Drewniane skarby Mazowsza - szlak drewnianej architektury sakralnej.

Mazowsze jest niezwykle bogate w przykłady sakralnego budownictwa drewnianego. Na terenie województwa odnotować można ponad 200 godnych uwagi obiektów.

Na obecnym etapie realizacji projektu "Skarbiec Mazowiecki - szlaki turystyczne obiektów sakralnych w Warszawie i na Mazowszu" pragniemy  zachęcić do odwiedzenia i poznania wybranych obiektów.

Na Mazowieckim Szlaku Drewnianej Architektury Sakralnej, któremu nadajemy nazwę Drewniane skarby Mazowsza, będziecie Państwo mogli zwiedzić aż 67 niezwykłych obiektów. Są to w większości mało znane i, choćby z tego powodu, rzadko odwiedzane kościoły i kaplice. Przy typowaniu obiektów braliśmy pod uwagę przede wszystkim ich historię, walory architektoniczne, rolę w lokalnym i ponadlokalnym życiu religijnym. Znajdujące się na szlakach świątynie pozwalają zapoznać się z różnorodnymi, zmieniającymi się w ciągu wieków, formami ich rozplanowania, kształtowania bryły, czy też wyposażenia i zdobienia wnętrza.

Na szlaku Drewniane skarby Mazowsza umieszczone zostały drewniane obiekty sakralne, podzielone na 6 tzw.  pętli: ciechanowską(14 obiektów), ostrołęcką (11), płocką (14), siedlecką (9), warszawską-wschodnią (8) i warszawską-zachodnią (10). W przygotowaniu - pętla radomska (7)

Dla zainteresowanych materiałami drukowanymi wydaliśmy miniprzewodnik "Drewniane skarby Mazowsza" z mapą.

Szlak " Sakralne Perły Mazowsza" to pierwszy etap prezentacji najcenniejszych obiektów sakralnych na Mazowszu. Znajdą się na nim zarówno zabytki tej klasy, co katedra w Płocku, jak i sanktuarium w Loretto, czy kaplica w Choszczówce, związana ze sługa Bożym kard. Stefanem Wyszyńskim. O ich znaczeniu decydują zarówno walory historyczne, jak i religijne - wiele z nich to interesujące miejsca pielgrzymkowe lub związane z wybitnymi postaciami polskiego życia religijnego i patriotycznego.

Drewniane skarby Mazowsza - szlak drewnianej architektury sakralnej.

Mazowsze jest niezwykle bogate w przykłady sakralnego budownictwa drewnianego. Na terenie województwa odnotować można ponad 200 godnych uwagi obiektów.

Na obecnym etapie realizacji projektu "Skarbiec Mazowiecki - szlaki turystyczne obiektów sakralnych w Warszawie i na Mazowszu" pragniemy  zachęcić do odwiedzenia i poznania wybranych obiektów.

Na Mazowieckim Szlaku Drewnianej Architektury Sakralnej, któremu nadajemy nazwę Drewniane skarby Mazowsza, będziecie Państwo mogli zwiedzić aż 67 niezwykłych obiektów. Są to w większości mało znane i, choćby z tego powodu, rzadko odwiedzane kościoły i kaplice. Przy typowaniu obiektów braliśmy pod uwagę przede wszystkim ich historię, walory architektoniczne, rolę w lokalnym i ponadlokalnym życiu religijnym. Znajdujące się na szlakach świątynie pozwalają zapoznać się z różnorodnymi, zmieniającymi się w ciągu wieków, formami ich rozplanowania, kształtowania bryły, czy też wyposażenia i zdobienia wnętrza.

Na szlaku Drewniane skarby Mazowsza umieszczone zostały drewniane obiekty sakralne, podzielone na 6 tzw.  pętli: ciechanowską(14 obiektów), ostrołęcką (11), płocką (14), siedlecką (9), warszawską-wschodnią (8) i warszawską-zachodnią (10). W przygotowaniu - pętla radomska (7)

Dla zainteresowanych materiałami drukowanymi wydaliśmy miniprzewodnik "Drewniane skarby Mazowsza" z mapą.

Już w XV w. na terenie wsi Wola Kowalska istniał kościół drewniany pw. św. Doroty i św. Jana Ewangelisty, przy którym około 1470 r. erygowano parafię pw. św. Doroty. Ten lub kolejny kościół został zastąpiony zachowaną do dzisiaj świątynią drewnianą, którą wzniesiono w 1749 r. Jej fundatorką była Anna z Janickich Kwaśniewska, żona Stanisława Aleksandra Kwaśniewskiego, miecznika stężyckiego.

Wkrótce po tym wydarzeniu Wola Kowalska, która nosiła w późniejszych czasach również nazwę Wola Orlikowska i Wola św. Doroty, na prawie sto lat uzyskała prawa miejskie. Przywilej lokacyjny na założenie miasta Wolanów uzyskał od króla Stanisława Augusta Poniatowskiego w 1773 r. Ignacy Jankowski, kapitan wielki koronny. Chociaż w roku 1869 Wolanów, decyzją władz carskich, utracił prawa miejskie, to jednak z każdym rokiem zwiększała się liczba mieszkańców. Ponieważ świątynia parafialna była już za mała, w 1896 r. do części drewnianej dobudowano murowane przedłużenie nawy wraz z kruchtą główną. W takim stanie kościół przetrwał do 1996 r., gdy musiał ustąpić miejsca świątyni murowanej. Wtedy przeniesiono go do Muzeum Wsi Radomskiej i zestawiono, ale już bez dobudowanej pod koniec XIX w. części murowanej.

