województwo mazowieckie, powiat warszawski, gmina Bielany
archidiecezja warszawska, dekanat bielański
GPS: N 52.296111, E 20.959722
Bijące Serce Historii to zbiór tras i proponowanych sposobów zwiedzania warszawskich kościołów. Nazwa szlaku wyraża przekonanie, że w warszawskich kościołach zapisana została historia stolicy i Polski.
W pierwszej fazie tej części projektu "Skarbiec Mazowiecki" proponujemy zwiedzanie 48 świątyń, uwzględniają one podstawowe kategorie zwiedzania, np." kościoły wotywne, świątynie związane z kapłańską drogą bł. ks. Jerzego Popiełuszki, kościoły Traktu Królewskiego a także miejsca związane z bł. Janem Pawełem II.
Początki kościoła i klasztoru kamedułów na warszawskich Bielanach to okres panowania króla Władysława IV, którego obecność w Warszawie wiązała się z licznymi fundacjami i nadaniami. Pierwsze nadanie (ziemię pod budowę klasztoru) zakon otrzymał w 1639 r. - dotyczyło ono tzw. Góry Polkowej, położonej na lewym brzegu Wisły (obecnie tereny Lasu Bielańskiego). Początkowo zabudowania i domki eremickie były drewniane, od 1644 r. zaczęto je zamieniać na murowane. Każdy z eremów miał osobnego fundatora, wśród których znajdowali się oprócz króla: królewicz Jan Kazimierz, bp Ferdynand Karol Waza, kanclerz wielki koronny Jerzy Ossoliński, prymas Maciej Łubieński i wielu innych. Pomimo pomocy fundatorów budowa klasztoru postępowała bardzo powoli. Ostatnie murowane eremy powstały prawdopodobnie na przełomie XVII i XVIII stulecia.
Jednocześnie z wykańczaniem klasztoru, rozpoczęto budowę kościoła. Zainicjowano ją w czasach króla Jana Kazimierza, jednak prace budowlane rozpoczęto po wstąpieniu na tron Michała Korybuta Wiśniowieckiego w roku 1669. Nie znamy nazwiska architekta - prawdopodobnie kościół budowano według doświadczeń zakonnych, korzystając - być może - z uwag Józefa Szymona Bellottiego, królewskiego budowniczego. Król podczas swojego krótkiego panowania pamiętał o klasztorze, tu także kazał pochować dwa serca - swoje i swojej matki, Gryzeldy Wiśniowieckiej. Nie ma pewności, że jego następca - Jan III Sobieski - otaczał klasztor i powstający kościół szczególną opieką, jednak jest wymieniany pośród czterech królewskich dobrodziejów i fundatorów.
Wobec kończącej się budowy klasztoru, większą uwagę zwrócono na kościół. W pierwszej fazie budowy powstało prezbiterium z ołtarzem i chórem zakonnym oraz wieżami. W założeniu kościół miał być prosty w formie i wykończeniu (jak nakazywała reguła zakonu), ale na przeszkodzie stały artystyczne ambicje fundatorów. Kolejny etap budowy (korpus główny) przypadł na początek XVIII w. i ostatecznie został zakończony około 1758 r. poświęceniem kościoła. Tu również nie znamy osoby głównego architekta. Można przypuszczać, że był związany z dworem saskim.
W 1796 r. władze pruskie pozbawiły zakonników większości terenów, jednak klasztor wraz z kościołem ocalały. Dopiero w okresie powstania styczniowego, w ramach represji, władze carskie zlikwidowały nowicjat, skazując zakon na powolną agonię - ostatni zakonnik opuścił Bielany w 1904 r. W budynkach klasztornych zorganizowano dom dla rosyjskich inwalidów wojennych, w kościele zamierzano urządzić cerkiew. Zapobiegło temu utworzenie 1 kwietnia 1905 r. parafii. Przeprowadzono gruntowny remont świątyni i 13 grudnia 1913 r. uroczyście poświęcono kościół pw. Niepokalanego Poczęcia NMP, św. Józefa i św. Kazimierza. Ze zmianą funkcji kościoła - z klasztornego na parafialny - wiązała się przebudowa świątyni (Józef Pius Dziekoński). W dwa lata później kościół wraz z otaczającymi go budynkami władze przekazały odradzającemu się na ziemiach polskich zakonowi marianów z przeznaczeniem na dom zakonny z nowicjatem oraz Dom Dziecka.
W dwudziestoleciu międzywojennym zespół pokamedulski wzbogacił się o nowy obszerny budynek mieszczący męskie gimnazjum oraz seminarium duchowne. Po powstaniu warszawskim kościół został podpalony. Po wojnie, w 1954 r. zespół odebrano marianom i przekazano Akademii Teologii Katolickiej. W 1999 r. erygowano nową parafię pw. bł. Edwarda Detkensa, a w 2003 r. pokamedulska świątynia otrzymała godność kolegiaty.
