Drewniane skarby Mazowsza - szlak drewnianej architektury sakralnej.

Mazowsze jest niezwykle bogate w przykłady sakralnego budownictwa drewnianego. Na terenie województwa odnotować można ponad 200 godnych uwagi obiektów.

Na obecnym etapie realizacji projektu "Skarbiec Mazowiecki - szlaki turystyczne obiektów sakralnych w Warszawie i na Mazowszu" pragniemy  zachęcić do odwiedzenia i poznania wybranych obiektów.

Na Mazowieckim Szlaku Drewnianej Architektury Sakralnej, któremu nadajemy nazwę Drewniane skarby Mazowsza, będziecie Państwo mogli zwiedzić aż 67 niezwykłych obiektów. Są to w większości mało znane i, choćby z tego powodu, rzadko odwiedzane kościoły i kaplice. Przy typowaniu obiektów braliśmy pod uwagę przede wszystkim ich historię, walory architektoniczne, rolę w lokalnym i ponadlokalnym życiu religijnym. Znajdujące się na szlakach świątynie pozwalają zapoznać się z różnorodnymi, zmieniającymi się w ciągu wieków, formami ich rozplanowania, kształtowania bryły, czy też wyposażenia i zdobienia wnętrza.

Na szlaku Drewniane skarby Mazowsza umieszczone zostały drewniane obiekty sakralne, podzielone na 6 tzw.  pętli: ciechanowską(14 obiektów), ostrołęcką (11), płocką (14), siedlecką (9), warszawską-wschodnią (8) i warszawską-zachodnią (10). W przygotowaniu - pętla radomska (7)

Dla zainteresowanych materiałami drukowanymi wydaliśmy miniprzewodnik "Drewniane skarby Mazowsza" z mapą.

Leżący przy drodze krajowej nr 7 (będącej na tym odcinku częścią trasy europejskiej E77) Żurominek to dobre miejsce, by zatrzymać się na krótki odpoczynek i przy okazji zobaczyć XVIII-wieczny kościół, położony zaledwie 100 m na zachód od drogi łączącej Warszawę z Gdańskiem.

Żurominek po raz pierwszy na kartach historii pojawia się w roku 1247, kiedy to Piotr Niedzich, kanonik płocki i prepozyt kolegiaty św. Michała (przy niej istniała pierwsza płocka parafia), podarował wieś katedrze płockiej. Gdy wspomniany kanonik został biskupem płockim - jako Piotr herbu Wąż (rządził diecezją w latach ok. 1260-1270) - erygował i uposażył parafię pw. św. Stanisława. Pierwsza informacja o miejscowym proboszczu pochodzi dopiero z 1391 r.

Ponad sto lat później (w 1497 r.) biskup płocki Piotr z Chodkowa podarował Żurominek kapitule płockiej, w rękach której pozostał aż do czasu rozbiorów. Stąd też wziął się drugi człon nazwy wsi - "Żurominek Kapitulny".

Pierwszy kościół, pw. św. Stanisława, powstał równocześnie z erekcją parafii, a więc w latach 60. XIII w. Prawdopodobnie drugi z kolei wzmiankowany jest w 1598 r., a przechowywano w nim wówczas relikwie patrona kościoła i parafii.

Kolejny kościół został wystawiony w 1754 r. dzięki funduszom kapituły płockiej i staraniom miejscowego proboszcza, ks. Franciszka Bońkowskiego. Piętnaście lat później (18 października 1769 r.) jego konsekracji dokonał biskup sufragan płocki, Kazimierz Rokitnicki.

Ta kilkakrotnie remontowana i rozbudowywana świątynia (w późniejszych latach została dostawiona od zachodu kruchta główna, a kruchtę boczną przeniesiono z północy na południe), przetrwała do naszych czasów. Ostatni remont kościoła został przeprowadzony w latach 1998-2000.

Dojeżdżając do Żurominka od strony Strzegowa (znajdującego się również na "pętli ciechanowskiej") możemy odnieść wrażenie, że ten kościół już gdzieś widzieliśmy. Faktycznie, oba obiekty - wzniesione w podobnym czasie (Żurominek w 1754 r., Strzegowo w latach 1755-1756) - są do siebie podobne nie tylko zbliżonymi rozmiarami, ale także wyglądem zewnętrznym. Tym, co przede wszystkim je wyróżnia, to znacznie wydłużone prezbiterium (w praktyce dwukrotnie dłuższe od szerokości), zamknięte trójbocznie.

Tak właśnie z zewnątrz prezentuje się kościół w Żurominku, który jest budowlą orientowaną, a więc usytuowaną na osi wschód-zachód, z wydłużonym prezbiterium skierowanym w kierunku wschodnim. Podobnie, jak praktycznie wszystkie kościoły drewniane na Mazowszu, został wzniesiony w konstrukcji zrębowej, którą z zewnątrz oszalowano, a w późniejszych czasach dodatkowo wzmocniono lisicami, mającymi zapobiegać rozsuwaniu się belek na boki.

