Drewniane skarby Mazowsza - szlak drewnianej architektury sakralnej.

Mazowsze jest niezwykle bogate w przykłady sakralnego budownictwa drewnianego. Na terenie województwa odnotować można ponad 200 godnych uwagi obiektów.

Na obecnym etapie realizacji projektu "Skarbiec Mazowiecki - szlaki turystyczne obiektów sakralnych w Warszawie i na Mazowszu" pragniemy  zachęcić do odwiedzenia i poznania wybranych obiektów.

Na Mazowieckim Szlaku Drewnianej Architektury Sakralnej, któremu nadajemy nazwę Drewniane skarby Mazowsza, będziecie Państwo mogli zwiedzić aż 67 niezwykłych obiektów. Są to w większości mało znane i, choćby z tego powodu, rzadko odwiedzane kościoły i kaplice. Przy typowaniu obiektów braliśmy pod uwagę przede wszystkim ich historię, walory architektoniczne, rolę w lokalnym i ponadlokalnym życiu religijnym. Znajdujące się na szlakach świątynie pozwalają zapoznać się z różnorodnymi, zmieniającymi się w ciągu wieków, formami ich rozplanowania, kształtowania bryły, czy też wyposażenia i zdobienia wnętrza.

Na szlaku Drewniane skarby Mazowsza umieszczone zostały drewniane obiekty sakralne, podzielone na 6 tzw.  pętli: ciechanowską(14 obiektów), ostrołęcką (11), płocką (14), siedlecką (9), warszawską-wschodnią (8) i warszawską-zachodnią (10). W przygotowaniu - pętla radomska (7)

Dla zainteresowanych materiałami drukowanymi wydaliśmy miniprzewodnik "Drewniane skarby Mazowsza" z mapą.

Prawdopodobnie już pod koniec 1. poł. XIII w. (przed rokiem 1242) został wzniesiony w Bukównie pierwszy kościół drewniany, którego fundatorem był ówczesny właściciel wsi, biskup krakowski Wisław z Kościelca.

Kolejny kościół został zbudowany w roku 1403 z fundacji braci Mikołaja, Łazarza i Władysława Goworków, do których należały wówczas dwie wsie: Bukówno Większe i Bukówno Mniejsze. Wtedy też została erygowana samodzielna parafia.

Zachowany do dzisiaj kościół drewniany został wzniesiony na przełomie XVI i XVII w. - z tego okresu pochodzą najstarsze fragmenty świątyni. Na jego obecnym wyglądzie zaważyła przebudowa i rozbudowa, dokonana w 1900 r. Wówczas powiększono świątynię o nowe prezbiterium, zakrystię i kruchtę główną. Ostatni generalny remont obiektu przeprowadzono w latach 1971-1972 pod kierunkiem ówczesnego proboszcza ks. Edmunda Marcinkiewicza.

Kościół w Bukównie, ze względu na okres powstania i rozplanowanie, zaliczany jest do najciekawszych obiektów drewnianej architektury sakralnej w województwie mazowieckim.

Pierwotnie była to świątynia trójnawowa o układzie bazylikowym, złożona z kwadratowej nawy oraz węższego prezbiterium, przy którym od północy dobudowana była zakrystia, a od południa - kruchta.

Na obecnym wyglądzie kościoła zaważyła rozbudowa, która miała miejsce w 1900 r. Wówczas od wschodu dodano nowe prezbiterium, a za nim - nową zakrystię. Dawną zakrystię i kruchtę przebudowano na kaplice boczne, a do nawy od zachodu dodano kruchtę główną. Pozostał tylko kwadratowy korpus nawowy, natomiast prezbiterium składa się z dwóch oddzielnych części: pierwotnego, łączącego się z nawą, oraz późniejszego, dobudowanego od wschodu, w przedłużeniu którego znajdują się zakrystia i skarbczyk. 

Nad korpusem nawowym i obiema częściami prezbiterium znajdują się oddzielne dachy dwuspadowe, nad nawami bocznymi i zakrystią - daszki pulpitowe. Kaplice przykryte są daszkami, będącymi przedłużeniem połaci dachu starszej części prezbiterium, natomiast kruchtę główną osłania daszek dwuspadowy. Na kalenicy, w końcowej części nawy, została umieszczona ośmioboczna wieżyczka na sygnaturkę.

