Drewniane skarby Mazowsza - szlak drewnianej architektury sakralnej.

Mazowsze jest niezwykle bogate w przykłady sakralnego budownictwa drewnianego. Na terenie województwa odnotować można ponad 200 godnych uwagi obiektów.

Na obecnym etapie realizacji projektu "Skarbiec Mazowiecki - szlaki turystyczne obiektów sakralnych w Warszawie i na Mazowszu" pragniemy  zachęcić do odwiedzenia i poznania wybranych obiektów.

Na Mazowieckim Szlaku Drewnianej Architektury Sakralnej, któremu nadajemy nazwę Drewniane skarby Mazowsza, będziecie Państwo mogli zwiedzić aż 67 niezwykłych obiektów. Są to w większości mało znane i, choćby z tego powodu, rzadko odwiedzane kościoły i kaplice. Przy typowaniu obiektów braliśmy pod uwagę przede wszystkim ich historię, walory architektoniczne, rolę w lokalnym i ponadlokalnym życiu religijnym. Znajdujące się na szlakach świątynie pozwalają zapoznać się z różnorodnymi, zmieniającymi się w ciągu wieków, formami ich rozplanowania, kształtowania bryły, czy też wyposażenia i zdobienia wnętrza.

Na szlaku Drewniane skarby Mazowsza umieszczone zostały drewniane obiekty sakralne, podzielone na 6 tzw.  pętli: ciechanowską(14 obiektów), ostrołęcką (11), płocką (14), siedlecką (9), warszawską-wschodnią (8) i warszawską-zachodnią (10). W przygotowaniu - pętla radomska (7)

Dla zainteresowanych materiałami drukowanymi wydaliśmy miniprzewodnik "Drewniane skarby Mazowsza" z mapą.

Dogodne położenie przy drodze wojewódzkiej nr 617, łączącej Ciechanów (w odległości zaledwie 5 km) z Przasnyszem sprawia, że usytuowanego przy samej drodze kościółka nie można nie zauważyć. Dlatego warto się zatrzymać, aby zobaczyć jedną z najmniejszych świątyń drewnianych na Mazowszu, której nawa - co było dawniej częściej spotykane w tego typu budowlach - kryta jest dachem trójpołaciowym.

HISTORIA

Wieś znana już od początku XV w. jako gniazdo rodziny Przedwojewskich, pod koniec XVIII w. znajdowała się w rękach Radzymińskich, a później Dembowskich.

W 1620 r. jeden z właścicieli wsi, Marcin Przedwojewski, wzniósł w ogrodzie dworskim drewnianą kaplicę, w której nabożeństwa odprawiali augustianie z klasztoru w Ciechanowie.

Na miejscu tej kaplicy w 2. poł. XVIII w. (przed rokiem 1773) zbudowano niewielki kościół drewniany. Z wizytacji przeprowadzonej w 1775 r. wiemy, że był on "za konsensem śp. Ks. Biskupa Szeptyckiego na dawnym miejscu wystawiony, w którym bywają dwa odpusty: na Przemienienie Pańskie jeden, na św. Stanisława drugi".

W 1888 r. przeprowadzono gruntowny remont kościoła, który - jak pisał w 1890 r. "Przegląd Katolicki": "Chylił się on już dobrze do upadku; dziedzic Przedwojewa p. Dębowski w r. 1888 z gruntu go odnowił, dał mocne żelazne okna i kazał odmalować".

Ten właśnie obiekt przetrwał szczęśliwie do naszych czasów i dzisiaj jest jednym z najmniejszych kościołów, jakie znajdują się na terenie Mazowsza.

Ten niepozorny na pierwszy rzut oka kościółek kryje w sobie kilka "tajemnic". Po pierwsze, jest odwrotnie orientowany. Krótko mówiąc, w przeciwieństwie do zdecydowanej większości mazowieckich świątyń, kościół w Przedwojewie został wzniesiony na osi zachód-wschód, z prezbiterium zwróconym w kierunku zachodnim.

Po drugie, mamy tutaj do czynienia z równie rzadko spotykanym przypadkiem (dotyczącym w szczególności najstarszych kościołów mazowieckich), że długość nawy jest krótsza od jej szerokości. I po trzecie, sama nawa jest kryta nie dachem dwuspadowym, a trójpołaciowym, czyli zastosowano tutaj rozwiązanie charakterystyczne dla starszych kościołów z tej części Mazowsza. To wszystko świadczy o tym, że przez stulecia kościół nie był przebudowywany, ani rozbudowywany i dzięki temu zachował do dzisiaj wygląd "skromnego kościółka wiejskiego".

Ta niewielka świątynia w Przedwojewie została wzniesiona w konstrukcji zrębowej, którą z zewnątrz oszalowano. Konstrukcję najlepiej zobaczymy w środku budowli, ponieważ belki ścian wewnątrz są tylko pomalowane i dzięki temu możemy nawet w narożach obejrzeć ich łączenie na "jaskółczy ogon".

