Kościół pw. Świętego Ducha

Długa 3, 00-263 Warszawa

Szlak: Bijące Serce Historii, pętla: Kościoły Starego i Nowego Miasta

  • Widok od ul. Freta
  • Widok od ul. Długiej
  • Wieża
Następny

Komentarze i materiały użytkowników


Podziel się materiałami lub linkami do tego obiektu

Aby przesyłać materiały dotyczące obiektów trzeba być zalogowanym!
LogowanieZaloguj się

Komentarze użytkowników 0

Twój komentarz będzie pierwszy. Zapraszamy Cię do wyrażenia swojej opinii!

Twój komentarz

Aby dzielić się opiniami nt poszczególnych obiektów trzeba być zalogowanym!
LogowanieZaloguj się

Opis


Informacje podstawowe

województwo mazowieckie, powiat warszawski, gmina Śródmieście

archidiecezja warszawska, dekanat śródmiejski


Współrzędne GPSGPS: N 52.250715, E 21.009260

Telefon226356252

Strona WWWWWW


KalendarzWydarzenia

8 czerwca

Odpust - Zesłanie Ducha Świętego

Kościół pw. Świętego Ducha  - Warszawa
 
Święto Zesłania Ducha Świętego jest ruchome i przypada 7 tygodni po Niedzieli Zmartwychwstania Pańskiego

HistoriaHistoria

Paulinów sprowadził do Warszawy w 1662 r. król Jan Kazimierz, który w ten sposób chciał wyrazić uznanie dla zakonu za dzielną obronę Jasnej Góry przed wojskami szwedzkimi w 1655 r. …


ArchitekturaArchitektura

Kościół zbudowany w stylu barokowym na planie prostokąta z dwoma wieżami na planie kwadratów, przykrytych barokowymi hełmami w kształcie cebulastych stożków z ażurowymi latarniami na szczycie.

Od strony ulicy Freta …


ZabytkiZabytki

  • Barokowy, stiukowy ołtarz św. Antoniego (ok.1720-1730) z fundacji Konstancji Dulfusowej, uzupełniony w 2. poł. XIX w., ocalały z dawnego wystroju. - w kruchcie
  • Marmurowe portale barokowe (ok. 1710 r., wyk. …

W otoczeniuW otoczeniu

  • Kościół pw. św. Jacka, ul. Freta 8/10
  • Muzeum Marii Curie Skłodowskiej, ul. Freta16, tel. 22 831 80 92
  • Galeria Muzeum Azji i Pacyfiku, ul. Freta 5, w kamienicy „Pod Samsonem”. Kamienicę wybudowano w …

Daty historyczneDaty historyczne

XIV w. - Pierwsze wzmianki o kaplicy i szpitalu św. Ducha.

1388 r. - Założenie przez księcia mazowieckiego Janusza Starszego pierwszego na Mazowszu szpitala św. Ducha.

1656 r. - …


Na szlakuNa szlaku

Pętla „Kościoły Starego i Nowego Miasta”:

  • Bazylika Archikatedralna pw. Męczeństwa św. Jana Chrzciciela, ul.Świętojańska 8
  • Kościół pw. MB Łaskawej, ul. Świętojańska 10
  • Kościół pw. św. Marcina, ul. Piwna 9/11
  • Kościół pw. św. Ducha, ul. …
Bijące Serce Historii to zbiór tras i proponowanych sposobów zwiedzania warszawskich kościołów. Nazwa szlaku  wyraża przekonanie, że w warszawskich kościołach zapisana została historia stolicy i Polski.

W pierwszej fazie tej części projektu "Skarbiec Mazowiecki" proponujemy zwiedzanie 48 świątyń, uwzględniają one podstawowe kategorie zwiedzania, np."  kościoły wotywne, świątynie związane z kapłańską drogą bł. ks. Jerzego Popiełuszki, kościoły Traktu Królewskiego a także miejsca związane z bł. Janem Pawełem II.

Paulinów sprowadził do Warszawy w 1662 r. król Jan Kazimierz, który w ten sposób chciał wyrazić uznanie dla zakonu za dzielną obronę Jasnej Góry przed wojskami szwedzkimi w 1655 r. Osiedlono ich w zniszczonym, również przez Szwedów, w 1656 r. XIV-wiecznym, gotyckim, drewnianym kościele przy szpitalu św. Ducha (założonym przez księcia mazowieckiego Janusza Starszego), nazywanym potocznie „Za Murami”. Dar w postaci gruntu położonego pomiędzy ulicami Długą, Freta i Podwale przyjął ówczesny przeor zakonu i obrońca klasztoru w Częstochowie o.Augustyn Kordecki, który w początkowym okresie osiedlania się zakonu w Warszawie przebywał w mieście.