Trójnawowy korpus świątyni zbudowano na planie prostokąta, z przylegającym do niego od wschodu wspomnianym wcześniej prezbiterium, w którego trójbocznym zamknięciu wydzielono zakrystię. Do niego od południa dobudowana jest niewielka kruchta (pierwotnie znajdowała się od północy), natomiast do nawy od zachodu dostawiono w późniejszych latach kruchtę główną o ściętych narożach.

Nad korpusem nawowym i prezbiterium znajdują się oddzielne dachy dwuspadowe, przy końcu prezbiterium - czyli nad wydzieloną zakrystią i znajdującym się ponad nią składzikiem - dach przechodzi w wielopołaciowy. Pięciopołaciowy daszek osłania kruchtę główną, natomiast dwuspadowy niewielką kruchtę. Wszystkie dachy są pokryte blachą. Nad końcową częścią nawy góruje ośmioboczna wieżyczka na sygnaturkę.

Po wejściu do środka świątyni możemy zobaczyć trójnawowe wnętrze, rozdzielone dwiema parami słupów, które przekrywa - wspólny dla wszystkich części - strop tynkowany. Również ściany, co jest dość rzadko spotykane w drewnianych kościołach mazowieckich, zostały wewnątrz otynkowane.

• W centralnej części neobarokowego ołtarza głównego (datowanego na koniec XIX w.) znajduje się płaskorzeźba św. Stanisława, powyżej niej obraz "Św. Józef". Z tego samego okresu pochodzi również neobarokowa ambona, umieszczona na północnej ścianie prezbiterium. Znacznie wcześniejsze są natomiast dwa boczne ołtarze rokokowe, pochodzące z 1754 r., a więc z czasu budowy obecnego kościoła: lewy - Chrystusa Ukrzyżowanego i prawy - Wniebowzięcia NMP.
• Na usytuowanym od zachodu chórze muzycznym, wspartym na dwóch słupach, znajdują się organy, wybudowane w 1912 r.

Teren przykościelny ogrodzony jest współczesnym parkanem kamiennym. Nie zachowały się na nim żadne zabytkowe budowle czy rzeźby, jedynym wyjątkiem może być - znajdująca się na północ od kościoła współczesna kapliczka, wymurowana z cegły, w której umieszczona jest figurka Matki Bożej Kodeńskiej z XVIII w.

1247 r. - Pierwsza wzmianka o wsi, która przechodzi w posiadanie katedry płockiej.

Lata 60. XIII w. - Erekcja parafii pw. św. Stanisława.

1391 r. - Pierwsza informacja o miejscowym proboszczu.

1497 r. - Żurominek staje się własnością kapituły płockiej, w której rękach pozostaje do rozbiorów.

1598 r. - Wzmiankowany kościół w Żurominku, zapewne jest to druga z kolei świątynia.

1754 r. - Z inicjatywy ks. Franciszka Bońkowskiego powstaje zachowany do dzisiaj kościół drewniany.

1827 r. - We wsi Żurominek jest 19 domów i 199 mieszkańców.

1895 r. - Miejscowa parafia należy do dekanatu mławskiego diecezji płockiej i liczy 1800 wiernych.

1895 r. - W Żurominku są 44 domy i 395 mieszkańców.

1998-2000 - Ostatni remont świątyni, dokonany z inicjatywy miejscowego proboszcza, ks. Jerzego Piątka.

2006 r. - Parafia w Żurominku Kapitulnym, którą tworzy 8 miejscowości, należy do dekanatu Strzegowo diecezji płockiej i liczy 1697 wiernych.

Kościół w Żurominku jest jednym z 14 obiektów usytuowanych na "pętli ciechanowskiej" Szlaku Architektury Drewnianej. W jego najbliższym sąsiedztwie znajdują się kolejne kościoły drewniane, należące do tej samej pętli:

• Drogiszka - miejscowość położona 5 km na południowy-wschód od Żurominka (dojazd przez Ignacewo), z kościołem filialnym pw. Świętego Krzyża, pochodzącym z 1. poł. XVII w.
• Grzebsk - miejscowość położona 30 km na północny-wschód (dojazd przez Mławę i Kuklin), z kościołem parafialnym pw. św. Leonarda, pochodzącym z 1712 r.
• Lekowo - miejscowość położona 14 na południowy-wschód od Żurominka (dojazd przez Niedzbórz), z kościołem parafialnym pw. św. Stanisława, pochodzącym z lat 1772-1773.
• Strzegowo - miejscowość położona 7 km na południowy-zachód od Żurominka (dojazd przez Mdzewo), z dawnym kościołem parafialnym pw. św. Anny, pochodzącym z lat 1755-1756.