Ponieważ kościół jest usytuowany na osi wschód-zachód, więc do nawy głównej  dostajemy się przez nowszą kruchtę, usytuowaną od zachodu. Po wejściu do środka ukazuje się nam trójnawowe wnętrze, z nawami bocznymi znacznie węższymi i niższymi, wydzielonymi trzema parami słupów.

W starszej części kościoła wnętrze przekryte jest wspólnym dla nawy i prezbiterium stropem płaskim, zaś w nowej części prezbiterium, dobudowanej w 1900 r., - pozorną kolebkę.

• W drewnianym ołtarzu głównym z 1900 r. na uwagę zasługuje obraz „Matka Boża z Dzieciątkiem” z końca XVI w., zakryty drewnianą sukienką z XVIII w.
• W kaplicach ołtarzyki o charakterze barokowym, w tym od północy obraz „Święta Rodzina”, pochodzący z 1. poł. XVI w., który w późniejszym okresie został całkowicie przemalowany.
• Barokowa ambona, z rzeźbą przedstawiającą Boga Ojca na baldachimie, datowana na XVIII stulecie.

Teren przykościelny otoczony jest nowym ogrodzeniem, z bramą główną od zachodu i boczną od południa.

• Drewniana dzwonnica, pochodząca prawdopodobnie z XVIII w., która została wzniesiona na planie kwadratu. Jej konstrukcję stanowią drewniane słupy, które wzmocniono ryglami i zastrzałami. Ściany, zwężające się nieznacznie ku górze, z zewnątrz są oszalowane. W górnej części z każdej strony znajdują się po dwa prześwity dzwonowe. Całość pokryta jest dachem namiotowym, pobitym gontem. - na południowy-zachód od kościoła

XIII w. - Prawdopodobnie już pod koniec 1. poł. XIII w. (przed 1242 r.) został wzniesiony w Bukównie pierwszy kościół drewniany, którego fundatorem był ówczesny właściciel wsi, biskup krakowski Wisław z Kościelca.

1403 r. - Kolejny kościół drewniany powstał z fundacji braci Mikołaja, Łazarza i Władysława Goworków, właścicieli dwóch wsi: Bukówna Większego i Bukówna Mniejszego. Wtedy też została erygowana samodzielna parafia.

XVI/XVII w. - Budowa zachowanego do dzisiaj kościoła drewnianego.

1827 r. - W Bukównie było 29 domów i 220 mieszkańców.

1880 r. - Miejscowa parafia należała do dekanatu radomskiego diecezji sandomierskiej i liczyła 1300 wiernych.

1880 r. - Bukówno liczyło 22 domy i 314 mieszkańców. 

1900 r. - Rozbudowa i powiększenie kościoła o nowe prezbiterium, zakrystię i kruchtę główną.

1971-1972 - Gruntowny remont kościoła (m.in. wymiana podwalin, podmurowania, szalunku i pokrycia dachów).

2006 r. - Parafia w Bukównie należała do dekanatu przytyckiego diecezji radomskiej i liczyła 1770 wiernych.

Kościół w Bukównie jest jednym z sześciu obiektów w projekcie „Skarbiec Mazowiecki 2 szlaki turystyczne obiektów sakralnych w Warszawie i na Mazowszu - rozwój i komercjalizacja produktu”, które tworzą „pętlę radomską” na istniejącym już Szlaku drewnianej architektury sakralnej. Znalazły się na niej również:

● Bardzice - miejscowość położona 35 km od Bukówna, z kościołem parafialnym pw. św. Andrzeja Boboli, pochodzącym z lat 1771-1773, przeniesionym na obecne miejsce z Białobrzegów Radomskich w 1956 r.

● Łęgonice Duże - miejscowość położona 25 km od Bukówna, z kościołem parafialnym pw. św. Jana Chrzciciela, pochodzącym z 1725 r.

● Łęgonice Małe - miejscowość położona 20 km od Bukówna, z kościołem parafialnym pw. św. Marii Magdaleny, pochodzącym z 1765 r.

● Radom (Muzeum Wsi Radomskiej) - miejscowość położona 30 km od Bukówna, z kościołem pw. św. Doroty, pochodzącym z 1749 r., przeniesionym z Wolanowa i zestawionym w Muzeum Wsi Radomskiej w 1996 r.

● Waliska - miejscowość położona 15 km od Bukówna, z kościołem pw. Świętego Krzyża, pochodzącym z 1650 r.