Drewniane skarby Mazowsza - szlak drewnianej architektury sakralnej.

Mazowsze jest niezwykle bogate w przykłady sakralnego budownictwa drewnianego. Na terenie województwa odnotować można ponad 200 godnych uwagi obiektów.

Na obecnym etapie realizacji projektu "Skarbiec Mazowiecki - szlaki turystyczne obiektów sakralnych w Warszawie i na Mazowszu" pragniemy  zachęcić do odwiedzenia i poznania wybranych obiektów.

Na Mazowieckim Szlaku Drewnianej Architektury Sakralnej, któremu nadajemy nazwę Drewniane skarby Mazowsza, będziecie Państwo mogli zwiedzić aż 67 niezwykłych obiektów. Są to w większości mało znane i, choćby z tego powodu, rzadko odwiedzane kościoły i kaplice. Przy typowaniu obiektów braliśmy pod uwagę przede wszystkim ich historię, walory architektoniczne, rolę w lokalnym i ponadlokalnym życiu religijnym. Znajdujące się na szlakach świątynie pozwalają zapoznać się z różnorodnymi, zmieniającymi się w ciągu wieków, formami ich rozplanowania, kształtowania bryły, czy też wyposażenia i zdobienia wnętrza.

Na szlaku Drewniane skarby Mazowsza umieszczone zostały drewniane obiekty sakralne, podzielone na 6 tzw.  pętli: ciechanowską(14 obiektów), ostrołęcką (11), płocką (14), siedlecką (9), warszawską-wschodnią (8) i warszawską-zachodnią (10). W przygotowaniu - pętla radomska (7)

Dla zainteresowanych materiałami drukowanymi wydaliśmy miniprzewodnik "Drewniane skarby Mazowsza" z mapą.

Wieś powstała najprawdopodobniej w XV w. w granicach Wielkiego Księstwa Litewskiego, jako własność wielkoksiążęca. W tym czasie zamieszkiwali ją Rusini wyznania prawosławnego. Przed powstaniem wsi w tym miejscu znajdował się niewielki gród, od którego wzięła nazwę. 

Gródek stanowił centrum włości gródecko-grodziskiej, w skład której wchodził także Grodzisk, Hołowienki, Sabnie i Suchowierzchy. Włość ta, wchodząca w skład starostwa drohickiego, nadawana była w dzierżawę zasłużonym dla państwa osobom. Z końcem XV w. Aleksander Jagiellończyk nadał ją Jakubowi Dowojnowiczowi. Po jego śmierci włość przeszła w ręce wdowy po nim, Anny z Korczewskich. W 1510 r. wykupił ją starosta drohicki Jan Litawor Chreptowicz. Decyzją Zygmunta Starego włość gródecko-grodziska została w 1530 r. wydzierżawiona wojskiemu mielnickiemu Stanisławowi Olędzkiemu. Gdy ten zmarł, trzy lata później, włość przeszła w ręce również wojskiego mielnickiego, Wawrzyńca Wolskiego, lecz tylko na dwa lata. Kolejnych kilku dzierżawców użytkowało włość jedynie przez kilka lat. W 1569 r. Zygmunt August dał ją na własność Mikołajowi Krzysztofowi Radziwiłłowi "Sierotce". Między rokiem 1591 a 1604 Radziwiłł sprzedał włość gródecko-grodziską biskupowi płockiemu Wojciechowi Baranowskiemu. Od tego czasu, aż do rozbiorów Gródek i inne wsie tej włości, należały do biskupów płockich. 

Najstarsza wzmianka o tutejszej cerkwi unickiej pw. św. Mikołaja pochodzi z 1607 r., gdy bp Baranowski uposażył ją dwoma włókami ziemi. Kolejna cerkiew powstała w 1743 r. z fundacji bp. Antoniego Sebastiana Dembowskiego. Świątynia ta istnieje do dziś. 

Wieś odebraną biskupom władze austriackie sprzedały w 1808 r. Wincentemu hr. Załuskiemu. Od 1825 r. jej właścicielem był Andrzej Ksawery Chojecki. W 1874 r. tutejszą cerkiew unicką władze carskie siłą zamieniły na prawosławną. Za opór stawiany przez wiernych wieś poniosła karę: w lutym i marcu 1875 r. musiała wyżywić pięciuset rosyjskich żołnierzy, a dwóch parafian zesłano na Sybir. 

Edykt tolerancyjny z 1905 r. umożliwił przejście tutejszym unitom na obrządek łaciński. W tym samym roku zostali włączeni do parafii łacińskiej w Jabłonnie Lackiej. W 1915 r. niemieckie władze okupacyjne przekazały cerkiew tejże parafii. Trzy lata później została rekoncyliowana, a w 1919 r. powołano tu do życia parafię pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa.

