnego kamienia (koniec lat 80. XIX w.).
  • Zespół pałacowo-parkowy z 2. poł. XVIII w., zbudowany dla rodziny Grzybowskich w Żeliszewie Podkościelnym. Zaniedbany i częściowo zdziczały park posiada sieć kanałów i stawów tworzących osie widokowe, obsadzone szpalerami grabowymi. Znawcy podkreślają jego wielką wartość zarówno historyczną jak i estetyczną.Obecnie pałac znajduje się w rękach prywatnych i trwa w nim remont.
  • Neogotycki drewniany kościół mariawicki pw. Wniebowzięcia NMP zbudowany w 1907 r. w pobliskim Żeliszewie Dużym.Nad wejściem głównym znajduje się medalion przedstawiający Eucharystię jako charakterystyczny element zewnętrznego wystroju kościołów mariawickich. W 2006 r. zakończono gruntowny remont świątyni, ale niestety dwa lata później, w wyniku nawałnicy, runęła 32-metrowa drewniana wieża kościoła.
  • Muzeum Pożarnictwa w Kotuniu - Oddział Muzeum Regionalnego w Siedlcach. Mieści się ono w remizie Ochotniczej Straży Pożarnej. W muzeum zgromadzono, m.in.: historyczne motopompy z XX w., sikawki - łącznie z ręczną z przełomu XVIII i XIX w., wozy strażackie i inny sprzęt gaśniczy.

1476 r. - Po raz pierwszy w dokumencie pisanym pojawia się nazwa miejscowości Żeliszew.

1540 r. - Kościół w Żeliszewie otrzymuje od biskupa poznańskiego prawa do pewnych odpustów.

1769 r. - Utworzenie w Żeliszewie parafii pw. Świętej Trójcy fundacji dziedzica dóbr Żeliszew Marcjana (Martyniana) Grzybowskiego, podkomorzego liwskiego. Parafia należała do diecezji poznańskiej, archidiakonatu warszawskiego, dekanatu latowickiego w województwie mazowieckim.

1770 r. - Rozpoczęcie budowy nowej świątyni istniejącej do dziś.

19 października 1777 r. - Uroczysta konsekracja kościoła przez biskupa Gaspara Cieciszowskiego - sufragana kijowskiego.

1818 r. - Włączenie parafii Żeliszew do nowo powstałej diecezji janowskiej czyli podlaskiej.

1831 r. - Duże zniszczenia świątyni i budynków parafialnych podczas walk powstania listopadowego.

1845 r. - Zakończenie odbudowy świątyni i budynków parafialnych oraz poświęcenie nowego cmentarza grzebalnego.

1888-1889 - Ogrodzenie świątyni parkanem z polnego kamienia.

1906 r. - Podział parafii i powstanie parafii mariawickiej w Żeliszewie Dużym.

1907-1910 - Odnowienie kościoła - szalowanie i malowanie wnętrza, nabycie nowych ołtarzy i ambony.

2002-2003 - Remont dachu kościoła i rekonstrukcja wieży.

 


Inne najbliżej położone kościoły "pętli wschodniej" Szlaku Drewnianej Architektury Sakralnej:

  • Jeruzal - kościół pw. św. Wojciecha i św. Mikołaja. Jeruzal położony jest w odległości ok. 40 km na południowy zachód od Żeliszewa Podkościelnego.
  • Wodynie - kościół pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła. Wodynie znajdują się w odległości ponad 25 km na południe od Żeliszewa.
  • Glinianka - kościół pw. św. Wawrzyńca. Glinianka położona jest w odległości ok. 55 km na zachód od Żeliszewa.