Nawa została zbudowana na planie prostokąta (7,80 x 9,50 m), zaś łączące się z nią od zachodu węższe prezbiterium (8,00 x 6,70 m), zamknięte jest trójbocznie. Do prezbiterium od północy dostawiona jest zakrystia, do nawy od południa - kruchta boczna.

Nad nawą i prezbiterium znajdują się oddzielne dachy (nad nawą wspomniany trójspadowy, nad prezbiterium dwuspadowy, przechodzący w wieloboczny), nad kruchtą i zakrystią daszki pulpitowe. Wszystkie pobite są gontem. Nad całością góruje, umieszczona w końcowej części nawy, ośmioboczna wieżyczka na sygnaturkę.

Po wejściu do środka świątyni naszym oczom ukazuje się skromne jednonawowe wnętrze, przekryte stropem płaskim, ułożonym na belkach stropowych (tzw. nadsiębitką).

• Belka tęczowa z umieszczonym na niej XVII-wiecznym krucyfiksem.
• Ołtarz główny, barokowy, pochodzący z 2. poł. XVIII w., w którego środkowym polu umieszczony jest obraz przedstawiający św. Stanisława biskupa.
• Na ścianie, nad wejściem z prezbiterium do zakrystii, umieszczona jest tablica z napisem: "W tej kaplicy spoczywają zwłoki / ś.p. Aleksego Dembowskiego / właściciela tych dóbr / Przedwojewo-Sona / zmarłego d. 27 września 1898 r. / w wieku lat 73. / Prosi się przechodnia / o westchnienie do Boga". Ma to związek z faktem, że w 2. poł. XIX w. w kaplicy zostali pochowani członkowie rodziny Dembowskich, dla których powstała wtedy murowana krypta. Przy okazji warto przypomnieć, że właśnie Aleksy Dembowski (pisany również Dębowski) przyczynił się do odnowienia kościoła w 1888 r.
• Od wschodu, bezpośrednio nad wejściem umieszczony jest chór muzyczny, wsparty na dwóch profilowanych słupach.

Teren przykościelny ogrodzony jest płotem z betonowych prefabrykatów, ze skromnym wejściem od wschodu. Ponieważ kościółek stoi samotnie w pobliżu drogi wojewódzkiej, łączącej Ciechanów z Przasnyszem, zatem trudno w jego otoczeniu znaleźć godne uwagi zabytki.

Dlatego tym bardziej wartym obejrzenia jest pomnik usytuowany na południowy-wschód od kościoła, poświęcony "PAMIĘCI 203 PUŁKU UŁAN?"W - WIERNYCH SYN?"W SWEJ ZIEMI. POLEGŁYCH W JEJ OBRONIE W ROKU 1920". Jak informuje napis, umieszczony poniżej: pomnik ten został wzniesiony w 1922 r. Zburzony przez hitlerowców w 1940 r., odbudowany w 2004 r.

1620 r. - Pierwsza kaplica w Przedwojewie, wzniesiona przez właściciela wsi, Marcina Przedwojewskiego.

Przed 1773 r. - Na miejscu drewnianej kaplicy zostaje zbudowany niewielki kościółek, który zachował się do naszych czasów.

1827 r. - We wsi Przedwojewo jest 13 domów i 102 mieszkańców.

1888 r. - Wieś liczy 16 domów i 226 mieszkańców i jest filią parafii w Ciechanowie.

2006 r. - Przedwojewo jest jedną z 7 miejscowości należących do parafii pw. św. Józefa w Ciechanowie, która liczy 9887 wiernych.

Kościół w Przedwojewie jest jednym z 14 obiektów usytuowanych na "pętli ciechanowskiej" Szlaku Architektury Drewnianej. W jego najbliższym sąsiedztwie znajdują się kolejne kościoły drewniane, należące do tej samej pętli:

• Ciemniewko - miejscowość położona 14 km na południowy-wschód od Przedwojewa (dojazd przez Ciechanów i Nasierowo), z kościołem parafialnym pw. św. Mikołaja, pochodzącym z 1757 r.
• Lekowo - miejscowość położona 8 km na zachód od Przedwojewa (dojazd przez Ciechanów), z kościołem parafialnym pw. św. Stanisława, pochodzącym z lat 1772-1773.
• Węgra - miejscowość położona 18 km na północny-wschód od Przedwojewa (dojazd przez Turowo i Klewki), z kościołem parafialnym pw. św. Jana Chrzciciela, pochodzącym z 1730 r.
• Zielona Ciechanowska - miejscowość położona 12 km na północny-wschód od Przedwojewa (dojazd przez Wolę Wierzbowską), z dawnym kościołem parafialnym pw. św. Mateusza, pochodzącym z lat 1772-1774.