Drewniane skarby Mazowsza - szlak drewnianej architektury sakralnej.
Mazowsze jest niezwykle bogate w przykłady sakralnego budownictwa drewnianego. Na terenie województwa odnotować można ponad 200 godnych uwagi obiektów.
Na obecnym etapie realizacji projektu "Skarbiec Mazowiecki - szlaki turystyczne obiektów sakralnych w Warszawie i na Mazowszu" pragniemy zachęcić do odwiedzenia i poznania wybranych obiektów.
Na Mazowieckim Szlaku Drewnianej Architektury Sakralnej, któremu nadajemy nazwę Drewniane skarby Mazowsza, będziecie Państwo mogli zwiedzić aż 67 niezwykłych obiektów. Są to w większości mało znane i, choćby z tego powodu, rzadko odwiedzane kościoły i kaplice. Przy typowaniu obiektów braliśmy pod uwagę przede wszystkim ich historię, walory architektoniczne, rolę w lokalnym i ponadlokalnym życiu religijnym. Znajdujące się na szlakach świątynie pozwalają zapoznać się z różnorodnymi, zmieniającymi się w ciągu wieków, formami ich rozplanowania, kształtowania bryły, czy też wyposażenia i zdobienia wnętrza.
Na szlaku Drewniane skarby Mazowsza umieszczone zostały drewniane obiekty sakralne, podzielone na 6 tzw. pętli: ciechanowską(14 obiektów), ostrołęcką (11), płocką (14), siedlecką (9), warszawską-wschodnią (8) i warszawską-zachodnią (10). W przygotowaniu - pętla radomska (7)
Dla zainteresowanych materiałami drukowanymi wydaliśmy miniprzewodnik "Drewniane skarby Mazowsza" z mapą.
Pierwszy drewniany kościół powstał w Jasionnej w 1234 r. za panowania księcia mazowieckiego Bolesława I (1208-1248). Trudno powiedzieć czy już wtedy była tu parafia, gdyż pierwszą wzmiankę o niej mamy dopiero w 1400 r. Na początku XV w. świątynia ta była już w ruinie i z fundacji dziedzica wsi - Jasiońskiego, wystawiono nową, także drewnianą.
W 1517 r. z fundacji Piotra Kożuchowskiego wybudowano kaplicę pw. św. Anny, która prawdopodobnie była dobudowana do kościoła. Przez ponad 200 lat swojego istnienia kościół przechodził różne naprawy i remonty, pomimo których stopniowo popadał w ruinę i trzeba było podjąć decyzję o jego rozbiórce.
Gdy w połowie XVII w. przystąpiono do budowy nowego kościoła postanowiono przeorientować go i powiększyć. Stanął na tym samym miejscu, ale prezbiterium zostało dostawione do nawy od północy, a nie jak było to w zwyczaju - od wschodu. Ten kościół przetrwał do naszych czasów, przechodząc kilka remontów i wiele napraw. W latach 1865-1876 został powiększony, przebudowano chór muzyczny i dobudowano kruchtę, zaś w 1882 r. wykonano nową polichromię. Dobrodziejami kościoła była, m.in. rodzina Wodzińskich - właścicieli pobliskiej Suchej Szlacheckiej.
Podczas I i II wojny światowej kościół bardzo ucierpiał. W 1976 r. runęła więźba dachowa i wówczas podjęto remont, niestety nieudany. Gdyby nie energia i zaangażowanie, z jakim przystąpił do odbudowy tego cennego zabytku nowy proboszcz, ks. Zdzisław Wołos, kościół nie przetrwałby do naszych czasów. Zrujnowaną świątynię trzeba było rozebrać - pozostawiono tylko prezbiterium. Położono nowe fundamenty, postawiono nowe ściany, od nowa wykonano szalunek i więźbę dachową, dach przykryto miedzianą blachą, a podłogę wyłożono szwedzkim granitem. Podczas prac remontowych odkryto pod podłogą szczątki dobrodziejów kościoła, które przeniesiono na cmentarz przykościelny. W kościele, po raz pierwszy w Polsce, zainstalowano system pomp cieplnych, czerpiących energię z gruntu. Remont, a właściwie przebudowę kościoła, zakończono w 1994 r.
Dwa lata wcześniej, 25 marca 1992 r. na podstawie bulli papieskiej, papieża Jana Pawła II, parafia została wyłączona z diecezji sandomierskiej i włączona do nowo utworzonej diecezji radomskiej.
Kościół w Jasionnej ma oryginalny wygląd - do jego głównych części, czyli do nawy i prezbiterium, dobudowane są różne pomieszczenia. Rzadkością jest także prezbiterium zwrócone na północ, a nie na wschód, jak to jest w zwyczaju.
