Drewniane skarby Mazowsza - szlak drewnianej architektury sakralnej.

Mazowsze jest niezwykle bogate w przykłady sakralnego budownictwa drewnianego. Na terenie województwa odnotować można ponad 200 godnych uwagi obiektów.

Na obecnym etapie realizacji projektu "Skarbiec Mazowiecki - szlaki turystyczne obiektów sakralnych w Warszawie i na Mazowszu" pragniemy  zachęcić do odwiedzenia i poznania wybranych obiektów.

Na Mazowieckim Szlaku Drewnianej Architektury Sakralnej, któremu nadajemy nazwę Drewniane skarby Mazowsza, będziecie Państwo mogli zwiedzić aż 67 niezwykłych obiektów. Są to w większości mało znane i, choćby z tego powodu, rzadko odwiedzane kościoły i kaplice. Przy typowaniu obiektów braliśmy pod uwagę przede wszystkim ich historię, walory architektoniczne, rolę w lokalnym i ponadlokalnym życiu religijnym. Znajdujące się na szlakach świątynie pozwalają zapoznać się z różnorodnymi, zmieniającymi się w ciągu wieków, formami ich rozplanowania, kształtowania bryły, czy też wyposażenia i zdobienia wnętrza.

Na szlaku Drewniane skarby Mazowsza umieszczone zostały drewniane obiekty sakralne, podzielone na 6 tzw.  pętli: ciechanowską(14 obiektów), ostrołęcką (11), płocką (14), siedlecką (9), warszawską-wschodnią (8) i warszawską-zachodnią (10). W przygotowaniu - pętla radomska (7)

Dla zainteresowanych materiałami drukowanymi wydaliśmy miniprzewodnik "Drewniane skarby Mazowsza" z mapą.

Zaledwie cztery kilometry na północny-wschód od centrum Płocka możemy zobaczyć kościół, który uważany jest za jeden z najstarszych nie tylko w samym mieście (ponieważ obecnie znajduje się w jego granicach administracyjnych), ale także na Mazowszu. Według nie do końca potwierdzonych źródeł ma on pochodzić z 2. poł. XVI w.

HISTORIA

W zapiskach historycznych Trzepowo pojawia się po raz pierwszy w 1372 r. jako własność płockiej kapituły katedralnej, w której rękach pozostanie aż do początków XIX w. Nie wiadomo, czy już wtedy istniał tutaj kościół, który po raz pierwszy wzmiankowany jest w 1418 r., gdy papież Marcin V nadał mu odpusty. Miało to związek z powstaniem nieco wcześniej parafii, którą erygował biskup płocki Jakub z Korzkwi ok. 1410 r.

Świątynia przetrwała do połowy XVI w., bo wkrótce wybudowano kolejny kościół (konsekrowany w 1598 r.), który zachował się do naszych czasów. Według wizytacji z 1776 r. był on "stary, formy w kwadrat" i pozostawał "w bardzo mizernym stanie". Nic więc dziwnego, że wkrótce dokonano nie tylko jego remontu, ale także gruntownej przebudowy. Nie można nawet wykluczyć, że wówczas postawiono zupełnie nowy obiekt, do którego wykorzystano materiał z poprzedniej świątyni. Może o tym świadczyć fakt, że podane w wizytacji z 1817 r. wymiary przebudowanej świątyni, są zbieżne ze współczesnymi.

Około 1857 r., staraniem miejscowego proboszcza ks. Piotra Reichla, miał miejsce kolejny remont, podczas którego dobudowano od południa do nawy trójbocznie zamkniętą kaplicę Niepokalanego Poczęcia NMP. Ostatni gruntowny remont przeprowadzono w latach 1963-1965 pod kierunkiem ks. Tadeusza Goleniewskiego.

CIEKAWOSTKI

Od kilku lat uwagę odwiedzających kościół w Trzepowie przykuwa pomnik klęczącego na wprost wejścia do kościoła Mateusza Talbota (1856-1925), za którym umieszczona jest na półokrągłym murku sentencja: "Przede wszystkim muszę wziąć pod uwagę interes duszy". Został on odsłonięty 17 maja 2009 r. przy udziale ambasadora Irlandii w Polsce, a jego poświęcenia dokonał biskup płocki Piotr Libera.