Pod względem architektonicznym, kościół pokamedulski uchodzi za jeden z najpiękniejszych kościołów barokowych Warszawy. Budowany etapami, od końca XVII w., powstawał według projektów zakonnych, konsultowanych z królewskimi architektami.
Bryła świątyni składa się z wydłużonego prezbiterium (mieszczącego niegdyś chór zakonny) podpartego z obu stron wieżami, ośmiobocznej wydłużonej nawy głównej z bogatym systemem lóż i przejść oraz niewielkiej kruchty. Nawę główną przykrywa tzw. sklepienie żaglowe.
We wnętrzu dominują sztukaterie barokowo-rokokowe. Świątynia sprawia wrażenie pełnej światła, poprzez biel ścian i duże okna. Obecny wygląd wnętrza świątyni jest efektem kolejnych etapów budowy, remontów i konserwacji, a także obecnej aranżacji przestrzeni kościoła - przejrzystej i czytelnej.
Fasada świątyni jest utrzymana w konwencji kamedulskiej. Po obu stronach wejścia, w niszach, znajdują się figury świętych kamedulskich: Benedykta i Romualda, powyżej herb kongregacji kamedulskiej Monte Corona. Fasadę wieńczy umieszczony w tympanonie herb Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
Wnętrze świątyni, wielokrotnie przebudowywane i zmieniane, nie posiada wybitnych zabytków sztuki.
- Zespół czterech tablic kommemoratywnych poświęconych fundatorom i dobrodziejom kościoła: królom - Władysławowi IV, Janowi Kazimierzowi i Michałowi Korybutowi Wiśniowieckiemu, oraz Janowi Brzezińskiemu. - przy wejściu do prezbiterium
- Puszki z sercami króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego i jego matki, Gryzeldy. - wmurowane za tablicą poświęconą królowi
- Freski przypisywane Michelangelo Palloniemu: "Ofiara Salomona", "Św. Romuald" i "Św. Benedykt". - w dawnym kapitularzu
- Pięć portretów kamedułów-męczenników: św. Mateusza, św. Jana, św. Izaaka, św. Benedykta i św. Krystyna (XVII w.) oraz dwanaście niewielkich obrazów szkoły włoskiej (XVIII w.) z wizerunkami apostołów. - na ścianach prezbiterium
- Ołtarz główny (dawny chórowy) z początków XVIII w.
- Obrazy umieszczone w ołtarzach i kaplicach nawy głównej. Po prawej stronie: dwa płótna z XVIII w. przypisywane Franciszkowi Smuglewiczowi - "Wniebowstąpienie Najświętszej Maryi Panny" i "Św. Jan Nepomucen adorujący Maryję z Dzieciątkiem", a także tzw. ołtarzyk rodziny Zamoyskich (XVII w.) z obrazem "Matka Boża Śnieżna". Po lewej stronie: "Adoracja Matki Bożej przez świętych Benedykta i Romualda" (również przypisywany Smuglewiczowi) oraz XVII-wieczny obraz "Matka Boża Passawska".
- Obrazy Józefa Polkowskiego (XIX w.): "Św. Antoni Padewski" oraz "Św. Józef". - po obu stronach wejścia do prezbiterium
- Podziemia z dawnymi kryptami zakonnymi, wykorzystywane obecnie jako sala do spotkań. - pod kościołem
- Grób ks. Stanisława Staszica, prezesa Towarzystwa Przyjaciół Nauk (zm. 1826 r.). - przy wschodniej ścianie kościoła
- Dwie prace współczesnego rzeźbiarza Józefa Wilkonia: "Szopka" oraz "Karuzela". - w bezpośrednim sąsiedztwie kościoła
1639 r. - Pierwsze nadania króla Władysława IV.
1669 r. - Początek budowy kościoła.
1710 r. - Poświęcenie ołtarza głównego.
1796 r. - Częściowa konfiskata dóbr zakonu kamedułów, początek represji ze strony zaborców.
Po 1864 r. - Kasata zakonu kamedułów przez władze carskie.
1904 r. - Ostatni zakonnik opuścił klasztor.
1905 r. - Ustanowienie parafii.
1909-1911 - Przebudowa kościoła.
1913-1915 - Zespół pokamedulski przejmują ojcowie marianie.
1954 r. - Represje wobec zakonu marianów. Zespół pokamedulski przejmuje Kuria Metropolitalna, w budynkach powstaje Akademia Teologii Katolickiej.
1999 r. - Budowa nowych obiektów, powstaje Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego oraz parafia bł. Edwarda Detkensa.
2003 r. - Podniesienie kościoła do godności kolegiaty.
Święci patroni polscy (samochodowy)
Zaloguj się
0
Wydarzenia
Historia
Architektura
Zabytki
W otoczeniu
Daty historyczne
Na szlaku
