Szlak " Sakralne Perły Mazowsza" to pierwszy etap prezentacji najcenniejszych obiektów sakralnych na Mazowszu. Znajdą się na nim zarówno zabytki tej klasy, co katedra w Płocku, jak i sanktuarium w Loretto, czy kaplica w Choszczówce, związana ze sługa Bożym kard. Stefanem Wyszyńskim. O ich znaczeniu decydują zarówno walory historyczne, jak i religijne - wiele z nich to interesujące miejsca pielgrzymkowe lub związane z wybitnymi postaciami polskiego życia religijnego i patriotycznego.

Szlak " Sakralne Perły Mazowsza" to pierwszy etap prezentacji najcenniejszych obiektów sakralnych na Mazowszu. Znajdą się na nim zarówno zabytki tej klasy, co katedra w Płocku, jak i sanktuarium w Loretto, czy kaplica w Choszczówce, związana ze sługa Bożym kard. Stefanem Wyszyńskim. O ich znaczeniu decydują zarówno walory historyczne, jak i religijne - wiele z nich to interesujące miejsca pielgrzymkowe lub związane z wybitnymi postaciami polskiego życia religijnego i patriotycznego.

Już w XII w. przy osadzie targowej istniał gród obronny i funkcjonująca przy nim komora celna na szlaku handlowym łączącym Mazowsze z Litwą. W następnym stuleciu książę mazowiecki Konrad I nadał Brok biskupom płockim. Dzięki staraniom jednego z nich, biskupa Wincentego Przerębskiego, pod koniec XV w. osada otrzymała prawa miejskie, a w roku 1501 miasto uzyskało przywilej na organizowanie jarmarków. Przez następne stulecia miejscowość była miejscem letniego wypoczynku biskupów płockich. Kres rozwoju miasta położył potop szwedzki, a ponad dwa wieki później, już po powstaniu styczniowym, Brok utracił prawa miejskie (w 1869 r.). Odzyskał je dopiero w 1922 r.

Prawdopodobnie już w XII w. przy grodzie znajdował się kościół drewniany, a na początku następnego stulecia przy istniejącej świątyni erygowano parafię. Budowę zachowanego do dzisiaj kościoła murowanego rozpoczęto w latach 1542-1545 z inicjatywy biskupa płockiego Samuela Maciejowskiego, a ukończono w 1560 r. staraniem jednego z jego następców, biskupa Andrzeja Noskowskiego. Za projektanta kościoła uważany jest Jan Baptysta Wenecjanin, działający na Mazowszu renesansowy architekt umiejętnie łączący tradycje późnogotyckiego budownictwa ceglanego z włoskim renesansem.

Przed rokiem 1620, staraniem miejscowego proboszcza ks. Jakuba Odrzywołka Kapusty, do świątyni dobudowano kaplicę północną. W 2. poł. XIX w. dostawiono kaplicę południową i kruchtę główną od zachodu - obie wybudowano już w stylu neogotyckim.

Kościół w swojej historii był kilkakrotnie restaurowany, m.in. w 1744 r. i w 1945 r. Podczas kolejnych prac remontowych, prowadzonych w latach 1969-1970 odkryto wewnątrz fragmenty renesansowej polichromii z okresu budowy kościoła.

Kościół pw. św. Andrzeja w Broku, jak zdecydowana większość świątyń na Mazowszu, został wybudowany na osi wschód-zachód z wejściem głównym od zachodu. Jest więc świątynią orientowaną.

Gotycko-renesansowa budowla murowana z cegły składa się trójprzęsłowej nawy i nieco węższego, dwuprzęsłowego prezbiterium, zakończonego niższą półkolistą absydą. Przy prezbiterium od północy znajduje się zakrystia, wybudowana równocześnie z kościołem. Do północnej ściany nawy dobudowana została przed 1620 r. kaplica, zaś w 2. poł. XIX w. zrównoważono ją kaplicą dostawioną od południa i dodatkowo od zachodu dobudowano kruchtę główną (obie te dobudówki wzniesiono w stylu neogotyckim). Wokół zewnętrznych ścian świątyni i na narożach rozmieszczone są przypory (czyli pionowe elementy konstrukcyjne w postaci filara przyściennego) o boku uskokowym.

Nad nawą i prezbiterium znajdują się oddzielne dachy dwuspadowe, ujęte z obu stron (od wschodu i zachodu) w otynkowane uskokowe szczyty, zakończone półkoliście. Nad zakrystią i kaplicą północną znajdują się daszki pulpitowe, nad kaplicą południową i kruchtą główną - daszki dwuspadowe, zaś nad absydą - daszek kopułkowy. Wszystkie pokryte są blachą.

Po wejściu do świątyni zobaczymy otynkowane jednonawowe wnętrze, z nieco węższym, wydłużonym prezbiterium. Przede wszystkim zwrócimy jednak uwagę na dekoracyjną siatkę sztukatorską z kolistych pseudokasetonów łączonych listwami (motyw utworzony z przenikających się nawzajem form geometrycznych prostokąta i koła) i pokrytych freskami, które zdobią sklepienie kolebkowe w obu częściach świątyni. Podobne rozwiązania spotkamy w Pułtusku i Brochowie, a łączy je wszystkie osoba architekta Jana Baptysty z Wenecji.

