Drewniane skarby Mazowsza - szlak drewnianej architektury sakralnej.

Mazowsze jest niezwykle bogate w przykłady sakralnego budownictwa drewnianego. Na terenie województwa odnotować można ponad 200 godnych uwagi obiektów.

Na obecnym etapie realizacji projektu "Skarbiec Mazowiecki - szlaki turystyczne obiektów sakralnych w Warszawie i na Mazowszu" pragniemy  zachęcić do odwiedzenia i poznania wybranych obiektów.

Na Mazowieckim Szlaku Drewnianej Architektury Sakralnej, któremu nadajemy nazwę Drewniane skarby Mazowsza, będziecie Państwo mogli zwiedzić aż 67 niezwykłych obiektów. Są to w większości mało znane i, choćby z tego powodu, rzadko odwiedzane kościoły i kaplice. Przy typowaniu obiektów braliśmy pod uwagę przede wszystkim ich historię, walory architektoniczne, rolę w lokalnym i ponadlokalnym życiu religijnym. Znajdujące się na szlakach świątynie pozwalają zapoznać się z różnorodnymi, zmieniającymi się w ciągu wieków, formami ich rozplanowania, kształtowania bryły, czy też wyposażenia i zdobienia wnętrza.

Na szlaku Drewniane skarby Mazowsza umieszczone zostały drewniane obiekty sakralne, podzielone na 6 tzw.  pętli: ciechanowską(14 obiektów), ostrołęcką (11), płocką (14), siedlecką (9), warszawską-wschodnią (8) i warszawską-zachodnią (10). W przygotowaniu - pętla radomska (7)

Dla zainteresowanych materiałami drukowanymi wydaliśmy miniprzewodnik "Drewniane skarby Mazowsza" z mapą.

Parafia pw. św. Wawrzyńca diakona i męczennika powstała na przełomie XIV i XV w., a miejscowy pleban (Jan) po raz pierwszy wzmiankowany był w 1447 r.

Zapewne pierwszy kościół w Wilkowie powstał wraz z erekcją parafii, a miało to miejsce pod koniec XIV w. Kolejny, który istnieje do dzisiaj, został wzniesiony w 1618 r. staraniem Krzysztofa Ciborowicza Wilskiego, znanego przede wszystkim jako fundatora w 1628 r. Akademii Bialskiej.

Przez kolejne dwa stulecia kościół służył wiernym, dopiero w okresie Księstwa Warszawskiego został zamknięty, gdyż jego zły stan zagrażał życiu parafian.

W 1821 r. remontu świątyni podjął się Jakub Kubicki. Ten jeden z najwybitniejszych ówczesnych architektów zainteresował się świątynią, która znajdowała się na dzierżawionym przez niego terenie (ostatecznie wykupił wieś na rok przed śmiercią) i po trzech latach dokonał generalnego remontu świątyni.

Jak wszystkie kościoły drewniane na Mazowszu, kościół w Wilkowie został ustawiony na osi wschód-zachód z wejściem głównym od zachodu. Jest więc świątynią orientowaną, zbudowaną w konstrukcji zrębowej, którą z zewnątrz oszalowano.

Jest to świątynia trójnawowa, w której nawa główna została zbudowana na planie prostokąta, zaś równej szerokości i wysokości prezbiterium zamknięte jest trójbocznie.Po obu stronach nawy głównej znajdują się niższe nawy boczne, od zachodu dostawiona jest kruchta główna. Do prezbiterium od północy przylega zakrystia z lożą w górnej kondygnacji, zaś od południa - kruchta boczna.

Nad nawą główną i prezbiterium znajduje się wspólny dach dwuspadowy, nad nawami bocznymi - oddzielne daszki trójpołaciowe.Oddzielny daszek dwuspadowy chroni kruchtę główną, zaś daszek pulpitowy - kruchtę boczną. Wszystkie pokryte są blachą. Na kalenicy, w początkowej części nawy,umieszczona została niewielka czworoboczna wieżyczka na sygnaturkę.

Po wejściu do świątyni zobaczymy trójnawowe wnętrze, rozdzielone dwoma parami kolumn toskańskich, pochodzących z okresu remontu kościoła w latach 1821-1824.Nawę główną i prezbiterium przekrywa wspólne sklepienie pozorne o łuku koszowym, w nawach bocznych znajdują się obniżone stropy płaskie.

