Drewniane skarby Mazowsza - szlak drewnianej architektury sakralnej.

Mazowsze jest niezwykle bogate w przykłady sakralnego budownictwa drewnianego. Na terenie województwa odnotować można ponad 200 godnych uwagi obiektów.

Na obecnym etapie realizacji projektu "Skarbiec Mazowiecki - szlaki turystyczne obiektów sakralnych w Warszawie i na Mazowszu" pragniemy  zachęcić do odwiedzenia i poznania wybranych obiektów.

Na Mazowieckim Szlaku Drewnianej Architektury Sakralnej, któremu nadajemy nazwę Drewniane skarby Mazowsza, będziecie Państwo mogli zwiedzić aż 67 niezwykłych obiektów. Są to w większości mało znane i, choćby z tego powodu, rzadko odwiedzane kościoły i kaplice. Przy typowaniu obiektów braliśmy pod uwagę przede wszystkim ich historię, walory architektoniczne, rolę w lokalnym i ponadlokalnym życiu religijnym. Znajdujące się na szlakach świątynie pozwalają zapoznać się z różnorodnymi, zmieniającymi się w ciągu wieków, formami ich rozplanowania, kształtowania bryły, czy też wyposażenia i zdobienia wnętrza.

Na szlaku Drewniane skarby Mazowsza umieszczone zostały drewniane obiekty sakralne, podzielone na 6 tzw.  pętli: ciechanowską(14 obiektów), ostrołęcką (11), płocką (14), siedlecką (9), warszawską-wschodnią (8) i warszawską-zachodnią (10). W przygotowaniu - pętla radomska (7)

Dla zainteresowanych materiałami drukowanymi wydaliśmy miniprzewodnik "Drewniane skarby Mazowsza" z mapą.

Coraz mniej jest na Mazowszu takich miejsc jak Lutkówka, które sprawiają wrażenie jakbyśmy cofnęli się w dawne czasy. We wsi na niedużym wzniesieniu, wśród sosen, stoi drewniany kościół, który zachwyca zarówno wyglądem jak i położeniem.

Lutkówka to nieduża wieś, położona na Wysoczyżnie Rawskiej w gminie Mszczonów.
Trudno dziś odtworzyć historię parafii, gdyż do naszych czasów nie zachowały się dokumenty archiwalne. Niewiadomo kto i kiedy erygował parafię, można tylko na podstawie wzmianek w różnych dokumentach domniemywać, że kościół  istniał  już w XIV w. (a może w końcu XIII w.), a parafia w 1445 r., kiedy wieś nosiła nazwę Lutkowola.

Kolejny kościół - pw. św. Trójcy - powstał w XVI w. Kiedy w 1603 r. parafię wizytował bp W. Goślicki napisał: "kościół był w opłakanym stanie, opustoszały, bez dachu z dziurawymi  oknami". Nie było też we wsi plebanii, szkoły i wikarych. Wieś była wtedy własnością Osuchowskiego, herbu Gozdawa, dziedzica wsi  Osuchów, który zajął  dziesięciny, przeznaczone na uposażenie kościoła. Do odnowienia kościoła przystąpiono dopiero po 15 latach, niestety w latach 70. XVII w. znów był w opłakanym stanie.

Obecny kościół został wzniesiony w 1774 r. przez kasztelana ciechanowskiego Władysława Grzegorzewskiego. Niektóre źródła podają, że mógł być przebudowany, a nie wybudowany od nowa i dlatego uważany jest za jeden z najstarszych kościołów na Mazowszu. W XIX w. był kilka razy remontowany, a na początku XX w. dobudowano do niego  zakrystię.

Pod koniec XIX w. kiedy proboszczem był ks. Stanisław Wołowski, parafia zakupiła 18 mórg ziemi (ok. 10 ha), którą obsadzono sosnami.

W 1905 r. część parafian, wraz z proboszczem ks. Janem Kaczyńskim, przyłączyła się do powstałej w Lutkówce parafii mariawickiej. Jednak  po roku,  nowy administrator  parafii,  ks. Bronisław Szmidt, wyrokiem sądu odzyskał parafię dla Kościoła rzymsko-katolickiego. W 1919 r. dzięki proboszczowi Wacławowi Wolskiemu, w Lutkówce powstała szkoła, do której chodziły dzieci z okolicznych wiosek.