• Ołtarz główny, datowany na 1. poł. XVIII w., w którego polu środkowym znajduje się obraz „Matka Boża Częstochowska”, zasłaniany obrazem „Chrystus Ukrzyżowany” (koniec XVIII w.).
• Ołtarz boczny, pochodzący z 1. poł. XVIII w., który został ukształtowany jako Drzewo Jessego, z przedstawionymi popiersiami przodków Jezusa Chrystusa w koronach kwiatów. W jego polu głównym znajduje się obraz „Matka Boża z Dzieciątkiem”, datowany na 1. poł. XVIII w.

Ponieważ ośrodkiem dawnego rozplanowania miejskiego jest rynek w kształcie trapezu, z kościołem parafialnym pośrodku, to do świątyni otoczonej kamiennym murem prowadzą dwie bramy: od zachodu i od wschodu.

• Na odległym o około 700 m na zachód cmentarzu zachowała się drewniana kaplica cmentarna, pochodząca z 1. poł. XIX w. Wzniesiona w konstrukcji zrębowej, na planie kwadratu, z dachem czterospadowym, krytym blachą.
• W odległości około 800 m na północny-zachód od kościoła zobaczymy pozostałości pałacu biskupów płockich, wzniesionego w latach 1617-1624 staraniem biskupa płockiego Henryka Firleja. Do 1822 r. była tu letnia rezydencja kolejnych biskupów płockich. Do dzisiaj z pierwotnego założenia renesansowo-barokowego zachowały się tylko trzy ściany wieży oraz nieznaczne fragmenty murów.

XII w. - Przy osadzie targowej istniał gród obronny, a przy nim komora celna na szlaku handlowym łączącym Mazowsze z Litwą.

XIII w. - Na początku tego wieku powstała parafia pw. św. Andrzeja Apostoła.

1501 r. - Pod koniec XV w.osada otrzymała prawa miejskie, a w roku 1501 miasto uzyskało przywilej na organizowanie jarmarków.

1542-1545 - Rozpoczęcie budowy zachowanego do dzisiaj kościoła z inicjatywy biskupa płockiego Samuela Maciejowskiego, prawdopodobnie według projektu Jana Baptysty Wenecjanina.

1560 r. - Zakończenie budowy i konsekracja nowej świątyni staraniem biskupa płockiego Andrzeja Noskowskiego.

1827 r. - W Broku było 141domów i 1016 mieszkańców.

1869 r. - Utrata praw miejskich po powstaniu styczniowym.

1880 r. - Miejscowa parafia należała do dekanatu ostrowskiego diecezji płockiej i liczyła 4624 wiernych.

1880 r. - Brok liczył 323 domy i 2368 mieszkańców (1167 mężczyzn i 1201 kobiet).

1922 r. - Ponowne uzyskanie praw miejskich.

1925 r. - Dekanat ostrowski, do którego należała parafia w Broku, został wyłączony z diecezji płockiej i włączony do nowo powstałej diecezji łomżyńskiej.

1945 r. - Gruntowna restauracja kościoła po zniszczeniach II wojny światowej.

1969-1970 - Podczas kolejnych prac remontowych odkryto we wnętrzu fragmenty renesansowej polichromii z okresu budowy kościoła.

2006 r. - Parafia w Broku należała do dekanatu Ostrów Mazowiecka (Chrystusa Dobrego Pasterza) diecezji łomżyńskiej i liczyła 3950 wiernych.

Kościół w Broku jest jednym z sześciu obiektów w projekcie „Skarbiec Mazowiecki 2 szlaki turystyczne obiektów sakralnych w Warszawie i na Mazowszu - rozwój i komercjalizacja produktu”, które znajdują się na szlaku „Gotyckie perły Mazowsza”. Wśród świątyń północnej części Mazowsza znalazły się na nim również:

● Bożewo - miejscowość położona 26 km na południowy-zachód od Sierpca (dojazd przez Mochowo), z kościołem parafialnym pw. św. Andrzeja Apostoła, pochodzącym z przełomu XV i XVI w.

● Drobin - miejscowość położona 35 km na południowy-zachód od Płocka (dojazd przez Bielsk), z kościołem parafialnym pw. Matki Bożej Różańcowej, pochodzącym prawdopodobnie z 2. poł. XVw.

● Giżyce - miejscowość położona 15 km na północny-zachód od Sochaczewa (dojazd przez Sarnów), z kościołem parafialnym pw. świętych Piotra i Pawła, pochodzącym z 1439 r.

● Kleczkowo - miejscowość położona 25 km na wschód od Ostrołęki (dojazd przez Troszyn), z kościołem parafialnym pw. św. Wawrzyńca, pochodzącym z lat 1512-1518, odbudowanym w latach 1951-1954.

● Kobylniki - miejscowość położona 48 km na wschód od Płocka (dojazd przez Wyszogród), z kościołem parafialnym pw. św. Anny, pochodzącym z 1. poł. XVI w.