Ciekawy efekt uzyskano dzięki niezwykle barwnej polichromii, wykonanej około roku 1950przez Stanisława Konarzewskiego.

• Późnoklasycystyczny ołtarz główny, ufundowany przez ks. Antoniego Dołęgowskiego, który był proboszczem wilkowskim w latach 1859-1887. W jego polu środkowym znajduje się obraz „Matka Boża z Dzieciątkiem”, namalowany w 1861 r. przez Józefa Wernera.
• W prawym ołtarzu bocznym, późnorenesansowym, datowanym na początek XVII w., znajduje się XIX-wieczny wizerunek patrona, św. Wawrzyńca.
• Niezwykle oryginalna chrzcielnica barokowa, pochodząca z przełomu XVII i XVIII w., przedstawiająca anioła trzymającego misę z wodą święconą.
• Prospekt organowy, usytuowany na chórze muzycznym, pochodzący z 1. poł. XIX stulecia.

Teren przykościelny otoczony jest kamiennym murkiem z bramą główną od zachodu i boczną od wschodu. Jeszcze do końca lat 80. XX w. w sąsiedztwie kościoła znajdowała się drewniana dzwonnica z początków XIX w., którą w 1991 r.zastąpiono niezbyt oryginalnym potężnym obiektem murowanym.

·        Na cmentarzu parafialnym znajduje się klasycystyczny nagrobek z piaskowca w kształcie doryckiej kolumny z wazą.Poświęcony jest on znanemu architektowi Królestwa Polskiego, Jakubowi Kubickiemu (zmarłemu w 1833 r.), który od 1832 r. był właścicielem majątku Wilków.

Na terenie Wilkowa zachowało się niewiele zabytków. Jedne z cenniejszych - ekonomia (gdzie mieszkał ekonom,zarządca majątku ziemskiego w Wilkowie) z końca XVIII w. oraz spichlerz dworski z 2. poł. XIX w. - zostały przeniesione do skansenu w Radomiu. Obecnie w budynku ekonomii ma swoją siedzibę dyrekcja Muzeum Wsi Radomskiej, natomiast w spichlerzu urządzane są wystawy czasowe.

XIV/XV w. - Powstanie parafii pw. św. Wawrzyńca diakona i męczennika.

1447 r. - Po raz pierwszy wzmiankowany był miejscowy pleban (Jan).

1821-1824 - Gruntowny remont kościoła, dokonany przez  wybitnego architekta  Jakuba Kubickiego.

1827 r. - We wsi Wilków było 56domów i 508 mieszkańców.

1898 r. - Miejscowa parafia należała do dekanatu grójeckiego archidiecezji warszawskiej i liczyła 1532wiernych.

1898 r. - Wilków liczył 618 mieszkańców.

2006 r. - Parafia w Wilkowie należała do dekanatu Biała Rawska diecezji łowickiej i liczyła 2181 wiernych.

Kościół w Wilkowie jest jednym z pięciu kolejnych obiektów, dodanych w projekcie „Skarbiec Mazowiecki 2 szlaki turystyczne obiektów sakralnych w Warszawie i na Mazowszu - rozwój i komercjalizacja produktu” do istniejącej już „Pętli warszawskiej-zachodniej” Szlaku drewnianej architektury sakralnej. Znalazły się na niej również:

● Chynów - miejscowość położona 35 km od Wilkowa (dojazd przez Grójec), z kościołem parafialnym pw. Świętej Trójcy pochodzącym prawdopodobnie z połowy XVII w.

● Dobrzyków - miejscowość położona95 km od Wilkowa (dojazd przez Żyrardów, Sochaczew i Iłów), z kościołem parafialnym pw. Narodzenia NMP, pochodzącym z lat 1775-1776.

● Iłów - miejscowość położona 70 kmod Wilkowa (dojazd przez Żyrardów i Sochaczew), z kaplicą usytuowaną na cmentarzu parafialnym, pochodzącą prawdopodobnie z przełomu XVIII i XIX w.

● Troszyn Polski - miejscowość położona90 km od Wilkowa (dojazd przez Żyrardów, Sochaczew i Iłów), z kościołem parafialnym pw. św. Leonarda, pochodzącym z 1636 r.