Drewniane skarby Mazowsza - szlak drewnianej architektury sakralnej.

Mazowsze jest niezwykle bogate w przykłady sakralnego budownictwa drewnianego. Na terenie województwa odnotować można ponad 200 godnych uwagi obiektów.

Na obecnym etapie realizacji projektu "Skarbiec Mazowiecki - szlaki turystyczne obiektów sakralnych w Warszawie i na Mazowszu" pragniemy  zachęcić do odwiedzenia i poznania wybranych obiektów.

Na Mazowieckim Szlaku Drewnianej Architektury Sakralnej, któremu nadajemy nazwę Drewniane skarby Mazowsza, będziecie Państwo mogli zwiedzić aż 67 niezwykłych obiektów. Są to w większości mało znane i, choćby z tego powodu, rzadko odwiedzane kościoły i kaplice. Przy typowaniu obiektów braliśmy pod uwagę przede wszystkim ich historię, walory architektoniczne, rolę w lokalnym i ponadlokalnym życiu religijnym. Znajdujące się na szlakach świątynie pozwalają zapoznać się z różnorodnymi, zmieniającymi się w ciągu wieków, formami ich rozplanowania, kształtowania bryły, czy też wyposażenia i zdobienia wnętrza.

Na szlaku Drewniane skarby Mazowsza umieszczone zostały drewniane obiekty sakralne, podzielone na 6 tzw.  pętli: ciechanowską(14 obiektów), ostrołęcką (11), płocką (14), siedlecką (9), warszawską-wschodnią (8) i warszawską-zachodnią (10). W przygotowaniu - pętla radomska (7)

Dla zainteresowanych materiałami drukowanymi wydaliśmy miniprzewodnik "Drewniane skarby Mazowsza" z mapą.

Przejeżdżając przez Wyszogród drogą krajową nr 62, warto odjechać ok. 2,5 km na północ, by zobaczyć jedyny na Mazowszu kościół, który jest nie tylko zaliczany do najstarszych, ale ma też inne niż wszystkie pozostałe zakończenie prezbiterium. Tworzą je cztery boki wielokąta, które XVIII-wieczna wizytacja określa jako zbudowane "na kształt łodzi".

HISTORIA

Rębowo po raz pierwszy pojawia się na kartach historii w 1257 r., kiedy w dokumencie księcia mazowieckiego Siemowita I wymieniony jest "Boseg de Rubow". Wówczas już istniał we wsi kościół pw. św. Jana Chrzciciela, którego budowę datuje się na XII w.

Od początku XIV w. datuje się ścisły związek Rębowa i leżącego nieopodal Wyszogrodu, na którym zaważyła decyzja księcia płockiego Wacława (Wańki). W 1320 r. nadał on przełożonym miechowskiego klasztoru Stróżów Grobu Chrystusowego (bożogrobców, zwanych w Polsce miechowitami) prawo patronatu nad kościołami w Rębowie i Wyszogrodzie. Jeszcze w tym samym roku przywilej potwierdził biskup płocki Floriana z Kościelca i tak przez kolejne pięć wieków - aż do likwidacji zakonu w 1818 r. - oba kościoły należały do bożogrobców.

Dzisiaj materialną pamiątką po tych związkach są charakterystyczne podwójne krzyże miechowitów, które zachowały się na kościele parafialnym w Wyszogrodzie oraz, częściowo już zniszczony, na kapliczce w Rębowie (o niej będzie mowa w dalszej części).

Dopiero 14 kwietnia 1910 r. biskup płocki Antoni Julian Nowowiejski erygował w Rębowie parafię, która jednak przetrwała zaledwie cztery lata i ponownie stała się filią parafii wyszogrodzkiej. Ponownego ustanowienia samodzielnej parafii dokonał dopiero 20 maja 1973 r. biskup płocki Bogdan Sikorski.

Zachowany do dzisiaj kościół jest prawdopodobnie drugą świątynią w historii wsi, a pochodzi z XVI w. Jego przebudowy, głównie wnętrza w stylu barokowym, dokonano w XVII i XVIII w. Dlatego wizytacja przeprowadzona w 1775 r. opisuje go jako obiekt "staroświeckiego kształtu, we dwa chóry budowany mniejszy i większy na kształt łodzi". Ostatni remont kościoła przeprowadzono w latach 1995-1996.