Początki Muzeum Wsi Radomskiej, do której przeniesiono kościół z Wolanowa, sięgają 1979 r. Wówczas decyzją wojewody radomskiego powołano do życia placówkę, która miała na celu „zachowanie dla przyszłych pokoleń dziedzictwa kulturowego dawnej ludności zamieszkującej Radomskie, krainę leżącą na pograniczu Mazowsza i Małopolski”.

Dzisiaj teren skansenu zajmuje obszar 32,5 hektara, na którym znajduje się ponad 80 obiektów dawnego budownictwa ludowego (m.in. chałupy, budynki gospodarcze, kuźnie, wiatraki i młyny wodne), w tym interesujące przykłady drewnianej architektury sakralnej.

Podobnie jak miało to miejsce w naturalnym otoczeniu, po przeniesieniu do skansenu kościół został ustawiony na osi wschód-zachód z wejściem głównym od zachodu. Jest więc budowlą orientowaną, zbudowaną w konstrukcji zrębowej, której ściany z zewnątrz pokryte są gontem. To rozwiązanie bardzo rzadko spotykane wśród kościołów pasa nizin.

Nawa została zbudowana na planie zbliżonym do kwadratu, węższe prezbiterium zamknięte jest trójbocznie. Do prezbiterium od północy przylega zakrystia, do nawy od zachodu - nowsza kruchta główna, od południa - kruchta boczna. Po przeniesieniu do skansenu zrezygnowano z odtworzenia dobudowanej do nawy w 1896 r. części murowanej.

Nad nawą i prezbiterium znajdują się oddzielne dachy dwuspadowe, nad końcem prezbiterium przechodzące w wielopołaciowy, zaś nad kruchtami - daszki dwuspadowe, a nad zakrystią - daszek pulpitowy. Wszystkie pobite są gontem. Na kalenicy, w końcowej części nawy, została umieszczona ośmioboczna wieżyczka na sygnaturkę.

Po wejściu do świątyni ukazuje się nam jednonawowe wnętrze, przekryte wspólnym dla nawy i prezbiterium stropem płaskim z fasetami.

Wraz z kościołem do skansenu przeniesiono także większość jego wyposażenia. Przede wszystkim:

• późnobarokowy ołtarz główny, datowany na 2. poł. XVIII w., z rokokowym krucyfiksem i obrazem „Św. Dorota” w zwieńczeniu,
• dwa późnobarokowe ołtarze boczne, również pochodzące z 2. poł. XVIII w.,
• barokowa ambona (około połowy XVIII w.).

Na terenie Muzeum Wsi Radomskiej, zajmującym powierzchnię 32,5 hektara, znajduje się ponad 80 obiektów dawnego budownictwa ludowego, wśród nich: dwory, chałupy, budynki gospodarcze, kuźnie, wiatraki i młyny wodne.

• Zespół sakralny, wraz z kościołem, tworzy dzwonnica z Wolanowa, wzniesiona w 1880 r.
• Niedaleko tych budowli zlokalizowano jeszcze jeden obiekt drewnianej architektury sakralnej - kaplicę ze wsi Rdzuchów. W roku 1786 łowczy radomski Franciszek Kietliński wzniósł prywatną kaplicę przy swoim dworze. Do Muzeum Wsi Radomskiej została ona przeniesiona w 2007 r.

Około 1470 r. - W miejscowości Wola Kowalska (później nazywanej także Wola Orlikowska i Wola św. Doroty), przy istniejącym kościele pw. św. Doroty i św. Jana Ewangelisty, erygowano parafię pw. św. Doroty.

1749 r. - Budowa istniejącego do dzisiaj drewnianego kościoła z fundacji miecznikowej stężyckiej Anny Kwaśniewskiej.

1773 r. - Ignacy Jankowski, kapitan wielki koronny, uzyskał od króla Stanisława Augusta Poniatowskiego przywilej na lokację miasta.

1827 r. - W Wolanowie były 24 domy i 238 mieszkańców.

1893 r. - Wolanów liczył 28 domów i 401 mieszkańców.

1869 r. - Utrata praw miejskich przez Wolanów.

1896 r. - Powiększenie nawy drewnianej świątyni od zachodu o murowaną część neogotycką.

1996 r. - Przeniesienie kościoła do Muzeum Wsi Radomskiej i zestawienie go bez dobudowanej pod koniec XIX w. części murowanej.

Kościół przeniesiony z Wolanowa do Muzeum Wsi Radomskiej jest jednym z sześciu obiektów w projekcie „Skarbiec Mazowiecki 2 szlaki turystyczne obiektów sakralnych w Warszawie i na Mazowszu - rozwój i komercjalizacja produktu”, które tworzą „pętlę radomską” na istniejącym już Szlaku drewnianej architektury sakralnej. Znalazły się na niej również:

● Bardzice - miejscowość położona 10 km od Radomia, z kościołem parafialnym pw. św. Andrzeja Boboli, pochodzącym z lat 1771-1773, przeniesionym na obecne miejsce z Białobrzegów Radomskich w 1956 r.

● Bukówno - miejscowość położona 30 km od Radomia, z kościołem parafialnym pw. Nawiedzenia NMP, pochodzącym z przełomu XVI i XVII w.

● Łęgonice Duże - miejscowość położona 50 km od Radomia, z kościołem parafialnym pw. św. Jana Chrzciciela, pochodzącym z 1725 r.

● Łęgonice Małe - miejscowość położona 50 km od Radomia, z kościołem parafialnym pw. św. Marii Magdaleny, pochodzącym z 1765 r.

● Waliska - miejscowość położona 45 km od Radomia, z kościołem pw. Świętego Krzyża, pochodzącym z 1650 r.