W 1990 r. na podstawie decyzji papieża Jana Pawła II parafia została wyłączona z archidiecezji warszawskiej i włączona do nowo utworzonej diecezji łowickiej.

Na przełomie XX i XXI w. dzięki proboszczowi ks. Zbigniewowi Chmielewskiemu, kościół przeszedł kilka remontów, częściowo finansowanych przez parafian. Za swoją pracę na rzecz zachowania tego wspaniałego zabytku, ks. Chmielowski otrzymał od bp. Alojzego Orszulika godność prałata.

Wjeżdżając do wsi od strony wschodniej  ukazuje się nam bardzo czytelny obraz bryły kościoła. Ponieważ stoi na wzniesieniu sprawia wrażenie większego, niż jest w rzeczywistości. Zbudowany z drewna, ma konstrukcję zrębową (sposób łączenia poprzecznych belek na narożach), oszalowany (obity pionowymi deskami), wzmocniony lisicami.

Nawa jest na planie prostokąta, a od wschodu przylega do niej niższe i węższe, prosto zamknięte, prezbiterium. Do prezbiterium od północy dostawiono zakrystię, a od południa kaplicę, przez którą prowadzi jedno z wejść do kościoła.

Wszystkie części kościoła przykrywają oddzielne blaszane dachy, dwuspadowe nad nawą, zakrystią i kaplicą i trójpołaciowy nad prezbiterium. Nad  nawą, od strony wschodniej, umieszczona jest ośmioboczna wieżyczka na sygnaturkę, przykryta cebulastym hełmem.

We wnętrzu, w zachodniej części nawy, znajduje się drewniany chór muzyczny, wsparty na dwóch słupach, pomiędzy którymi umieszczona jest kruchta.

• Drewniano-marmurowy ołtarz główny z poł. XIX w., z nawiązującą do wezwania kościoła płaskorzeźbą Trójcy Świętej, pochodzącą z tego samego okresu co ołtarz.
• Prezbiterium od nawy oddziela belka tęczowa z umieszczonym na niej Chrystusem Ukrzyżowanym z poł. XVIII w.
• Po bokach prezbiterium ustawiono dwa ołtarze z 1. poł. XVIII w. W lewym - w środkowej części - XVIII-wieczny obraz,  przedstawiający św. Antoniego, zaś w zwieńczeniu obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem. Po lewej stronie ołtarza obraz przedstawiający Świętą Rodzinę. W centralnym miejscu prawego ołtarza umieszczono obraz z przedstawieniem św. Rocha.

Święty Roch żył w XIV w. Urodzony we Francji, po śmierci rodziców sprzedał majątek, pieniądze rozdał biednym i wyruszył do Rzymu. W drodze, podczas zarazy, opiekował się chorymi. W Rzymie spędził 3 lata i dokonał wielu uzdrowień. Kiedy wracał do Francji zaraził się dżumą i żeby nikogo nie zarazić, ukrył się w lesie. Wytropił go pies, który przynosił mu jedzenie. Dlatego przedstawiany jest jako pielgrzym, zawsze z psem u nogi. Na granicy Francji uznano go za szpiega i osadzono w więzieniu, w którym dokonał żywota. Jest patronem więźniów, ludzi dotkniętych zarazą i psów.

