Szlak " Sakralne Perły Mazowsza" to pierwszy etap prezentacji najcenniejszych obiektów sakralnych na Mazowszu. Znajdą się na nim zarówno zabytki tej klasy, co katedra w Płocku, jak i sanktuarium w Loretto, czy kaplica w Choszczówce, związana ze sługa Bożym kard. Stefanem Wyszyńskim. O ich znaczeniu decydują zarówno walory historyczne, jak i religijne - wiele z nich to interesujące miejsca pielgrzymkowe lub związane z wybitnymi postaciami polskiego życia religijnego i patriotycznego.

Opactwo Kanoników Regularnych Lateraneńskich w Czerwińsku powstało w XII w., jego fundatorem był pochodzący z Belgii biskup płocki Aleksander z Malonne. Fundatorami byli również książęta mazowieccy. W 1155 r. papież Hadrian IV bullą objął opiekę nad klasztorem czerwińskim.

Klasztor pełnił również funkcje obronne, często bywali tu dostojnicy kościelni i władcy Polski.W 1361 r. do Czerwińska przybył król Kazimierz Wielki, zaś w lipcu 1410 r. Władysław Jagiełło, który modlił się tu o powodzenie swej wyprawy przeciwko Krzyżakom, a po bitwie pod Grunwaldem w podzięce ofiarował klasztorowi swój hełm. W 1651 r. król Jan Kazimierz po bitwie pod Beresteczkiem złożył w Czerwińsku chorągwie zdobyte na  Kozakach.

W 1819 r.arcybiskup warszawski Franciszek Malczewski podjął decyzję o kasacji opactwa. Klasztor objęły norbertanki usunięte z  Płocka. Następnie opiekę nad kościołem i klasztorem czerwińskim sprawowali księża diecezjalni, a od 1923 r.księża salezjanie, którzy są gospodarzamiobiektu do dnia dzisiejszego.

W latach 1903-1911przeprowadzono generalny remont kościoła i jego rewitalizację pod kierunkiem architekta Stefana Szyllera, przywracając świątyni cechy romańskie. Kolejny generalny remont, głównie klasztoru, wykonali księża salezjanie, sprawując opiekę nad historycznym zabytkiem. Salezjanie zgodnie ze swym charyzmatem prowadzą internat i szkołę dla chłopców oraz nowicjat. W czasie swojej działalności doprowadzili do papieskiej koronacji obrazu „Matka Boża Czerwińska” 6września  1970 r. Koronatorem wizerunku był kard. Stefan Wyszyński, prymas Polski. W roku 1968 papież Paweł VI nadał kościołowi pw. Nawiedzenia NMP tytuł bazyliki mniejszej.

Z okazji 400-lecianamalowania przez Łukasza z Łowicza obrazu „Zwycięska Matka Boża Pocieszenia”(zwana Matką Bożą Czerwińską), w 2012 r. wizerunek został gruntownie odnowiony i ponownie zainstalowany.

Bazylika mniejsza Zwiastowania Najświętszej Marii Panny w Czerwińsku stanowi bardzo cenny zabytek architektury romańskiej na Mazowszu. Na przestrzeni wieków świątynia była wielokrotnie przebudowywana i wyposażana, dlatego możemy tu odnaleźć również ślady architektury gotyckiej, renesansowej, barokowej i współczesnej.

Inicjatorem budowy opactwa (klasztoru i kościoła) dla kanoników regularnych był biskup płocki Aleksander z Mallone, który dokonał również przebudowy katedry w Płocku i był fundatorem słynnych brązowych drzwi płockich. Świątynię w Czerwińsku zaprojektowano na wzór kościołów budowanych w owym czasie w Europie Środkowej.

Kościół jest orientowany i został  zbudowany z ciosów granitowych i cegieł romańskich w formie trójnawowej bazyliki. Nawy boczne i prezbiterium zakończone były od strony wschodniej  absydami z których do dziś zachowały się tylko dwie, w XIII w. zburzono absydę południową i dobudowano zakrystię. Od strony zachodniej w fasadzie kościoła zostały wybudowane dwie potężne czworokątne wieże. Posiadają one na trzech górnych kondygnacjach charakterystyczne romańskie podwójne okna, zwane biforiami.

