Drewniane skarby Mazowsza - szlak drewnianej architektury sakralnej.

Mazowsze jest niezwykle bogate w przykłady sakralnego budownictwa drewnianego. Na terenie województwa odnotować można ponad 200 godnych uwagi obiektów.

Na obecnym etapie realizacji projektu "Skarbiec Mazowiecki - szlaki turystyczne obiektów sakralnych w Warszawie i na Mazowszu" pragniemy  zachęcić do odwiedzenia i poznania wybranych obiektów.

Na Mazowieckim Szlaku Drewnianej Architektury Sakralnej, któremu nadajemy nazwę Drewniane skarby Mazowsza, będziecie Państwo mogli zwiedzić aż 67 niezwykłych obiektów. Są to w większości mało znane i, choćby z tego powodu, rzadko odwiedzane kościoły i kaplice. Przy typowaniu obiektów braliśmy pod uwagę przede wszystkim ich historię, walory architektoniczne, rolę w lokalnym i ponadlokalnym życiu religijnym. Znajdujące się na szlakach świątynie pozwalają zapoznać się z różnorodnymi, zmieniającymi się w ciągu wieków, formami ich rozplanowania, kształtowania bryły, czy też wyposażenia i zdobienia wnętrza.

Na szlaku Drewniane skarby Mazowsza umieszczone zostały drewniane obiekty sakralne, podzielone na 6 tzw.  pętli: ciechanowską(14 obiektów), ostrołęcką (11), płocką (14), siedlecką (9), warszawską-wschodnią (8) i warszawską-zachodnią (10). W przygotowaniu - pętla radomska (7)

Dla zainteresowanych materiałami drukowanymi wydaliśmy miniprzewodnik "Drewniane skarby Mazowsza" z mapą.

Lokalny szlak powiatu warszawskiego zachodniego jest specyficznym szlakiem powiatowym. Umieszczono na nim 9 obiektów, które zostały oznakowane zewnętrznymi tablicami informacyjnymi. W projekcie "Skarbiec Mazowiecki" szlak ten pełnił funkcję testową. Jego walory historyczne sa nie do przecenienia. Dodatkowym jego atutem, zwłaszcza dla warszawian jest jego bliskie położenie w stosunku do Stolicy i zlokalizowanie na tzw. szlaku, trakcie królewskim, którego współczesną perłą jest Żelazowa Wola, miejsce narodzin Fryderyka Chopina.

Drewniane skarby Mazowsza - szlak drewnianej architektury sakralnej.

Mazowsze jest niezwykle bogate w przykłady sakralnego budownictwa drewnianego. Na terenie województwa odnotować można ponad 200 godnych uwagi obiektów.

Na obecnym etapie realizacji projektu "Skarbiec Mazowiecki - szlaki turystyczne obiektów sakralnych w Warszawie i na Mazowszu" pragniemy  zachęcić do odwiedzenia i poznania wybranych obiektów.

Na Mazowieckim Szlaku Drewnianej Architektury Sakralnej, któremu nadajemy nazwę Drewniane skarby Mazowsza, będziecie Państwo mogli zwiedzić aż 67 niezwykłych obiektów. Są to w większości mało znane i, choćby z tego powodu, rzadko odwiedzane kościoły i kaplice. Przy typowaniu obiektów braliśmy pod uwagę przede wszystkim ich historię, walory architektoniczne, rolę w lokalnym i ponadlokalnym życiu religijnym. Znajdujące się na szlakach świątynie pozwalają zapoznać się z różnorodnymi, zmieniającymi się w ciągu wieków, formami ich rozplanowania, kształtowania bryły, czy też wyposażenia i zdobienia wnętrza.

Na szlaku Drewniane skarby Mazowsza umieszczone zostały drewniane obiekty sakralne, podzielone na 6 tzw.  pętli: ciechanowską(14 obiektów), ostrołęcką (11), płocką (14), siedlecką (9), warszawską-wschodnią (8) i warszawską-zachodnią (10). W przygotowaniu - pętla radomska (7)

Dla zainteresowanych materiałami drukowanymi wydaliśmy miniprzewodnik "Drewniane skarby Mazowsza" z mapą.

Przejeżdżając przez wieś Kampinos trudno nie zwrócić uwagi na oryginalną fasadę tego drewnianego kościoła. Jest to przykład wpływu jaki na drewniane budownictwo wywierała barokowa architektura.

Historia wsi związana jest z dziejami Puszczy Kampinoskiej, która była zamieszkiwana przez człowieka od bardzo dawnych czasów. Osada puszczańska istniała tu już od XIII w.