• Na chórze znajdują się liczące 250 lat organy, w zwieńczeniu których umieszczona jest rzeźba króla Dawida i aniołów.
• Dwa konfesjonały: pod chórem czarny, oryginalny z XVIII w.  i drugi jasny, zrekonstruowany.
• Na ścianach nawy znajdują się pomalowane na czarno płaskorzeźby z drewna, przedstawiające drogę krzyżową.
• W małej kaplicy, przez którą prowadzi od południa wejście do kościoła, znajduje się obraz "Matka Boża Częstochowska", w pozłacanej sukience, zaś na południowej ścianie płyta z piaskowca z łacińskim napisem i datą 1744.
• Teren kościoła otoczony jest otynkowanym murem z dwoma wejściami. Przy południowo-wschodnim wejściu, po lewej stronie, przy sośnie, kamienna kropielnica z zatartą datą 1744. 
• Od strony prezbiterium posadowiona jest XVIII-wieczna dzwonnica, o wymiarach 9 x 8,20 m, jednokondygnacyjna, przykryta namiotowym dachem. Dzwonnica jest konstrukcji słupowej, oszalowana, w górnej części otwarta, z wejściem od wschodu. 
• Od strony prezbiterium znajduje się także krypta grobowa, z tablicą nagrobną Józefa Wiśniewskiego, oficera gwardii polsko-francuskiej, majora II Pułku Ułanów,  zmarłego w 1864 r. Tablicę tę ufundowała żona i syn. 
• Po północno-zachodniej stronie umieszczona jest na postumencie figura Matki Bożej, ufundowana przez rodzinę zmarłej w 1922 r. Maryli Wiechowskiej. Na cmentarzu znajduje się jej grób.
• Poza murem kościoła stoi wybudowana w 1924 r. plebania, odremontowana w 1997 r.

• W pobliskiej wsi Nosy-Poniatki znajduje się mały, drewniany kościół i istniejąca przy nim od ok. 100 lat parafia mariawitów. Kościół mariawitów założyła zakonnica Maria Franciszka Kozłowska (zwana Mateczką), po objawieniach jakich doznawała przez kilka lat. Nie uznana przez Kościół, założyła wspólnotę, której przewodziła aż do śmierci.
• W odległym o 12 km Mszczonowie, od 1996 r. z głębokości 1713 m wybijają źródła geotermalne wodorowo-węglanowo-wapniowo-sodowe o temperaturze 42,5 st. C. Wykorzystując te źródła, wybudowano termy z dwoma basenami, o powierzchni 190 m kw. Można w nich zażywać kąpieli na zewnątrz, nawet przy ujemnych temperaturach. Termy są dużą atrakcją turystyczną Mszczonowa.
• W Grójcu, położonym 18 km od Lutkówki,  na wzgórzu, na którym niegdyś znajdował się gród otoczony fosą, stoi obecnie gotycki kościół z ok. 1520 r. wielokrotnie przebudowywany. Bardzo ciekawie prezentuje się dzwonnica z końca XIX w. konstrukcji słupowej, na kamiennej podmurówce. Przed kościołem znajduje się pomnik ks. Piotra Skargi (Piotr Pawęski), który tu w 1506 r. urodził się i do 18. roku życia pobierał nauki. Był jezuitą i słynnym kaznodzieją.
• We wsi Petrykozy, 5 km od Lutkówki, znajduje się dwór Wojciecha Siemiona, w którym znany aktor założył galerię sztuki ludowej. Po jego śmierci, galeria zawiesiła działalność.

XIII-XIV w. - Istnienie pierwszego kościoła.

1445 r. - Wzmianka o istnieniu parafii.

1603 r. - Wizytacja parafii przez bp. W. Goślickiego.

1774 r. - Budowa nowego kościoła, z fundacji kasztelana ciechanowskiego Władysława Grzegorzewskiego.

XIX w. - Kościół przechodzi kilka remontów.

1905 r. - Przejście części parafian i proboszcza do powstałej w Lutkówce parafii mariawickiej.

1906 r. - Odzyskanie parafii dla Kościoła rzymsko-katolickiego.

1990 r. - Parafia wyłączona z archidiecezji warszawskiej i włączona do diecezji łowickiej.

Na trasie "pętli zachodniej"  Szlaku  Drewnianej  Architektury Sakralnej, w  odległości  1 km na północ od Lutkówki,  znajduje się   wieś  Skuły,  w  centrum której stoi  drewniany kościół  pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła z 1678 r. Kościół przyciąga turystów  ciekawym wnętrzem, które obite jest płótnem z namalowanymi scenami  ze  Starego i  Nowego  Testamentu,   wykonanymi w końcu  XVIII w.