Kościół jest drewniany, ma konstrukcję zrębową (sposób łączenia poziomych belek na narożach) i jest z zewnątrz i wewnątrz oszalowany czyli obity pionowymi deskami. Do prostokątnej nawy, która podczas ostatniego remontu została przedłużona o 7,10 m, przylega węższe - zamknięte prosto - prezbiterium, przy którym od strony zachodniej znajduje się zakrystia z małą kruchtą.
Główne wejście do kościoła prowadzi, po kilku schodkach, przez południową kruchtę, po bokach której umieszczono dwa małe składziki.
Każda część kościoła przykryta jest oddzielnym dachem. Nad nawą, prezbiterium i kruchtą jest to dach dwuspadowy, natomiast nad przybudówkami dachy pulpitowe z małymi okapami. Nad nawą góruje wysmukła wieżyczka zwieńczona cebulastym hełmem z krzyżem, przeznaczona na malutki dzwon zwany sygnaturką.
Wnętrze kościoła sprawia wrażenie jednonawowego, ma jednak zaznaczone, parami słupów, nawy boczne przykryte pozorną kolebką. Środkowa część nawy ma strop płaski, a w prezbiterium kolebkowy. Od południa, na końcu nawy, znajduje się chór muzyczny, wsparty na czterech słupach, z wysuniętą do przodu częścią środkową.
- Ołtarz główny, pochodzący z XVIII w., w białej kolorystyce ze złoceniami, ma umieszczone po bokach figury świętych: Symeona i Józefa. W centralnej części ołtarza umieszczony jest obraz "Matka Boża Szkaplerzna" zwana Matką Bożą Jasiońską. Jest to reprodukcja obrazu, który przykrywał kiedyś obraz oryginalny odkryty podczas konserwacji. Obraz ten przykrywany jest zasuwą, na której umieszczono przedstawienie Zwiastowania Najświętszej Marii Panny, nawiązujące do wezwania kościoła.
Święty Symeon jest patronem ludzi starych. Był obecny podczas ofiarowania Jezusa, Bogu w świątyni Jerozolimskiej i przeżył niewypowiedzianą radość. Wtedy powiedział bardzo ważne słowa: "Teraz o Władco, pozwól odejść słudze swojemu w pokoju." Po powrocie ze świątyni zachorował i cieszył się, że umiera, przekazując tę radość zebranej wokół rodzinie.
- XVI-wieczny oryginał obrazu "Matka Boża Szkaplerzna" znajduje się na prawej ścianie prezbiterium. Według przekazów, pochodzi on z nieistniejącego już kościoła we wsi Korzeń nad Pilicą. Podczas jednej z powodzi został przeniesiony do tutejszego kościoła. W Jasionnej i okolicy istnieje jego kult.
- Na liczącej 250 lat ambonie umieszczone są malowidła z przedstawieniami świętych, m.in. Piotra, Huberta, Franciszka, Ksawerego.
- Prezbiterium od nawy oddziela belka tęczowa z barokowymi rzeźbami Chrystusa Ukrzyżowanego oraz Matki Bożej ze św. Janem.
- Barokowy ołtarz boczny z początku XVIII w. z obrazem "Przemienienie Pańskie" z tego samego okresu.
- Wśród kilku, znajdujących się w kościele feretronów (przenośnych, procesyjnych ołtarzy), jeden zasługuje na szczególną uwagę. Na umieszczonym w nim obrazie przedstawiona jest naga Maria Magdalena w uduchowionej pozie, z oczami zwróconymi ku górze. Malarz chciał pokazać moment jej duchowej przemiany czyli metanoii.
- W otoczeniu kościoła, od jego wschodniej strony, stoją dwie dzwonnice: jedna - XIX-wieczna, drewniana na planie kwadratu, kryta namiotowym dachem, druga - współczesna, na podmurówce z kamienia, z wieloma prześwitami i z dzwonem pochodzącym z 1525 r.
- Za dzwonnicami stoi mała kapliczka z drewnianymi drzwiami i okuciami, w której umieszczona jest figura Matki Bożej. W pobliżu kościoła znajdują się groby rodziny Wodzińskich i Konarzewskich oraz Anny Falęckiej, właścicielki wsi Falęcice zmarłej w 1545 r.Cmentarz założony w 1791 r., na którym znajduje się wiele starych grobów z ciekawymi nagrobkami. W latach 1990-1995 wystawiono nową kaplicę z drewna, które pozostało z rozbiórki remontowanego kościoła.
