Kościół pw. Niepokalanego Poczęcia NMP

Dewajtis 3, 01-815 Warszawa

Szlak: Bijące Serce Historii

Kościół pw. Niepokalanego Poczęcia NMP
Widok kościoła z boku/fot. Przemko Janiszek
Następny

Opis


Informacje podstawowe

Współrzędne GPSGPS: N 52.296111, E 20.959722


HistoriaHistoria

Początki kościoła i klasztoru kamedułów na warszawskich Bielanach to okres panowania króla Władysława IV, którego obecność w Warszawie wiązała się z licznymi fundacjami i nadaniami. Pierwsze nadanie (ziemię pod budowę …
Bijące Serce Historii to zbiór tras i proponowanych sposobów zwiedzania warszawskich kościołów. Nazwa szlaku  wyraża przekonanie, że w warszawskich kościołach zapisana została historia stolicy i Polski.

W pierwszej fazie tej części projektu "Skarbiec Mazowiecki" proponujemy zwiedzanie 48 świątyń, uwzględniają one podstawowe kategorie zwiedzania, np."  kościoły wotywne, świątynie związane z kapłańską drogą bł. ks. Jerzego Popiełuszki, kościoły Traktu Królewskiego a także miejsca związane z bł. Janem Pawełem II.

Początki kościoła i klasztoru kamedułów na warszawskich Bielanach to okres panowania króla Władysława IV, którego obecność w Warszawie wiązała się z licznymi fundacjami i nadaniami. Pierwsze nadanie (ziemię pod budowę klasztoru) zakon otrzymał w 1639 r. - dotyczyło ono  tzw. Góry Polkowej, położonej na lewym brzegu Wisły (obecnie tereny Lasu Bielańskiego). Początkowo zabudowania i domki eremickie były drewniane, od 1644 r. zaczęto je zamieniać na murowane. Każdy z eremów miał osobnego fundatora, wśród których znajdowali się oprócz króla: królewicz Jan Kazimierz, bp Ferdynand Karol Waza, kanclerz wielki koronny Jerzy Ossoliński, prymas Maciej Łubieński i wielu innych. Pomimo pomocy fundatorów budowa klasztoru postępowała bardzo powoli. Ostatnie murowane eremy powstały prawdopodobnie na przełomie XVII  i XVIII stulecia.  

Jednocześnie z wykańczaniem klasztoru, rozpoczęto budowę kościoła. Zainicjowano ją w czasach króla Jana Kazimierza, jednak prace budowlane rozpoczęto po wstąpieniu na tron Michała Korybuta Wiśniowieckiego w roku 1669. Nie znamy nazwiska architekta - prawdopodobnie kościół budowano według doświadczeń zakonnych, korzystając - być może - z uwag Józefa Szymona Bellottiego, królewskiego budowniczego. Król podczas swojego krótkiego panowania pamiętał o klasztorze, tu także kazał pochować dwa serca - swoje i swojej matki, Gryzeldy Wiśniowieckiej. Nie ma pewności, że jego następca - Jan III Sobieski - otaczał klasztor i powstający kościół szczególną opieką, jednak jest wymieniany pośród czterech królewskich dobrodziejów i fundatorów. 

Wobec kończącej się budowy klasztoru, większą uwagę zwrócono na kościół. W pierwszej fazie budowy powstało prezbiterium z ołtarzem i chórem zakonnym oraz wieżami. W założeniu kościół miał być prosty w formie i wykończeniu (jak nakazywała reguła zakonu), ale na przeszkodzie stały artystyczne ambicje fundatorów. Kolejny etap budowy (korpus główny) przypadł na początek XVIII w. i ostatecznie został zakończony około 1758 r. poświęceniem kościoła. Tu również nie znamy osoby głównego architekta. Można przypuszczać, że był związany z dworem saskim. 

W 1796 r. władze pruskie pozbawiły zakonników większości terenów, jednak klasztor wraz z kościołem ocalały. Dopiero w okresie powstania styczniowego, w ramach represji,  władze carskie zlikwidowały nowicjat, skazując zakon na powolną agonię - ostatni zakonnik opuścił Bielany w 1904 r. W budynkach klasztornych zorganizowano dom dla rosyjskich inwalidów wojennych, w kościele zamierzano urządzić cerkiew. Zapobiegło temu utworzenie 1 kwietnia 1905 r. parafii. Przeprowadzono gruntowny remont świątyni i 13 grudnia 1913 r. uroczyście poświęcono kościół pw. Niepokalanego Poczęcia NMP, św. Józefa i św. Kazimierza. Ze zmianą funkcji kościoła - z klasztornego na parafialny - wiązała się przebudowa świątyni (Józef Pius Dziekoński). W dwa lata później kościół wraz z otaczającymi go budynkami władze przekazały odradzającemu się na ziemiach polskich zakonowi marianów z przeznaczeniem na dom zakonny z nowicjatem oraz Dom Dziecka. 

W dwudziestoleciu międzywojennym zespół pokamedulski wzbogacił się o nowy obszerny budynek mieszczący męskie gimnazjum  oraz seminarium duchowne. Po powstaniu warszawskim kościół został podpalony. Po wojnie, w 1954 r. zespół odebrano marianom i przekazano Akademii Teologii Katolickiej. W 1999 r. erygowano nową parafię pw. bł. Edwarda Detkensa, a w 2003 r. pokamedulska świątynia otrzymała godność kolegiaty.

Bijące Serce Historii


Bijące Serce Historii to zbiór tras i proponowanych sposobów zwiedzania warszawskich kościołów. Nazwa szlaku  wyraża przekonanie, że w warszawskich kościołach zapisana została historia stolicy i Polski.

W pierwszej fazie tej części projektu "Skarbiec Mazowiecki" proponujemy zwiedzanie 48 świątyń, uwzględniają one podstawowe kategorie zwiedzania, np."  kościoły wotywne, świątynie związane z kapłańską drogą bł. ks. Jerzego Popiełuszki, kościoły Traktu Królewskiego a także miejsca związane z bł. Janem Pawełem II.