Mateusz Talbot, irlandzki robotnik, był alkoholikiem od 12. do 28. roku życia. Dopiero wtedy podjął decyzję o złożeniu kościelnych ślubów abstynencji, w której wytrwał do końca swojego życia. Od tego momentu codziennie rano i po pracy, zamiast spędzać czas w pubie, chodził do kościoła, żarliwie się modląc.

W 2006 r. w Irlandii został ogłoszony opiekunem osób walczących z nałogiem alkoholizmu. Za swojego patrona obrało go też sobie wiele organizacji charytatywnych, które pomagają osobom uzależnionym od alkoholu i narkotyków.

Patrząc na dzisiejszy kościół św. Aleksego doskonale widać, jak na jego wyglądzie zaważyła przebudowa, dokonana pod koniec XVIII w. Nie można nawet wykluczyć, że wówczas postawiono nowy obiekt, przy budowie którego wykorzystano materiał z poprzedniego. Wystarczy spojrzeć na zamknięte ścianą prostą prezbiterium, którego nie spotyka się wśród najstarszych kościołów mazowieckich, ponieważ miały one zamknięcia trójboczne.

Podobnie jak zdecydowana większość świątyń mazowieckich, tak i ten obiekt usytuowano na osi wschód-zachód, z prezbiterium zwróconym w kierunku wschodnim. Jest zatem budowlą orientowaną. Został wzniesiony w konstrukcji zrębowej, którą z zewnątrz oszalowano, a w późniejszych czasach dodatkowo wzmocniono lisicami, mającymi zapobiegać rozsuwaniu się belek na boki.

Nawa została zbudowana na planie prostokąta, a łączące się z nią od wschodu węższe prezbiterium - jak już wcześniej wspomniano - zamyka ściana prosta. Do niego od północy dostawiona jest zakrystia, do nawy od zachodu kruchta główna, od południa nowsza kaplica, otwarta na nawę i zamknięta trójbocznie, która została dobudowana ok. 1857 r.

Wspólny dach czterospadowy, o jednakowym rozstawie krokwi, znajduje się nad środkową częścią nawy i nad prezbiterium. Natomiast boczne części nawy osłaniają przedłużenia połaci dachu znad głównej części. Kruchtę główną osłania daszek dwuspadowy, kaplicę trójpołaciowy, a zakrystią dwupołaciowy. Wszystkie dachy pokryte są blachą. Nad miejscem łączenia nawy z prezbiterium góruje ośmioboczna wieżyczka na sygnaturkę.

Przez kruchtę główną wchodzimy do jednonawowego wnętrza kościoła, przekrytego stropem płaskim.

Spośród zachowanych wewnątrz zabytków na uwagę zasługuje:

• Barokowy ołtarz główny z ok.1740 r., w którego polu środkowym znajduje się barokowy krucyfiks z XVII/XVIII w. Natomiast na zasuwie umieszczona jest kopia obrazu "Matka Boża Częstochowska" z XVIII/XIX w.
• Dwa ołtarze boczne zostały wykonane przed 1817 r., a ich fundatorem był ówczesny proboszcz, ks. Mikołaj Karnicki. W polu głównym lewego umieszczony jest obraz "Matka Boża z Dzieciątkiem", datowany na XVII/XVIII w., natomiast na zasuwie znajduje się obraz "Św. Józef", namalowany w 1888 r. przez Adama Kaszubskiego. W polu głównym prawego ołtarza bocznego możemy oglądać obraz patrona kościoła i parafii, "Św. Aleksy", malowany na desce, datowany na 1. poł. XIX w.
• Barokowego wyposażenia kościoła dopełniają: ambona z połowy XVIII w., przystawiona do północnej ściany prezbiterium oraz sześcioboczna chrzcielnica z XVIII w.
• Przy zachodniej ścianie nawy znajduje się chór muzyczny wsparty na czterech słupach, w późniejszych czasach obudowanych ściankami. Na nim umieszczony jest prospekt organowy z 2. poł. XIX w., z organami pochodzącymi z początków XX w.