Świątynię oraz szpital wyremontowano i przystosowano do potrzeb klasztornych, ale w 1699 r. w czasie wizytacji przeora Jasnej Góry ks. Tomasza Gruszkowicza uroczyście położono kamień węgielny pod nowy kościół. Dzięki fundacji Jakuba Zygmunta Rybińskiego (wojewody chełmińskiego) i jego żony Heleny z Potockich rozpoczęto w 1701 r. jego budowę według projektu i pod kierunkiem Józefa Pioli, później Józefa Szymona Bellottiego, a następnie Franciszka Ceroniego. Budowę ukończono w 1724 r., pięć lat później świątynię konsekrował biskup poznański Jan Joachim Tarło.

W 1746 r. wprowadzono do kościoła kopię jasnogórskiego obrazu "Matka Boża". Po wejściu do Warszawy wojsk napoleońskich w klasztorze urządzono koszary żołnierzy francuskich. Na krótko paulini wrócili jeszcze na ulicę Długą, ale w 1819 r. dostali nakaz przeniesienia się do Częstochowy. Klasztor i kościół oddano pod zarząd Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych, później Bractwa św. Benona (skupiającego katolików obcego pochodzenia w Polsce, głównie prześladowanych w ich krajach), Uniwersytetu Warszawskiego, który otworzył w klasztorze seminarium główne, będące częścią wydziału teologicznego, wreszcie diecezji, która przeznaczyła kościół na świątynię rektorską. 26 lutego 1861 r.wyszła z kościoła manifestacja patriotyczna przeciwko rosyjskim władzom okupacyjnym, którą spacyfikowano już na Rynku Starego Miasta.

W 2. pol. XIX w. w ramach poszerzania ulicy Freta zbudowano przed kościołem dwubiegowe schody z podestem, na którego parapecie umieszczono w 1863 r. figurę Najświętszej Marii Panny Niepokalanie Poczętej dłuta Tadeusza Czajkowskiego. W czasie powstania warszawskiego kościół zapalił się od bomb niemieckich, w pożarze zginęło kilkadziesiąt osób chroniących się w kościele oraz prawie całe wyposażenie świątyni. Po wojnie kościół został odbudowany i zwrócony paulinom,którzy wrócili do Warszawy po ponad stuletniej nieobecności i osiedlili się w części dawnego klasztoru.


Kościół zbudowany w stylu barokowym na planie prostokąta z dwoma wieżami na planie kwadratów, przykrytych barokowymi hełmami w kształcie cebulastych stożków z ażurowymi latarniami na szczycie.

Od strony ulicy Freta prowadzą do świątyni dwubiegowe schody z podestem, na którego parapecie znajduje się rzeźba NMP Niepokalanie Poczęta dłuta Tadeusza Czajkowskiego. Fasada (główna elewacja budynku) dwukondygnacjowa, pięcioosiowa, rozczłonkowana pilastrami (płaskimi, dekoracyjnymi filarami) w porządku toskańskim o gładkich trzonach i skromnej dekoracji głowic oraz jońskim z głowicami dekorowanymi wolutami w kształcie baranich rogów. Część środkowa lekko wysunięta, zwieńczona trójkątnym naczółkiem z okulusem (niewielkim, okrągłym otworem przepuszczającym światło do wnętrza).

Prezbiterium na planie zbliżonym do kwadratu, wydzielone z wnętrza kościoła. Granica między kondygnacjami elewacji zaznaczona belkowaniem (poziomymi elementami architektonicznymi opartymi na pilastrach), górna kondygnacja zwieńczona gzymsem (profilowanym pasem wysuniętym przed lico ściany). Główne wejście na osi (portyk), w obramieniu (portal) z łukowym naczółkiem zapobiegającym zaciekaniu. Wyżej tablica fundacyjna w obramieniu z dekoracją o motywach muszli wykonaną w marmurze w 1714 r. według projektu Antoniego Baya. W dwóch niszach dolnej kondygnacji znajdują się kopie późnobarokowych rzeźb w piaskowcu: „Św. Paweł Pustelnik” i „Św. Antoni Opat”, w niszach górnej kondygnacji - rzeźby patronów fundatorów kościoła: „Św.Zygmunt”i „Św.Helena” wykonane w piaskowcu przez Józefa Trenarowskiego na wzór pierwotnych wykonanych w drewnie(oryginalna rzeźba „Św. Zygmunt” w zbiorach MHW).