Puszcza Kampinoska, położona na dnie pradoliny Wisły, kiedyś miała powierzchnię 670 km kw., a obecnie ma ok. 240 km kw. i jest objęta ochroną. W 1959 r. utworzono Kampinoski Park Narodowy. 

Pierwsza pisana wzmianka o Kampinosie pochodzi z 1377 r. i występuje wtedy jako Białe Miasto. Nazwa pochodziła prawdopodobnie od usytuowania wśród białych piasków lub wydm. Białe Miasto stało się naprawdę miastem w 1414 r. kiedy jego właściciele - książęta mazowieccy nadali mu akt lokacyjny. Jako miasto występuje jeszcze w dokumentach w 1557 r., ale już 20 lat później jako wieś, którą pozostaje do dziś.

Po raz pierwszy nazwa Capinos została użyta po wcieleniu Mazowsza do Korony w dokumencie z 1489 r. i być może pochodzi od używanych przez króla słów "campus nostre" (nasze pole). Nazwa miejscowości dała też początek nazwie Puszczy. "Puszcza Kapinoska jest niemała, wzdłuż mil 5, a wszerz 3" - jest to zdanie z dokumentu z 1665 r. Natomiast nazwy Kampinoska użyto dopiero w królewskim dokumencie z 1712 r.

Już w XIII w. istniała tu pierwsza, drewniana świątynia, w XIV w. erygowano parafię. Wzmianki o drewnianym kościele znajdujemy w 1540 r. i w dokumencie z 1661 r. kiedy wieś była we władaniu Marii Ludwiki Gonzagi (żony dwóch polskich królów - Władysława IV i Jana Kazimierza). Wieś, jako własność królewska, była nadawana w dzierżawę.

W latach 70. XVIII w. kościół był w bardzo złym stanie i ówczesny, ostatni dzierżawca wsi, szambelan królewski - Ludwik Gutakowski - podjął decyzję o budowie nowej świątyni, jak mówi dokument: "ze znacznem dołożeniem się teraźniejszego plebana X. Jakuba Żegowskiego".  Do budowy nowego kościoła przystąpiono w 1773 r.  Projekt  wykonał architekt Lobe, pod nadzorem ks. J. Forszeta. Budowa trwała 9 lat i ostatnim jej etapem było wybudowanie oryginalnej, barokowej fasady. Konsekracji kościoła dokonał w 1791 r. ks. bp Antoni Pobóg-Malinowski.

Kościół  był  odnawiany w 1864 r. i cztery  razy w XX w. Natomiast w 1935 r. został oszalowany z zewnątrz i pokryty miedzianą blachą.

Mieszkańcy wsi brali czynny udział we wszystkich zrywach powstańczych. Za ich patriotyczną postawę 15 września 1968 r. wieś Kampinos została odznaczona Krzyżem Grunwaldu III klasy.

Kościół jest drewniany, konstrukcji zrębowej, obity deskami, podmurowany. Nie jest orientowany - prezbiterium jest zwrócone  na południe.

Od północy do kościoła przylega fasada z dwiema wysuniętymi do przodu, trzykondygnacyjnymi wieżami. Fasada ta jest przykładem wpływu jaki na drewniane budownictwo wywierała architektura barokowa. Część środkowa fasady ma półkoliste zwieńczenie i jest równa wysokości wież. Górna część wież i fasady jest jakby przecięta wysuniętym okapem. Wieże kościoła i półkoliste zwieńczenie fasady zdobią blaszane obeliski, zakończone krzyżami.

Wejście do kościoła prowadzi od północy i jest nad nim prostokątne okno, sięgające do okapu. Po bokach prezbiterium znajdują się skarbczyk i zakrystia, a w górnych kondygnacjach - loże.

Wnętrze kościoła zostało podzielone drewnianymi filarami na trzy nawy. Chór muzyczny jest wsparty na drewnianych słupach i wysunięty do przodu.

• Barokowy ołtarz główny z malowanym na płótnie obrazem "Ukrzyżowanie" z połowy XVIII w. Po bokach ołtarza, na bramkach, znajdują się rzeźby św. Piotra i św. Pawła. Wejścia przez bramki wiodą za ołtarz, który niegdyś tradycja nakazywała wiernym obchodzić na kolanach.
• Barokowe ołtarze boczne. Prawy - z obrazem przedstawiającym patrona parafii św. Wojciecha. Lewy - z przyozdobionym srebrnymi sukienkami obrazem "Matka Boża Częstochowska".
• Wisząca ambona w stylu późnobarokowym (XVIII w.). To z niej filmowy proboszcz - Cezary Żak - wygłasza kazania.
• Drewniana chrzcielnica w kształcie kielicha w stylu rokokowym.