We wnętrzu kościoła sklepienia są kolebkowe z lunetami. Nawę główną od naw bocznych oddzielają półkoliste arkady wsparte na kolumnach i filarach. Wnętrze świątyni jest dobrze oświetlone przez romańskie okna umieszczone w ścianach naw bocznych i nawy głównej.

Pierwsza większa przebudowa świątyni miała miejsce na przełomie XV i XVI w., obejmowała ona dobudowanie kruchty, dzwonnicy i muru wokół kościoła. W XVI w. drewniany strop zastąpiono sklepieniem kolebkowym. W XVII w. otynkowano całe wnętrze świątyni, zakrywając surowość romańskich ścian i kolumn. W tym samym okresie wymieniono również dawne ołtarze na ołtarze w modnym wówczas stylu barokowym. Na początku XX w.wykonano prace budowlano-restauracyjne pod kierunkiem architekta Stefana Szyllera, przywracając bazylice architekturę romańską. Między innymi dokonano odkrywek fragmentów romańskich kolumn kamiennych.

• Barokowy ołtarz główny z 1630 r. wykonany w Krakowie z fundacji opata Mikołaja Szyszkowskiego. Na cokole ołtarza znajdują się figuralne rzeźby przedstawiające Boga Ojca z kulą ziemską w ręku w otoczeniu proroków: Henocha i Eliasza, zaś w niszach ołtarza - figury św. Augustyna z sercem i św. Mikołaja z księgą. Kanonicy regularni na pismach św. Augustyna oparli swoją regułę zakonną, a św. Michał był patronem fundatora Mikołaja Szyszkowskiego. Patronką kościoła jest Matka Boża Zwiastowania, której XVII-wieczny wizerunek umieszczony jest w górnej części ołtarza.
• Cudowny obraz „Matka Boża Czerwińska” z 1612 r. namalowany przez Łukasza z Łowicza, będący sercem sanktuarium. W 1648 r. obraz ten został uznany jako cudowny przez biskupa płockiego i opata czerwińskiego Karola Ferdynanda Wazę, a w 1970 r. koronowany przez kard. Stefana Wyszyńskiego. Na zasuwie tego obrazu jest przedstawiony św. Jan Bosko i Maryja Wspomożycielka Wiernych.
• Wota rozmieszczone w prezbiterium.
• Barokowe tabernakulum wykonane według projektu architekta Stefana Szyllera.
• Stalle z XVII i XVIII w. fundacji biskupa płockiego Karola Ferdynanda Wazy. Na zapleckach stalli przedstawiono wizerunki świętych zakonu kanoników regularnych. - po obu stronach prezbiterium
• Sześć dużych obrazów z 1684 r.  poświęconych Matce Bożej. - nad stallami
• Belka tęczowa, którą zdobi scena ukrzyżowania z gotycką figurą Chrystusa na krzyżu z XVII w.
• W kruchcie  znajduje się ogromny portal romański z lat 1140-1160, prawdopodobnie wykonany we Włoszech w warsztacie Wiligelma z Modeny. Umieszczono go ponownie podczas romanizacji bazyliki. Oryginalne są w nim trzy łuki, tzw. archiwolty i kapitele. Lewy kapitel przedstawia siłacza duszącego dwa smoki, a prawy głowę z oślimi uszami.
• Drugi mniejszy portal znajduje się w nawie południowej kościoła.
• Freski z XIII w. Niezwykle rzadkie w Polsce malowidła romańskie odkryte w 1951 r. przedstawiają sceny ze Starego i Nowego Testamentu. - w południowej nawie
• Freski gotyckie z XV w.
• Ambona z bogatą dekoracją rzeźbiarską i zabytkowe organy.
• Barokowe XVIII-wieczne portrety bp. Aleksandra z Melonne i Piotra Dunina, współfundatora opactwa czerwińskiego. - pod chórem.
• Obraz z 1628 r. przedstawiający Matkę Bożą osłaniającą opiekuńczym płaszczem mniszki i mnichów z zakonu św. Norberta. - w zakrystii
• Liczne epitafia i tablice memoriałowe.
• W podziemiach bazyliki został prawdopodobnie pochowany książę Konrad II Mazowiecki, który sprowadził Krzyżaków do Polski.

