województwo mazowieckie, powiat warszawski, gmina Śródmieście
archidiecezja warszawska, dekanat staromiejski
GPS: N 52.248902, E 21.012876
WWW
Bijące Serce Historii to zbiór tras i proponowanych sposobów zwiedzania warszawskich kościołów. Nazwa szlaku wyraża przekonanie, że w warszawskich kościołach zapisana została historia stolicy i Polski.
W pierwszej fazie tej części projektu "Skarbiec Mazowiecki" proponujemy zwiedzanie 48 świątyń, uwzględniają one podstawowe kategorie zwiedzania, np." kościoły wotywne, świątynie związane z kapłańską drogą bł. ks. Jerzego Popiełuszki, kościoły Traktu Królewskiego a także miejsca związane z bł. Janem Pawełem II.
Zakon ojców jezuitów został sprowadzony do Warszawy przez króla Zygmunta III Wazę w 1607 r. Inicjatorem budowy świątyni był ks. Piotr Skarga, zaś bezpośrednimi fundatorami król, podkomorzy Andrzej Bobola i bracia Gostomscy. Jezuici otrzymali od króla niewielki plac w bezpośrednim sąsiedztwie kolegiaty św. Jana przy ulicy prowadzącej z zamku na rynek staromiejski. Po wyburzeniu sąsiednich kamienic powstała działka, na której w 1609 r. rozpoczęto budowę kościoła. Nie znamy nazwiska architekta jezuickiej świątyni - być może był nim Jan Frankiewicz, budowniczy wileńskiego kościoła pw. św. Kazimierza; przy budowie pracowali muratorzy z Wilna. Budowę kościoła zakończono w roku 1626, ale prace przy wznoszeniu kolejnych kaplic trwały jeszcze wiele lat.
Świątynia bardzo ucierpiała podczas wojen szwedzkich w 1656 r. Po ich zakończeniu kontynuowano prace budowlane.
W otoczeniu kościoła warszawscy jezuici prowadzili ożywioną działalność: odprawiali różnojęzyczne nabożeństwa, prowadzili rekolekcje, głosili kazania, założyli szkołę i aptekę - służąc ubogim i potrzebującym. Po kasacie zakonu, która nastąpiła w 1773 r., kościół został zdegradowany do rangi budynku gospodarczego (magazyn katedralny, skład wełny).
W latach 1834-1864 gospodarzami kościoła był zakon ojców pijarów. Po I wojnie światowej kościół powrócił do jezuitów, którzy powoli przywracali mu dawną świetność. Prace te przerwała II wojna światowa. Podczas powstania warszawskiego, kościół został spalony, a następnie wysadzony w powietrze - ocalał jedynie fragment jednej z kaplic. Został zrekonstruowany w latach 50. XX w. Podczas odbudowy natrafiono na dobrze zachowane podziemia z grobami zakonników i dobrodziejów kościoła.
Świątynia dwukrotnie gościła Jana Pawła II: 2 czerwca 1979 r. oraz 16 czerwca 1983 r. Kościół jezuitów pełni funkcję Sanktuarium Matki Bożej Łaskawej, Patronki Warszawy. Obraz "Matka Boża" namalowany przez nieznanego włoskiego artystę przybył do Warszawy w 1651 r. Początkowo znajdował się w kościele pijarów przy ulicy Długiej. Kiedy w 1664 r. modlitwy przed obrazem spowodowały ustanie zarazy, ludność miasta ogłosiła Matkę Bożą Patronką Warszawy. W 1834 r. obraz trafił wraz z pijarami do kościoła pojezuickiego i wobec kasaty zakonu w 1864 r. pozostał w świątyni, gdzie znajduje się do dzisiaj. W dniu 7 października 1973 r. - w uznaniu faktu, że obraz był już raz koronowany przez ludność Warszawy w 1664 r. - dokonano formalnej koronacji obrazu.
