Drewniane skarby Mazowsza - szlak drewnianej architektury sakralnej.

Mazowsze jest niezwykle bogate w przykłady sakralnego budownictwa drewnianego. Na terenie województwa odnotować można ponad 200 godnych uwagi obiektów.

Na obecnym etapie realizacji projektu "Skarbiec Mazowiecki - szlaki turystyczne obiektów sakralnych w Warszawie i na Mazowszu" pragniemy  zachęcić do odwiedzenia i poznania wybranych obiektów.

Na Mazowieckim Szlaku Drewnianej Architektury Sakralnej, któremu nadajemy nazwę Drewniane skarby Mazowsza, będziecie Państwo mogli zwiedzić aż 67 niezwykłych obiektów. Są to w większości mało znane i, choćby z tego powodu, rzadko odwiedzane kościoły i kaplice. Przy typowaniu obiektów braliśmy pod uwagę przede wszystkim ich historię, walory architektoniczne, rolę w lokalnym i ponadlokalnym życiu religijnym. Znajdujące się na szlakach świątynie pozwalają zapoznać się z różnorodnymi, zmieniającymi się w ciągu wieków, formami ich rozplanowania, kształtowania bryły, czy też wyposażenia i zdobienia wnętrza.

Na szlaku Drewniane skarby Mazowsza umieszczone zostały drewniane obiekty sakralne, podzielone na 6 tzw.  pętli: ciechanowską(14 obiektów), ostrołęcką (11), płocką (14), siedlecką (9), warszawską-wschodnią (8) i warszawską-zachodnią (10). W przygotowaniu - pętla radomska (7)

Dla zainteresowanych materiałami drukowanymi wydaliśmy miniprzewodnik "Drewniane skarby Mazowsza" z mapą.

Dogodne położenie przy drodze krajowej nr 10 (na odcinku łączącym Płońsk z Sierpcem) i dochodzącej do niej w Górze drogi wojewódzkiej nr 560 (biegnącej z Brodnicy do Bielska) sprawia, że nie sposób przeoczyć kościoła drewnianego, stojącego w centrum miejscowości. Warto więc zrobić przerwę w podróży, by zobaczyć tę jedną z ciekawszych XIX-wiecznych świątyń mazowieckich.

HISTORIA

Gdy wieś w 1349 r. pojawiła się na kartach historii, zapewne nie było w niej jeszcze ani parafii, ani kościoła. Dopiero prawdopodobnie na przełomie XIV i XV w. zostaje w Górze erygowana parafia pw. św. Jakuba i wtedy też powstaje pierwszy kościół drewniany. Z 1410 r. pochodzi pierwsza wzmianka o miejscowym proboszczu, który miał na imię Szczepan. Wówczas wieś znajdowała się w rękach drobnej szlachty herbu Bogoria, która z czasem przyjęła nazwisko Górskich. Warto dodać, że w latach 1572-1578 jednym z miejscowych proboszczów był Jan Górski herbu Bogoria, sekretarz króla Zygmunta Augusta. Rok przed objęciem przez niego tej funkcji, właśnie z fundacji rodziny Górskich, stanął kolejny kościół drewniany, który przetrwał do początków XVIII w.

Nowa świątynia drewniana została wzniesiona w 1738 r., a jej konsekracji rok później dokonał biskup sufragan płocki, Marcin Załuski. Wzmiankowana w 1817 r. znajdowała się w bardzo złym stanie, określanym jako "niebezpieczny". Dlatego w 1839 r. wybudowano zachowany do dzisiaj kościół drewniany, który powstał staraniem miejscowego proboszcza ks. Stanisława Osieckiego, dzięki funduszom ówczesnych właścicieli wsi, rodziny Kołaczkowskich. Restaurowany w 1894 r., natomiast po uszkodzeniach z okresu II wojny światowej (przez wiele miesięcy kościół był zamknięty, pełnił też rolę magazynu), został odremontowany w 1955 r.

Z zewnątrz kościół w Górze nie wyróżnia się niczym szczególnym, chyba jedynie tym, że nie można zobaczyć wyraźnego podziału na nawę i prezbiterium. Korpus świątyni wzniesiono bowiem na planie wydłużonego prostokąta, a dopiero wewnątrz wyodrębniono prezbiterium.

Kościół jest budowlą orientowaną, a więc usytuowaną na osi wschód-zachód, z prezbiterium zwróconym w kierunku wschodnim. Podobnie, jak praktycznie wszystkie kościoły drewniane na Mazowszu, został wzniesiony w konstrukcji zrębowej, którą z zewnątrz oszalowano, a w późniejszych czasach wzmocniono lisicami, aby uniemożliwić rozsuwanie się belek na boki.

Do prezbiterium od północy została dobudowana zakrystia, a od południa kaplica zamknięta trójbocznie. Natomiast przy nawie od południa umieszczona jest kruchta boczna.

Nad całością znajduje się wspólny dach dwuspadowy, nad kruchtą boczną i zakrystią daszki pulpitowe, zaś nad kaplicą daszek trójpołaciowy. Wszystkie pokryte są blachą. Nad środkową częścią nawy góruje wydatna ośmioboczna wieżyczka na sygnaturkę.