Wnętrze trójnawowe, bazylikowe (nawa główna wyższa od naw bocznych) na planie prostokąta. Wejście przez poziomą kruchtę (babiniec, przedsionek) oddzieloną od naw żeliwną kratą. Nawa główna szersza i wyższa od bocznych, sklepiona kolebkowo (strop w kształcie przeciętego walca) z lunetami (odcinkami sklepienia usytuowanymi prostopadle do głównego) na podwyższonych łukach wspartych na podporach, wzmacniających sklepienie. Prezbiterium sklepione spłaszczoną kopułą w kształcie czaszy opartej na trójkątach sferycznych (pendentywach), oddzielone od nawy dekoracyjnym łukiem tęczowym usytuowanym pod sklepieniem. Z lewej strony prezbiterium znajduje się zakrystia, z prawej - Kaplica MB Częstochowskiej. Nawę i prezbiterium obiega belkowanie (poziome elementy architektoniczne opierające się na kolumnach lub pilastrach). Nawy boczne sklepione krzyżowo (krzyżujące się sklepienia kolebkowe).


  • Barokowy, stiukowy ołtarz św. Antoniego (ok.1720-1730) z fundacji Konstancji Dulfusowej, uzupełniony w 2. poł. XIX w., ocalały z dawnego wystroju. - w kruchcie
  • Marmurowe portale barokowe (ok. 1710 r., wyk. Antoni Bay). - między prezbiterium i zakrystią oraz miedzy prezbiterium i Kaplicą MB Częstochowskiej
  • Późnobarokowe stacje Drogi krzyżowej (koniec XVIII w.), przywiezione z klasztoru na Jasnej Górze.
  • Epitafia: późnobarokowe z marmuru - Konstancji Dulfusowej (zm. 1747 r.) i jej syna, paulina Januarego - w kruchcie; Zuzanny Szubskiej (przeoryszy Bractwa Pięciorańskiego, zm.1776 r.) - w prawej nawie; klasycystyczne z marmuru - Marianny z Lachmańskich Rutkowskiej Czyżewskiej (zm. 1867 r.).
  • Kraty: w prezbiterium (1710 r.) - kute, barokowe, z elementami heraldycznymi oraz figuralnymi, odnowione i uzupełnione w 1954 r. przez Jana i Władysława Kotniewiczów; w portalu zakrystii (1. poł. XVIII w.) - z herbami Abdank i Jastrzębiec, orłem jedno- i dwugłowym oraz emblematami zakonu paulinów: parą lwów, aniołem, krukiem z chlebem w dziobie, postacią Pawła Pustelnika; w portalu kaplicy - z herbem Jelita, orłem jedno- i dwugłowym.
  • Obrazy Michaela Willmanna: „Podniesienie Krzyża”(1656 r.) - w nawie północnej; Naigrywanie”(1661 r.) - w nawie południowej; barokowe, według kompozycji Antona van Dycka, fundowane dla kościoła cystersów w Lubiążu przez opata Arnolda Freibergera (na obrazach jego herb i inicjały), przekazane Kurii Warszawskiej w 1952 r.
  • Krucyfiksy: barokowy złocony (poł. XVIII w.) - w zakrystii; procesyjny neobarokowy (2. poł. XIX w.).
  • Zabytki odtworzone w czasie odbudowy: ołtarz główny z obrazem „Zesłanie Ducha Świętego”, ołtarze boczne z obrazami: „Anioł Stróż”, „Św.Tomasz”, „Św. Józef Oblubieniec”, „Serce Pana Jezusa”, „Św. Agnieszka”, „Św.Tomasz Juda”, „Matka Boża Częstochowska” (obrazy autorstwa Anny i Leonarda Torwirtów); ambona z drewna z dekoracją snycerską (rzeźba w drewnie) wykonaną przez paulina Bronisława Hoffmana; dekoracja freskowa i sgraffitowa na sklepieniu i ścianach kaplicy Matki Bożej Częstochowskiej autorstwa A. i L. Torwirtów.

  • Kościół pw. św. Jacka, ul. Freta 8/10
  • Muzeum Marii Curie Skłodowskiej, ul. Freta16, tel. 22 831 80 92
  • Galeria Muzeum Azji i Pacyfiku, ul. Freta 5, w kamienicy „Pod Samsonem”. Kamienicę wybudowano w 1770 r. dla Ludwika Maraszewskiego w stylu Ludwika XVI, w latach 1804-1806 mieszkał tu Ernst Theodor Amadeus Hoffmann - niemiecki pisarz i kompozytor.
  • Klasycystyczna kamienica Moritzów (1830 r., proj. Alfons Kropiwnicki), ul. Mostowa 27
  • Kamienica Jana Feliksa Dulfusa (ok. 1743), prezydenta Warszawy w XVIII w., róg Freta i Długiej, zniszczona w 1944 r., odbudowana.
  • Najmniejszy budynek w Warszawie,ul. Długa 1 (przy kościele św. Ducha), zbudowany przez Karola Banascha - kupca tabacznego w 1843 r., w miejsce wcześniejszego,drewnianego, sprzedawano tu tytoń z Kuby, obecnie kiosk „Ruchu”.
  • Mury obronne Starego Miasta z Barbakanem (XIV-XVI w.).