Architektura kościoła jezuickiego, wybudowanego w 1. poł. XVII w., nosi w sobie cechy manieryzmu i wczesnego baroku. Jest to świątynia jednonawowa, zakończona półkolistym prezbiterium, nad którym wznosi się kopuła. Po północnej (lewej) stronie nawy znajduje się zespół dawnych kaplic połączonych podczas powojennej przebudowy w jeden kompleks kaplicy Najświętszego Sakramentu, zamkniętej niewielką kaplicą Pana Jezusa. Nawę główną przykrywa późnorenesansowe sklepienie typu "kalisko-lubelskiego" z charakterystycznymi dla tego stylu dekoracjami stiukowymi.
Fasada kościoła poprzedzona podestem w miejscu dawnej kruchty, podzielona pilastrami, z trójkondygnacyjnym szczytem, jest słabo widoczna z poziomu wąskiej ulicy Świętojańskiej. Do kościoła przylega charakterystyczna (najwyższa na Starym Mieście) wieża, pełniąca rolę dzwonnicy.
W podziemiach świątyni znajduje się cenny zespół krypt z grobami jezuitów i dobrodziejów zakonu. Pochowano tu m.in. łacińskiego poetę ks. Macieja Kazimierza Sarbiewskiego. Złożono tu także urny z sercami żony Zygmunta III Wazy - królowej Konstancji oraz pierwszej żony króla Władysława IV - Cecylii Renaty.
Świątynia, zniszczona podczas II wojny światowej, nie posiada w swoich wnętrzach zbyt wielu zabytków.
- Obraz "Matka Boża Łaskawa" - owalny, o wymiarach 104 x 132 cm - przedstawia Maryję z połamanymi strzałami gniewu Bożego w rękach. Pochodzący z kościoła pijarów, wraz z nimi dotarł do staromiejskiej świątyni. Szczęśliwie przetrwał okres powstania warszawskiego, wywieziony z Warszawy w październiku 1944 r., powrócił do kościoła w 1955 r. W 1973 r. kard. Stefan Wyszyński, Prymas Polski, dokonał oficjalnej koronacji obrazu.
- Symboliczny nagrobek żyjącego w XVIII w. wojewody Jana Tarły. Tarło, pochowany w Opolu Lubelskim, był dobrodziejem zakonu pijarów. To właśnie wraz z nimi nagrobek ozdabiający w pijarskiej świątyni wejście do zakrystii, "przywędrował" do kościoła jezuitów. Nagrobek jest dziełem rzeźbiarza Jana Jerzego Plerscha. Ocalony ze zniszczeń wojennych i w ciągu ostatnich lat częściowo zrekonstruowany stanowi dziś ozdobę świątyni.
- Drzwi wejściowe wykonane w 2009 r. przez rzeźbiarza Igora Mitoraja, wzorowane na drzwiach tego samego artysty dla rzymskiego kościoła Santa Maria degli Angeli. Dekoracja drzwi powtarza motyw z cudownego obrazu "Matka Boża w otoczeniu aniołów". "Uszkodzone" postacie aniołów oraz faktura drzwi sugerują zniszczenia wojenne, których doznała Warszawa i jej świątynie.
- Rzeźba kamiennego niedźwiedzia (XVIII w.) autorstwa Jana Jerzego Plerscha, prawdopodobnie pochodząca z kościoła pijarów przy ulicy Długiej, związana także ze staromiejską legendą o nieszczęśliwie zakochanym księciu skamieniałym z żalu. - po lewej stronie wejścia do kościoła
1607 r. - Król Zygmunt III Waza sprowadził do Warszawy jezuitów.
1609 r. - Początek budowy kościoła.
1626 r. - Zakończenie budowy kościoła.
1773 r. - Kasata zakonu jezuitów (do 1814 r.).
1834-1864 - Gospodarzami kościoła był zakon pijarów.
1918 r. - Jezuici ponownie przejęli kościół.
1973 r. - Koronacja obrazu "Matka Boża Łaskawa" - Patronki Warszawy.
1979 r. i 1983 r. - Wizyty Jana Pawła II w kościele.
Kościoły Starego i Nowego Miasta