Teren przykościelny ogrodzony jest metalowym płotkiem na kamiennej podmurówce, z głównym wejściem od wschodu.

• Na północny-wschód od kościoła stoi drewniana dzwonnica, pochodząca z 1719 r. (data znajduje się na podniszczonej chorągiewce, wieńczącej sterczynę), która została wzniesiona na planie kwadratu (o boku 4,40 m). Jej konstrukcję stanowią drewniane słupy, które wzmocniono ryglami i zastrzałami. Ściany z zewnątrz są oszalowane, w górnej części z każdej strony znajdują się prześwity dzwonowe. Całość przykrywa dach namiotowy, pokryty blachą.
• Wzdłuż północnego ogrodzenia, na terenie przykościelnym, znajdują się nagrobki: rodziny Dębskich - Henryki (zm. 1910) i Julji (zm. 1913) - wykonany przez kamieniarza płockiego J. Szylinga w formie krzyża oplecionego bluszczem i ustawionego na piaskowcowych głazach; rodziny Kijeskich - w formie obelisku poświęconego zmarłym (zapewne tragicznie) 2 lipca 1916 r. dziewięciu członkom rodziny, z których najstarsza Marjanna miała 70 lat, zaś najmłodsza Helusia 2 miesiące.

1372 r. - Od tego momentu aż do początków XIX w. wieś stanowi własność kapituły katedralnej płockiej.

Początek XV w. - Parafię pw. św. Aleksego erygował biskup płocki Jakub z Korzkwi (przed 1418 r.).

1418 r. - Po raz pierwszy wzmiankowany jest kościół w Trzepowie, któremu papież Marin V nadał odpusty.

1488 r. - Pierwsza informacja o miejscowym proboszczu.

2. poł. XVI w. - W Trzepowie zostaje zbudowana kolejna świątynia drewniana. Prawdopodobnie jest to zachowany do dzisiaj kościół.

1598 r. - Konsekracja nowej świątyni.

Koniec XVIII w. - Gruntowna przebudowa kościoła. Nie można nawet wykluczyć, że wówczas postawiono nowy obiekt z wykorzystaniem materiału z poprzedniej świątyni.

1827 r. - We wsi Trzepowo jest 18 domów i 43 mieszkańców.

Około 1857 r. - Kolejny gruntowny remont kościoła pod kierunkiem proboszcza ks. Piotra Reichla. Wtedy m.in. do nawy od południa dobudowano kaplicę Niepokalanego Poczęcia NMP.

1892 r. - Miejscowa parafia należy do dekanatu płockiego diecezji płockiej i liczy 800 wiernych.

1892 r. - W Trzepowie są 32 domy i 338 mieszkańców.

1963-1965 - Gruntowny remont kościoła.

2006 r. - Parafia w Płocku Trzepowie, którą tworzy 7 miejscowości, należy do dekanatu płockiego-zachodniego diecezji płockiej i liczy 1269 wiernych.

Kościół w Płocku Trzepowie jest jednym z 14 obiektów usytuowanych na "pętli płockiej" Szlaku Architektury Drewnianej. W jego najbliższym sąsiedztwie znajdują się kolejne kościoły drewniane, należące do tej samej pętli:

• Góra - miejscowość położona 25 km na północny-wschód od Trzepowa (dojazd przez Ciachcin i Staroźreby), z kościołem parafialnym pw. św. Jakuba, pochodzącym z 1839 r.;
• Mochowo - miejscowość położona 24 km n północny-zachód od Trzepowa (dojazd przez Starą Białą, Sikórz i Bożewo), z kościołem parafialnym pw. św. Marcina, pochodzącym z 1684 r.;
• Słupno - miejscowość położona 12 km na południowy-wschód od Trzepowa (dojazd przez Płock), z kościołem parafialnym pw. św. Marcina, pochodzącym z 1753 r.