CIEKAWOSTKI
Rębowo to wieś, która słynie z licznie zachowanych do dzisiaj drewnianych chałup i budynków gospodarskich, powstałych pod koniec XIX w. Kilka z nich, uznanych za najcenniejsze przykłady architektury ludowej, zostało już przeniesionych do Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu. Dlatego będąc w Rębowie, warto się przejść po najbliższej okolicy, aby kilka równie ciekawych obiektów zobaczyć jeszcze w ich naturalnym środowisku.

O tym, że kościół w Rębowie jest jednym z najstarszych na Mazowszu, świadczy m.in. kształt jego nawy. XVII-wieczne tego typu obiekty drewniane posiadały najczęściej kwadratowe lub zbliżone do kwadratu nawy (dopiero budowle wznoszone od XVIII w. mają już nawy na rzucie prostokąta), zaś w przypadku rębowskiej świątyni długość nawy jest krótsza od jej szerokości (9,30 x 10,20 m). A to  rozwiązanie jest właśnie  dość często spotykane w przypadku kościołów XVI-wiecznych.

Podobnie jak zdecydowana większość świątyń mazowieckich, tak i ten obiekt usytuowano na osi wschód-zachód, z prezbiterium zwróconym w kierunku wschodnim. Jest zatem budowlą orientowaną. Został wzniesiony w konstrukcji zrębowej, którą z zewnątrz oszalowano, a w późniejszych czasach dodatkowo wzmocniono lisicami, mającymi zapobiegać rozsuwaniu się belek na boki.

Wspomniana wcześniej nawa została zbudowana na planie zbliżonym do kwadratu, do niej od wschodu przylega węższe prezbiterium, które zamknięte jest czterema bokami ośmiokąta, stąd pojawia się określenie jego budowy "na kształt łodzi". Do niego od północy dobudowano zakrystię, natomiast do nawy od zachodu kruchtę główną.

Ciekawy jest również wygląd konstrukcji dachowej, ponieważ wspólny dach dwuspadowy, o jednakowym rozstawie krokwi, znajduje się nad nawą główną i prezbiterium. Natomiast nawy boczne osłaniają przedłużenia połaci dachu znad głównej części nawy. Nad zakrystią znajduje się daszek pulpitowy, nad kruchtą główną - dwuspadowy. Wszystkie dachy pokryte są blachą. Nad początkową częścią nawy góruje czworoboczna wieżyczka na sygnaturkę, która może się nawet kojarzyć z niewielką wieżą kościelną.

Po wejściu do środka świątyni przez kruchtę główną widzimy trójnawowe wnętrze, rozdzielone dwiema parami słupów z profilowanymi głowicami, wzdłuż których znajdują się arkady o łuku odcinkowym.

• Najcenniejszym elementem wyposażenia jest manierystyczny ołtarz główny pochodzący z ok. 1620 r., w którego polu głównym znajduje się obraz "Wniebowzięcie NMP" (z 1624 r.), zasłaniany kopią obrazu "Matka Boża Częstochowska" (wykonaną w 1871 r.).
• Z dwóch ołtarzy bocznych starszy jest prawy - barokowy, datowany na XVIII w., natomiast lewy - pochodzi z 2. poł. XIX w. Ponadto przy południowej ścianie nawy ustawiony jest jeszcze jeden ołtarz, również barokowy, datowany na XVIII stulecie.
• Przy zachodniej ścianie nawy umieszczony jest chór muzyczny, wsparty na dwóch słupach, na którym znajdują się organy wykonane w 1911 r. w warszawskiej firmie Leopolda Hartmana.

Teren kościoła ogrodzony jest ażurowym murkiem z białej cegły, z dwoma bramki (od południa i od północy) oraz furtką od wschodu.