• Matka Boża Goźlińska została nazwana Bolesną ze względu na stojących po bokach aniołów trzymających symbole męki pańskiej. Wokół słynącego łaskami obrazu wiszą dziękczynne i błagalne wota.
• W transepcie warto odszukać postać św. Józefa oraz bardzo rzadko przedstawianego w kościołach św. Dyzmę-dobrego łotra.
• Dziesięcioramienna gwiazda mariańska symbolizująca cnoty Matki Bożej - symbol reguły Zakonu Marianów. - na suficie w skrzyżowaniu nawy głównej i transeptu
• Medaliony z postaciami ewangelistów - na ścianach nawy głównej. Poniżej loże z balustradami w półkolistej formie.
• W całym kościele wśród motywów architektonicznych przewijają się girlandy roślinne, kwiaty, groteski i putta.

• Po lewej stronie - rokokowa ambona zwieńczona postacią św. Pawła.
• Po prawej stronie - rokokowa chrzcielnica z postacią św. Jana Chrzciciela.
• W chórze muzycznym - barokowe organy z 2. poł. XVIII w.
• Stacje Męki Pańskiej, będące miedziorytami (niektóre umieszczono za starym, lanym szkłem.).

Teren kościoła otoczony jest kamiennym murem z nowszą bramą główną od zachodu.

• Na północ od kościoła, sprzężona z ogrodzeniem, znajduje się murowana z cegły dzwonnica parawanowa o trzech prześwitach dzwonowych, zbudowana pod koniec XIX w.
• Na północny-zachód od kościoła stoi późnoklasycystyczna plebania, zbudowana w 2. poł. XIX w. Jest ona murowana z cegły i otynkowana, zbudowana na planie prostokąta z ryzalitem w części środkowej. Parterowa, z mieszkalnym poddaszem, siedmioosiowa. Osłonięta dachem naczółkowym, pokrytym blachą.
• Po drugiej stronie drogi krajowej nr 10, w niewielkim oddaleniu od kościoła, zachował się eklektyczny dwór, wzniesiony w 1880 r. Jest on murowany z cegły i otynkowany, zbudowany na planie prostokąta, z ryzalitami środkowymi od frontu i od ogrodu, wspartymi na czterech kolumnach. Dachy dwuspadowe pokryte są blachą.

1349 r. - Pierwsza wzmianka o wsi Góra.

XIV/XV w. - Prawdopodobna erekcja parafii pw. św. Jakuba. Wówczas też został wzniesiony pierwszy kościół drewniany.

1410 r. - Pierwsza wzmianka o miejscowym plebanie (Szczepan).

1571 r. - Budowa drugiego kościoła drewnianego. Ten obiekt, wzniesiony staraniem właścicieli wsi - Górskich, przetrwał do początków XVIII w.

1572-1578 - Jednym z miejscowych proboszczów jest Jan Górski herbu Bogoria, sekretarz króla Zygmunta Augusta.

1738 r. - Zostaje wzniesiona trzecia z kolei świątynia drewniana, którą w następnym roku konsekruje biskup sufragan płocki Marcin Załuski.

1827 r. - We wsi Góra jest 12 domów i 91 mieszkańców.

1839 r. - Popadający z każdym rokiem w ruinę kościół zastępuje kolejna świątynia drewniana, wzniesiona z fundacji ówczesnych właścicieli wsi, rodziny Kołaczkowskich.

1881 r. - Wieś liczy 210 mieszkańców.

1894 r. - Restauracja kościoła, który w tym czasie zyskał m.in. neogotyckie ozdoby wnętrza.

1939-1945 - Przez wiele miesięcy kościół jest zamknięty, pełni też rolę magazynu.

2006 r. - Parafia w Górze, którą tworzy 15 miejscowości, należy do dekanatu raciąskiego diecezji płockiej i liczy 2173 wiernych.

Kościół w Górze jest jednym z 14 obiektów usytuowanych na "pętli płockiej" Szlaku Architektury Drewnianej. W jego najbliższym sąsiedztwie znajdują się kolejne kościoły drewniane, należące do tej samej pętli:

• Kucice - miejscowość położona 12 km na południe od Góry (dojazd przez Dzierżążnię), z kościołem parafialnym pw. św. Michała Archanioła, pochodzącym z 1783 r.
• Płock Trzepowo - miejscowość położona 25 km na południowy-zachód od Góry (dojazd przez Staroźreby i Ciachcin), z kościołem parafialnym pw. św. Aleksego, pochodzącym prawdopodobnie z 2. poł. XVI w.

oraz obiekty należące do "pętli ciechanowskiej":

• Sarbiewo - miejscowość położona 18 km na północny-wschód od Góry (dojazd przez Płońsk), z kościołem parafialnym pw. św. Stanisława, pochodzącym prawdopodobnie z przełomu XVII i XVIII w.
• Strzegowo - miejscowość położona 30 km na północny-wschód od Góry (dojazd przez Gralewo i Raciąż), z dawnym kościołem parafialnym pw. św. Anny, pochodzącym z lat 1755-1756.