XIV w. - Pierwsze wzmianki o kaplicy i szpitalu św. Ducha.

1388 r. - Założenie przez księcia mazowieckiego Janusza Starszego pierwszego na Mazowszu szpitala św. Ducha.

1656 r. - Wojska szwedzkie w Warszawie, zniszczenie kościoła przy szpitalu św. Ducha.

1662 r. - Sprowadzenie zakonu paulinów do Warszawy i osiedlenie ich na terenie dawnego szpitala św. Ducha, u zbiegu ulic Długiej i Freta.

14 lutego 1696 r. - Biskup inflancki Popławski zakłada w kościele św. Ducha Bractwo Pięciu Ran Jezusa.

1699 r. - Ks. Tadeusz Gruszkiewicz (przeor Jasnej Góry) poświęcił kamień węgielny pod budowę nowego kościoła.

1701-1724 - Budowa kościoła.

1677, 1708-1710 - Zarazy morowe w Warszawie dziesiątkujące ludność miasta.

1711 r. - Po raz pierwszy członkowie Bractwa Pięciu Ran Jezusa wyruszyli na pieszą pielgrzymkę na Jasną Górę.

1729 r. - Uroczystość konsekracji nowej świątyni pod przewodnictwem biskupa poznańskiego Jana Joachima Tarły.

1746 r. - Wprowadzenie do kaplicy Matki Bożej Częstochowskiej kopi cudownego obrazu jasnogórskiego.

1807 r. - Urządzenie w klasztorze paulińskim koszar francuskich po wejściu do Warszawy wojsk Napoleona Bonapartego.

1819 r. - Ojcowie paulini opuszczają Warszawę i przenoszą się do Częstochowy.

1819-1823 - Kościół znajduje się pod zarządem Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych.

1824-1858 - Świątynia znajduje się pod opieką Bractwa św. Benona.

1 VII 1825 r. - Otwarcie w zabudowaniach klasztornych seminarium głównego wchodzącego w skład wydziału teologicznego Uniwersytetu Warszawskiego.

1858 r. - Przejęcie kościoła przez diecezję i ustanowienie go kościołem rektorskim.

26 lutego 1861 r. - Z kościoła paulinów wyszła manifestacja patriotyczna przeciwko rosyjskim władzom okupacyjnym, spacyfikowana na Rynku Starego Miasta.

27 lutego 1861 r. - Manifestacja polityczna na Placu Zamkowym, w czasie której wojska rosyjskie zabiły pięciu Polaków (Pięciu Poległych).

2 marca 1861 r. - Pogrzeb Pięciu Poległych na Cmentarzu powązkowskim, który przerodził się w manifestację solidarności wszystkich stanów Królestwa Polskiego przeciwko rosyjskiemu okupantowi.

20 września 1944 r. - Nalot bombowy na kościół, w czasie którego zginęło kilkadziesiąt chroniących się tam osób oraz zniszczone zostało wyposażenie.

1948 r. - Kościół i część klasztoru zwrócono paulinom.

1948-1951 - Odbudowa kościoła.

11 kwietnia 1950 r. - Uroczysty powrót paulinów do Warszawy.

2011 r. - Obchody 300. rocznicy pierwszej warszawskiej pielgrzymki pieszej na Jasną Górę.


Pętla „Kościoły Starego i Nowego Miasta”:

  • Bazylika Archikatedralna pw. Męczeństwa św. Jana Chrzciciela, ul.Świętojańska 8
  • Kościół pw. MB Łaskawej, ul. Świętojańska 10
  • Kościół pw. św. Marcina, ul. Piwna 9/11
  • Kościół pw. św. Ducha, ul. Długa 3
  • Kościół pw. św. Jacka, ul. Freta 8/10
  • Kościół pw. św. Kazimierza Królewicza, Rynek NowegoMiasta 2
  • Kościół pw. św. Benona, ul. Piesza 1
  • Kościół pw. Nawiedzenia NMP, ul. Przyrynek 2
  • Kościół pw. Stygmatów św. Franciszka z Asyżu, ul. Zakroczymska 1
  • Katedra Polowa Wojska Polskiego pw. NMP Królowej Polski, ul. Długa
  • Kościół pw. Przemienienia Pańskiego, ul. Miodowa 13