• Ołtarz główny jest trzyczęściowy. W środkowej arkadzie znajduje się ikona Matki Bożej Nieustającej Pomocy. W bocznych arkadach umieszczono kopie obrazów: "Św. Józef" i "Św. Teresa z Lisieux".
• W prawym bocznym ołtarzu znajduje się ikona Matki Bożej otoczona fragmentami carskich wrót.
• Lewy ołtarz boczny zawiera barokowy krucyfiks z XVIII w.
• Obrazy z 2. poł. XIX w. przedstawiające: Michała Archanioła, Archanioła Gabriela, Ukrzyżowanie i Trójcę Świętą.
• Feretron do noszenia w czasie procesji, z obrazami: "Matka Boża z Dzieciątkiem" w drewnianej sukience (1. poł. XVIII w.) oraz "Św. Jozafat".
• Ambona, biała ze złoceniami, pochodząca z początku XX w.
• Granitowa kropielnica, mogąca pochodzić z najstarszej tutejszej cerkwi (XVI w.). - przed wejściem, pod daszkiem

• Drewniana dzwonnica pochodząca z XVIII w., wzniesiona na planie kwadratu, o konstrukcji słupowej. Górna kondygnacja otwarta jest na cztery strony parami arkadowych przeźroczy. Całość wieńczy namiotowy dach kryty blachą. Ściany dzwonnicy oszalowano pionowymi deskami. - cmentarz kościelny, jego zachodni narożnik
• Pomnik Jana Pawła II. - przy zachodniej ścianie kościoła
• Drewniana plebania, której gruntowną restaurację przeprowadzono w latach 1994-1997. - w pobliżu kościoła, na północny zachód 
• Pozostałości średniowiecznych umocnień, prawdopodobnie niewielkiego zamku. Zachowały się fundamenty baszty na rzucie koła i relikty piwnic na powierzchni 20 arów. - 200 m na północ od kościoła.

XV w. - Założenie wsi w miejscu niewielkiego grodu średniowiecznego, w granicach Wielkiego Księstwa Litewskiego. Utworzenie włości gródecko-grodziskiej, której Gródek był stolicą.

Koniec XV w. - Aleksander Jagiellończyk nadał włość Jakubowi Dowojnowiczowi.

1510 r. - Włość nabył starosta drohicki Jan Litawor Chreptowicz.

1513 r. - Utworzenie województwa podlaskiego, w skład którego weszła włość gródecko-grodziska, jako część ziemi drohickiej.

1530 r. - Włość gródecko-grodziska została w 1530 r. wydzierżawiona wojskiemu mielnickiemu Stanisławowi Olędzkiemu.

1533-1535 - Włość w rękach wojskiego mielnickiego Wawrzyńca Wolskiego.

1569 r. - Zygmunt August nadał Grodzisk na własność Mikołajowi Krzysztofowi Radziwiłłowi "Sierotce". W tym samym roku nastąpiło włączenie województwa podlaskiego do Korony.

Między 1591 a 1604 r. - Mikołaj Radziwiłł sprzedał włość gródecko-grodziską biskupowi płockiemu Wojciechowi Baranowskiemu.

1607 r. - Najstarsza wzmianka o tutejszej cerkwi unickiej pw. św. Mikołaja.

1743 r. - Budowa obecnie istniejącej świątyni jako cerkwi unickiej.

1795 r. - Wieś trafia do zaboru austriackiego.

1808 r. - Gródek, odebrany biskupom, władze austriackie sprzedały Wincentemu hr. Załuskiemu.

1815 r. - Wieś znalazła się w granicach Królestwa Polskiego (zabór rosyjski).

1874 r. - Władze carskie zamieniły cerkiew unicką na prawosławną.

1905 r. - Na podstawie edyktu tolerancyjnego wydanego przez władze carskie tutejsi unici przechodzą na obrządek łaciński. W tym samym roku zostali włączeni do parafii łacińskiej w Jabłonnie Lackiej.

1915 r. - Niemieckie władze okupacyjne przekazały cerkiew parafii łacińskiej w Jabłonnie Lackiej.

• Grodzisk k. Sterdyni - kościół parafialny pw. Trójcy Przenajświętszej, drewniany, zbudowany w 1778 r. jako cerkiew unicka.
• Paprotnia - kościół parafialny pw. św. Bartłomieja Apostoła, drewniany, zbudowany w 1761 r. Obecny kształt uzyskał podczas przebudowy w 1906 r.
• Przesmyki - kościół parafialny pw. św. Jakuba Apostoła, drewniany, zbudowany w 1776 r.
• Rogów - kościół parafialny pw. św. Anny, drewniany, zbudowany w 1815 r. jako cerkiew unicka.
  
• Rozbity Kamień - kościół parafialny pw. Trójcy Przenajświętszej, drewniany, zbudowany w 1778 r.
• Sawice - kościół parafialny pw. św. Jerzego, drewniany, zbudowany w 1815 r. (lub 1738 r.) jako cerkiew unicka.
• Seroczyn k. Sterdyni - kościół parafialny pw. Podwyższenia Krzyża Świętego, zbudowany w 1849 r. (lub 1670 r.) jako cerkiew unicka.
• Węgrów - zbór ewangelicki, drewniany, zbudowany w 1679 r. na cmentarzu z nagrobkami z XVII w.