Główne elementy wyposażenia kościoła są utrzymane w jasnej tonacji, w kolorze kości słoniowej.

• Obraz "Mistyczne zaślubiny Matki Bożej" z XVIII w. Przedstawia on rzadko ukazywaną na obrazach scenę zaślubin Maryi z Józefem. Oprócz głównych postaci na obrazie przedstawiony jest św. Heliodor jako kapłan udzielający ślubu oraz dwie postacie kobiece (za Matką Bożą) i dwie postacie męskie (za św. Józefem). Kompozycja ta przypomina obrazy włoskich malarzy renesansu: Pietro Perugino i Rafaela Santi. - w prezbiterium kościoła
• Krucyfiks oraz rzeźby przedstawiające Matkę Bożą i św. Jana (XVI w.) - na łuku tęczowym, między nawą a prezbiterium
• Ogromnych rozmiarów obraz pochodzący z początku XX w., przedstawiający Matkę Bożą z Dzieciątkiem wręczającą różaniec św. Dominikowi. Ciekawostką jest fakt, że wcześniej był on umieszczony na suficie prezbiterium, skąd w 1969 r. został zdjęty i poddany renowacji. Potem umieszczono go na ścianie. - w nawie kościoła
• Drewniana kropielnica, podobnie jak inne elementy wyposażenia, pomalowana w kolorze kości słoniowej. - w kruchcie kościoła

• W odległości 4 km od Kampinosu (drogą na zachód do wsi Komorów i skręt na północ) położona jest wieś Granica. Powstała ok. 1795 r. jako tzw. Budy. W okresie międzywojennym wybudowano we wsi zespół drewnianych budynków w stylu zakopiańskim dla nadleśnictwa Kampinos. Budynki użyte zostały w filmie Krzysztofa Zanussiego "Struktura kryształu".Obecnie, w jednym z budynków mieści się Muzeum Puszczy Kampinoskiej im. Jadwigi i Romana Kobendzów, inicjatorów powstania Kampinoskiego Parku Narodowego. Przed budynkiem muzeum znajduje się kamień pamiątkowy z tablicą ku ich czci.W pobliżu muzeum można zobaczyć fragment szczęki wieloryba, liczącej kilka metrów długości. Poza muzeum znajduje się ekspozycja wszystkich parków narodowych.
• Od muzeum wzdłuż Rezerwatu Granica prowadzi ścieżka dydaktyczno-przyrodnicza. Rezerwat, utworzony w 1936 r. chroni pas wydmowy na pograniczu bagien, z pierwotnym lasem sosnowo-dębowym. Na końcu ścieżki znajduje się cmentarz wojenny w kształcie stylizowanego orła, z pomnikiem przedstawiającym metalowe, stylizowane postacie żołnierzy. Na cmentarzu są pochowani żołnierze VII Pułku Strzelców Konnych Wielkopolskich, poległych we wrześniu 1939 r. w Puszczy.
• Park etnograficzny, w którym można zobaczyć dawne budownictwo puszczańskie. Do parku prowadzi aleja III Tysiąclecia, wzdłuż której od 1990 r. przedstawiciele władz państwowych i samorządowych sadzą dęby.
• W odległości 13 km na zachód od Kampinosu  jest położona Żelazowa Wola, miejsce urodzin Fryderyka Chopina. W 2010 r. z okazji 200. rocznicy urodzin kompozytora przekomponowano otoczenie dworku, wybudowano salę koncertową, restaurację, kawiarnię i zaplecze obsługi turystów. Zrekultywowano park i udostępniono część parku za Utratą. Jednocześnie opróżniono dworek ze sprzętów i eksponatów, a pomieszczenia, które urządzone były w stylu epoki, dziś straszą gołymi ścianami.

• Brochów, wieś nad Bzurą 23 km na północny-zachód od Kampinosu. Znajduje się tu jeden z nielicznych w Polsce kościołów o charakterze obronnym, późnogotycki kościół z czerwonej cegły, wybudowany w latach 1551-1561. W kościele tym w 1806 r. odbył się ślub rodziców Fryderyka Chopina, a 23 kwietnia 1810 r. jego chrzest. 
• W odległym od Kampinosu o 7 km Niepokalanowie znajduje się Sanktuarium Matki Bożej Niepokalanej i św. Maksymiliana Kolbego. W klasztorze franciszkanów, zbudowanym w 1927 r. przez o. Maksymiliana, znajduje się jego cela i muzeum.
• Zaborów - 12 km na wschód od Kampinosu. Kościół pw. św. Anny z lat 1788-1791 wg projektu Hilarego Szpilowskiego.