Drewniane skarby Mazowsza - szlak drewnianej architektury sakralnej.

Mazowsze jest niezwykle bogate w przykłady sakralnego budownictwa drewnianego. Na terenie województwa odnotować można ponad 200 godnych uwagi obiektów.

Na obecnym etapie realizacji projektu "Skarbiec Mazowiecki - szlaki turystyczne obiektów sakralnych w Warszawie i na Mazowszu" pragniemy  zachęcić do odwiedzenia i poznania wybranych obiektów.

Na Mazowieckim Szlaku Drewnianej Architektury Sakralnej, któremu nadajemy nazwę Drewniane skarby Mazowsza, będziecie Państwo mogli zwiedzić aż 67 niezwykłych obiektów. Są to w większości mało znane i, choćby z tego powodu, rzadko odwiedzane kościoły i kaplice. Przy typowaniu obiektów braliśmy pod uwagę przede wszystkim ich historię, walory architektoniczne, rolę w lokalnym i ponadlokalnym życiu religijnym. Znajdujące się na szlakach świątynie pozwalają zapoznać się z różnorodnymi, zmieniającymi się w ciągu wieków, formami ich rozplanowania, kształtowania bryły, czy też wyposażenia i zdobienia wnętrza.

Na szlaku Drewniane skarby Mazowsza umieszczone zostały drewniane obiekty sakralne, podzielone na 6 tzw.  pętli: ciechanowską(14 obiektów), ostrołęcką (11), płocką (14), siedlecką (9), warszawską-wschodnią (8) i warszawską-zachodnią (10). W przygotowaniu - pętla radomska (7)

Dla zainteresowanych materiałami drukowanymi wydaliśmy miniprzewodnik "Drewniane skarby Mazowsza" z mapą.

Ten niewielki cmentarny kościół otoczony jest  ze wszystkich stron grobami, a niektóre z nich przylegają nawet do ścian świątyni. Mogielnica to nieduże miasto, położone w południowej części Wysoczyny Rawskiej, nad rzeką Mogielanką - największym dopływem Pilicy. Miasto leży w odległości 70 km na południe od Warszawy i 21 na południowy-zachód od Grójca. 

Początkiem Mogielnicy była osada przy przeprawie przez rzekę, należąca do książąt mazowieckich. W poł. XIII w. książę mazowiecki Ziemowit I w zamian za Iłów odstąpił wieś cystersom z Sulejowa i w ich  posiadaniu  była Mogielnica aż do 1778 r. Opaci sulejowscy bardzo dbali o miasto, zabiegając u książąt i królów  o przywileje, które przyczyniały się do jego rozwoju. W 1317 r. wystarali się u księcia Ziemowita II o przywilej nadania osadzie praw miejskich. W XVII w. Mogielnica była znaczącym ośrodkiem  produkcji sukna i płótna, a tradycyjnym zawodem w mieście było garbarstwo i szewstwo.

Wkrótce po otrzymaniu wsi cystersi wybudowali kaplicę, a następnie wystawili kościół  pw. Matki Bożej, wtedy też prawdopodobnie erygowano parafię. W XIX w. klasztor cystersów rozebrano, a na jego miejscu wystawiono w latach 1892-1895 nowy, neogotycki kościół  pw. św. Floriana Męczennika. Dokonała się wówczas wtórna erekcja parafii pod tym samym wezwaniem. Do budowy kościoła przyczynił się proboszcz, ks. Antoni Zagańczyk (1856-1934). Jego imieniem nazwano ulicę, przy której znajduje się cmentarz i kościół pw. Świętej Trójcy.

Wzmianki o kościele filialnym pw. Świętej Trójcy (wystawili go cystersi), usytuowanym na cmentarzu grzebalnym, znajdujemy już w 1535 r., ale obecny kościół został wzniesiony w XVII w. również przez cystersów, prawdopodobnie z wykorzystaniem budulca tego pierwotnego kościoła. Dlatego uważa się go za jeden ze starszych kościołów na tych terenach. W XIX w. kościół był już w bardzo złym stanie, ale ze względu na swój unikalny charakter nie rozebrano go i w 1820 r. przeszedł gruntowny remont.

Kościół jest niewielki, orientowany (prezbiterium zwrócone jest na wschód),  jednonawowy i jak większość kościołów na Mazowszu, ma konstrukcję zrębową (sposób łączenia poprzecznych belek na narożach). Jest oszalowany deskami.

Nawa jest prostokątna i od wschodu przylega do niej wydłużone, węższe, zamknięte prosto prezbiterium, z wydzieloną we wnętrzu, zakrystią. Od zachodu do nawy dostawiono w późniejszym okresie kruchtę, do której prowadzą drewniane drzwi, z żelaznymi okuciami, przykład dobrego poziomu sztuki kowalskiej. Do kruchty z prawej i lewej strony niemal przylegają groby proboszczów mogielnickich.

Kościół  dawniej był kryty gontem, obecnie ma czterospadowy dach z blachy i jest on wspólny dla nawy i prezbiterium. Przy prezbiterium tworzy jakby szeroki okap. Na kalenicy umieszczona jest wieżyczka z prześwitami, zwana sygnaturką, przykryta cebulastym hełmem, zwieńczonym krzyżem.

Wnętrze kościoła przykryte jest płaskim stropem z oryginalnie położonych desek, a ściany wzmacniają lisice w kształcie półkolumn. W zachodniej części nawy umieszczony jest chór muzyczny, wsparty na dwóch słupach.