• Do kościoła przylega klasztor w stylu gotyckim z XIV w. z przebudową barokową i współczesną.
  W klasztorze mieści się muzeum misyjne księży salezjanów oraz izba pamięci poświęcona salezjaninowi, kard. Augustowi Hlondowi, prymasowi Polski. Na uwagę zasługuje dawny gotycki refektarz, obecnie  kaplica z obrazem Matki Bożej Ostrobramskiej.
• Na terenie kościelnym znajduje się dom parafialny i plebania (dawny spichlerz z XVIII w.).
• Obok placu wejściowego do bazyliki stoi późnogotycka dzwonnica z 1457 r., tzw. bramą opata Kuli.
• Za dzwonnicą na historycznym wzgórzu, skąd król Władysław Jagiełło dokonał przeglądu wojsk, w 500. rocznicę bitwy pod Grunwaldem postawiono figurę Chrystusa dźwigającego krzyż.
• Przed kościołem stoi statua Niepokalanej Wspomożycielki, wotum za ocalenie kościoła w czasie I wojny światowej, oraz pomnik-głaz poświęcony obrońcom Ojczyzny.
• Po stronie północnej kościoła na tle murowanego ogrodzenia ze stacjami Drogi Krzyżowej ustawiono na postumencie popiersie ks. Jana Bosko, założyciela salezjanów. Tu znajduje się również grób proboszcza Eugeniusza Gruberskiego z figurą anioła, dzieło jego brata Władysława.
• Na zapleczu zespołu kościelno-klasztornego warto zwiedzić ciekawy ogród nowicjatu z kwaterami z XVIII-XIX w.
• W ogrodzie stoi pomnik ks. Jana Bosko i figura św. Józefa z Dzieciątkiem Jezus.
• Obok parkingu znajduje się Dom Pielgrzyma.

XII w. - Budowa opactwa w Czerwińsku i sprowadzenie kanoników regularnych przez biskupa płockiego
Aleksandra z Malonne. 

1155 r. - Papież Hadrian IV objął opiekę nad opactwem.

1328 r. - Pożar kościoła.

1361 r. - Pobyt króla Kazimierza Wielkiego w opactwie czerwińskim.

1410 r. - Król Władysław Jagiełło dokonał tu przeglądu wojsk przed bitwą pod Grunwaldem

1612 r. - Łukasz z Łowicza namalował obraz „Matka Boża Czerwińska”.

1648 r. - Kościół uznał obraz „Matka Boża z Dzieciątkiem” za cudowny.

1651 r. - Król Jan Kazimierz złożył tu chorągwie zdobyte na Kozakach w bitwie pod Beresteczkiem.

1819 r. - Kasacja opactwa kanoników regularnych i przejęcie klasztoru przez norbertanki z Płocka

1902 r. - Objęcie opactwa przez księży diecezjalnych.

1903-1911 - Gruntowna restauracja świątyni pod kierunkiem Stefana Szyllera.

1923 r. - Gospodarzami opactwa zostali księża salezjanie

1939 r. - Niemcy usunęli salezjanów z kościoła i klasztoru i urządzili w nimszkołę żandarmerii.

1951 r. - Odkrycie malowideł z  XIII w. przedstawiających sceny biblijne, dziejeapostolskie i żywoty świętych.

1968 r. - Papież Paweł VI nadał kościołowi w Czerwińsku tytuł bazyliki mniejszej.

1970 r. - Koronacja papieska obrazu „Matka Boża Czerwińska”.

2012 r. - 400-lecie kultu obrazu „Matka Boża Czerwińska”.

• Bazylika mniejsza katedralna pw. NMP Niepokalanej Czczonej w Tajemnicy Wniebowzięcia
  i opactwo pobenedyktyńskie w Płocku
• Sanktuarium Maryjne pw. NMP Niepokalanej i św. Maksymiliana w Niepokalanowie
• Sanktuarium pw. Matki Bożej Pani Jazłowieckiej i bł. Marceliny Darowskiej w Szymanowie
• Sanktuarium pw. Świętej Rodziny w Miedniewicach
• Kościół pw. św. Jana Chrzciciela i św. Rocha w Brochowie  
  

Romańskie opactwo czerwińskie leży na szlaku nadwiślańskich grodów między Warszawą

i Płockiem ze wspaniałymi kościołami z początków historii Księstwa Mazowieckiego.