- Wyśmierzyce, miasto (siedziba gminy), położone nad Pilicą 12 km na wschód od Jasionnej, przy drodze nr 729 z Białobrzegów do Potworowa. Jest to najmniejsze miasto w Polsce, liczące ok. 940 mieszkańców. Jego początkiem była osada przy brodzie na Pilicy, a lokacja nastąpiła w 1338 r. Prawa miejskie utraciły Wyśmierzyce po powstaniu styczniowym. Kiedy Polska odzyskała niepodległość, prawa te przywrócono w 1922 r. do czego przyczynił się, pochodzący z Wyśmierzyc, ulubiony weterynarz marszałka Józefa Piłsudskiego. Do naszych czasów zachował się układ urbanistyczny z kwadratowym rynkiem oraz szeregowa, drewniana zabudowa. Najstarszy dom znajduje się przy ul. Wojska Polskiego 18. W centrum miasta kościół pw. św. Teresy z Avilla, budowany od 1856 r., a ostatnim etapem budowy było dobudowanie w 1920 r. fasady. Przed kościołem znajduje się pomnik bł. prof. dr. Franciszka Rosłańca.
Franciszek Rosłaniec urodził się 19 XII 1889 r. w Wyśmierzycach. Był profesorem i dziekanem Wydziału Teologii Uniwersytetu Warszawskiego. Aresztowany w 1939 r. osadzony w obozie koncentracyjnym w Sachsenhausen, a następnie w Dachau, gdzie został zamęczony w komorze gazowej. W 1999 r. beatyfikowany przez papieża Jana Pawła II w grupie 108 błogosławionych męczenników.
- Sucha to wieś położona w odległości 8 km na wschód od Jasionnej. We wsi znajduje się duży zespół pałacowo-parkowy. Fundatorem pałacu był właściciel dóbr Tadeusz Wodziński. Ta potężna budowla zwana "starym pałacem" powstała w 1875 r. niestety nieznane jest nazwisko architekta. W parku znajduje się jeszcze drugi pałac zwany "nowy", wzniesiony w latach 1932-1934 dla Zofii z Wodzińskich i Zygmunta Glinków według projektu Karola Wilhelma Hemeberga. Zofia Glinkowa była współwłaścicielką Suchej, Kamienia i Mikówki, a do jej męża należał majątek Mękanów. Bardzo zamożni, byli dobrodziejami kościoła w Jasionnej. W dużym, pięknym parku, znajduje się 9 pomników przyrody. We wsi znajduje się drewniany spichlerz z trzema pomieszczeniami. Do Suchej prowadzi piękna, kasztanowa aleja, licząca ponad 200 lat. Po wojnie pałac użytkowany był przez kuratorium oświaty. Obecnie własność prywatna
1234 r. - Powstanie pierwszego kościoła.
1400 r. - Pierwsze wzmianki o parafii.
1443 r. - Pierwsze wzmianki o nowym, drewnianym kościele.
1517 r. - Budowa kaplicy pw. św. Anny z fundacji Piotra Kożuchowskiego.
2. poł. XVII w. - Budowa trzeciego, drewnianego kościoła.
1856 -1876 r. - Remont i powiększenie kościoła.
1882 r. - Kościół otrzymuje nową polichromię.
1956 r. - Utworzenie powiatu białobrzeskiego (w wyniku reformy administracyjnej kraju przestał funkcjonować w 1975 r.).
1958 r. - Przywrócenie Białobrzegom praw miejskich.
1976 r. - Zawalenie się dachu w kościele i decyzja o jego odbudowie.
1992 r. - Na podstawie bulli papieża Jana Pawła II parafia została przyłączona do nowo utworzonej diecezji radomskiej.
1994 r. - Zakończenie odbudowy kościoła dzięki olbrzymiemu zaangażowaniu proboszcza, ks. Zdzisława Wołosa.
1999 r. - Utworzenie, ponownie, powiatu białobrzeskiego
Na trasie "pętli zachodniej" Szlaku Drewnianej Architektury Sakralnej w pobliżu Jasionnej, znajduje się ciekawy obiekt w Mogielnicy. Jest to drewniany kościół pw. św. Trójcy, należący do parafii św. Floriana męczennika. Kościół znajduje się na cmentarzu i został wystawiony w XVII w. prawdopodobnie z wykorzystaniem części starszego, istniejącego w tym miejscu kościoła. Dlatego uważany jest za jeden z najstarszych tego typu obiektów na tym terenie. Mogielnica położona jest na północny-wschód od Jasionnej, za Pilicą.
Zaloguj się
0
GPS: N 51.616389, E 20.901654
Wydarzenia
Historia
Architektura
Zabytki
W otoczeniu
Daty historyczne
Na szlaku