• Prezbiterium oddziela od nawy belka tęczowa, z umieszczonym na niej XVII-wiecznym krucyfiksem.
• W prezbiterium późnorenesansowy ołtarz główny, w jasnej kolorystyce.  W jego środkowej części znajduje się  obraz przedstawiający koronację Najświętszej Marii Panny, pod którym jest tabernakulum. Wszystkie te zabytki pochodzą z XVII w. Przy kolumnach ołtarza, w uszakach, przedstawienia świętych: Benedykta i Leonarda. Obrazy te zostały przemalowane w XVIII w.  
• Dwa boczne ołtarze, pochodzą z końca XVIII w. W części środkowej lewego ołtarza obraz "Św. Anna Samotrzeć" (2. poł. XVIII w.) z klęczącą z prawej strony postacią fundatora - Franciszka Wyganowskiego, który był proboszczem mogielnickim i opatem sulejowskim. W zwieńczeniu ołtarza obraz "Św. Franciszek z Asyżu" z tego samego okresu.
• W identycznym ołtarzu, po prawej stronie prezbiterium, umieszczony jest XIX-wieczny obraz z przedstawieniem Opatrzności Bożej, a w zwieńczeniu obraz "Św.Tadeusz Juda" z 2. poł. XVIII w. 
• Na cmentarzu można znaleźć kilka starych nagrobków, m.in. neogotycki Kacpra Celińskiego - burmistrza Mogielnicy zmarłego w 1852 r. i Tekli ze Staszewskich Celińskiej, zmarłej w 1848 r.

• W rynku klasycystyczny ratusz z lat 1823-1827, wybudowany z fundacji Klementyny z Kozietulskich Walickiej, projektu architekta Hilarego Szpilowskiego, który projektował  ratusze w Warce i Grójcu. 
• Przy ul. Wolskiej i Dziarnowskiego znajduje się zespół drewnianych budynków z przełomu XIX i XX w.
• Kościół parafialny pw. św. Floriana Męczennika, wzniesiony (na miejscu zniszczonego klasztoru cysterskiego) w latach 1892-1895, wg projektu architekta Władysława Marconiego. We wnętrzu ciekawa polichromia, wykonana w latach 1930-1931 przez Leona Zdziarskiego.
• Po II wojnie światowej w Mogielnicy zamieszkał wybitny rzeźbiarz Franciszek Strynkiewicz (1893-1996) z żoną Barbarą Bieniulis - również rzeźbiarką. Przy swoim domu założyli ogród rzeźb. Na powierzchni 1 ha, wśród kilkudziesięciu gatunków drzew i krzewów, stoi ponad 100 rzeźb obojga artystów, wykonanych z różnych tworzyw. F. Strynkiewicz był autorem kilku pomników, m.in. Jana Kochanowskiego w Lublinie i Adama Mickiewicza w Gliwicach. Dom i ogród znajdują się przy ul. ks. A. Zagańczyka.
• Nowe Miasto nad Pilicą, położone 14 km na południe od Mogielnicy. Znajduje się tu barokowy kościół i klasztor kapucynów, w którym na przełomie XIX i XX w. przebywał bł. o. Honorat Koźmiński, założyciel ukrytych żeńskich zgromadzeń zakonnych. W klasztornym muzeum można obejrzeć pamiątki po o. Koźmińskim. Od 1997 r. jest on patronem miasta. We wnętrzu kościoła znajdują się obrazy Szymona Czechowicza (1689-1775) i Franciszka Smuglewicza (17745-1807).
• Świdno - wieś położona 12 km na południe od Mogielnicy. We wsi, na  nadpilickiej skarpie, znajduje się pałac barokowo-klasycystyczny z 1. poł. XVIII w. zbudowany dla rodziny Świdzińskich. Od 2. poł. XIX w. do 1945 r. pałac był w rękach rodziny Bonieckich. Obecnie jest on wystawiony na sprzedaż.

1249 r. - Pierwsza wzmianka o przekazaniu wsi cystersom z Sulejowa.

1317 r. - Cystersi uzyskują przywilej nadający wsi prawa miejskie - niemieckie.

XIII-XIV w. - Przebudowa wsi w układzie miasta średniowiecznego.

1462 r. - Wcielenie Ziemi Rawskiej do Korony.

1535 r. - Pierwsze wzmianki o kościele filialnym pw. Świętej Trójcy.

XVII w. - Budowa drewnianego kościoła pw. Świętej Trójcy, na miejscu poprzedniego.

Poł. XVII w. - Zniszczenie miasta przez Szwedów w czasach potopu.

1779 r. - Miasto przechodzi na własność wojewody rawskiego Bazylego Walickiego.

1795 r. - Mogielnica po III rozbiorze Polski przechodzi do Prus.

1806 r. - Przyłączenie miasta do Księstwa Warszawskiego.

1815-1918 - Mogielnica znajduje się pod zaborem rosyjskim.

1895 r. - Ukończenie budowy nowego kościoła (na miejscu rozebranego klasztoru cystersów) i erygowanie parafii pw. św. Floriana Męczennika.

1869 r. - Utrata praw miejskich za udział mieszkańców w powstaniu styczniowym.

1919 r. - Odzyskanie praw miejskich.

1939-1945 - Okupacja niemiecka i masowa eksterminacja mieszkańców.

Na trasie pętli zachodniej Szlaku Drewnianej Architektury  Sakralnej, w odległości 28 km od Mogielnicy znajduje się wieś Jasionna. We wsi znajduje się XVII-wieczny drewniany kościół, z cennym wyposażeniem wnętrza.