• Na północny-wschód od kościoła stoi drewniana dzwonnica, pochodząca z XVIII w., która została wzniesiona na planie zbliżonym do kwadratu (4,70 x 4,50 m). Jej konstrukcję stanowią drewniane słupy, które wzmocniono ryglami i zastrzałami. Ściany z zewnątrz są oszalowane, w górnej części z każdej strony znajdują się po dwa wycięte otwory głosowe. Nad nią znajduje się dach namiotowy, kryty blachą.
• Oprócz dzwonnicy na cmentarzu przykościelnym znajdują się także dwa nagrobki, pochodzące z końca XIX w.: Ignacego Lutoborskiego (zm. 1876) - z krzyżem w formie drzewa, umieszczonym na wysokim kamiennym cokole z napisem: "B. SĘDZIA PREZYDUJĄCY SĄDU POPRA. PŁOCKIEGO" oraz jego żony Julji (zm. 1901) oraz "Grób Familii Dziewanowskich z Grodkowa" - z krzyżem żeliwnym na takim samym cokole - pod nim umieszczona jest tablica poświęcona pamięci Kazimierza Dziewanowskiego (zm. 1886).
• Na wschód od kościoła, obok furtki prowadzącej na plebanię, stoi figura "MARYI NIEPOKALANIE POCZETEJ" z napisem na cokole: "NA PAMIĄTKĘ JUBILEUSZU w Roku 1904".
• Poza terenem kościoła, przy biegnącej obok drodze, stoi wystawiona zapewne w XIX w. kapliczka murowana, zwieńczona dwuramiennym krzyżem bożogrobców (obecnie dolne ramię ułamane), w których rękach wieś znajdowała się przez pięć stuleci.
• Na oddalonym o ok. 600 m na północny-wschód cmentarzu parafialnym znajduje się neogotycka, murowana kaplica, zbudowana w 1887 r. z fundacji Franciszki i Kazimierza Szmigielskich.

XII w. - Prawdopodobnie już w tym stuleciu - z fundacji książąt mazowieckich - istniał pierwszy kościół w Rębowie pw. św. Jana Chrzciciela.

1257 r. - W dokumencie wystawionym przez księcia Siemowita I pojawia się "Boseg de Rubow", zapewne ówczesny właściciel wsi.

1320 r. - Książę płocki Wacław (Wańko) nadaje przełożonym miechowskiego klasztoru Stróżów Grobu Chrystusowego (zwanych w Polsce bożogrobcami lub miechowitami) prawo patronatu nad kościołami w Rębowie i w macierzystym Wyszogrodzie.

XVI w. - Z tego okresu pochodzi istniejący do dzisiaj kościół, który jest prawdopodobnie drugim takim obiektem w historii wsi.

XVII i XVIII w. - Przebudowa kościoła, w tym wnętrza, któremu wówczas nadano charakter barokowy.

1888 r. - We wsi Rębowo jest 129 domów i 898 mieszkańców.

1910 r. - 14 kwietnia biskup płocki Antoni Julian Nowowiejski eryguje w Rębowie parafię.

1914 r. - Likwidacja parafii w Rębowie.

1973 r. - 20 maja biskup płocki Bogdan Sikorski ponowne ustanawia parafię pw. św. Jana Chrzciciela.

1995-1996 - Ostatni remont kościoła.

2006 r. - Parafia w Rębowie, którą tworzą 4 miejscowości, należy do dekanatu wyszogrodzkiego diecezji płockiej i liczy 970 wiernych.

Kościół w Rębowie jest jednym z 14 obiektów usytuowanych na "pętli płockiej" Szlaku Architektury Drewnianej. W jego najbliższym sąsiedztwie znajdują się kolejne kościoły drewniane, należące do tej samej pętli:

• Chociszewo - miejscowość położona 14 km na wschód od Rębowa (dojazd przez Wyszogród), z kościołem parafialnym pw. św. Leonarda, pochodzącym z lat 1830-1835.
• Kucice - miejscowość położona 18 m na północny-wschód od Rębowa (dojazd przez Nacpolsk), z kościołem parafialnym pw. św. Michała Archanioła, pochodzącym z 1783 r.
• Zakrzewo - miejscowość położona 13 km na zachód od Rębowa (dojazd przez Wyszogród), z kościołem parafialnym pw. śś. Piotra i Pawła, pochodzącym z 1620 r.

oraz obiekt należący do "pętli warszawskiej-zachodniej":

• Kampinos - miejscowość położona 24 km na południowy-wschód od Rębowa (dojazd przez Śladów i Sochaczew-Chodaków), z kościołem parafialnym pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, pochodzącym z lat 1773-1782.