województwo mazowieckie, powiat warszawski, gmina Warszawa
archidiecezja warszawska, dekanat śródmiejski
GPS: N 52.228949, E 21.022446
628-53-35
WWW
kancelaria@swaleksander.pl
Bijące Serce Historii to zbiór tras i proponowanych sposobów zwiedzania warszawskich kościołów. Nazwa szlaku wyraża przekonanie, że w warszawskich kościołach zapisana została historia stolicy i Polski.
W pierwszej fazie tej części projektu "Skarbiec Mazowiecki" proponujemy zwiedzanie 48 świątyń, uwzględniają one podstawowe kategorie zwiedzania, np." kościoły wotywne, świątynie związane z kapłańską drogą bł. ks. Jerzego Popiełuszki, kościoły Traktu Królewskiego a także miejsca związane z bł. Janem Pawełem II.
Miejsce, w którym obecnie znajduje się kościół pw. św. Aleksandra, przed wiekami pełniło rolę skrzyżowania szlaków komunikacyjnych. Najważniejszym z nich była tzw. Droga kalwaryjska, wybudowana w latach 1724-1731 z inicjatywy króla Augusta II (dzisiejsze Aleje Ujazdowskie). W 1752 r. marszałek wielki koronny Franciszek Bieliński ustawił na skrzyżowaniu figurę św. Jana Nepomucena oraz dwie niewielkie kolumny zwieńczone krzyżami. Trzy krzyże (jeden w ręku świętego i dwa na kolumnach) dały początek nowej nazwie tego miejsca - Plac Trzech Krzyży. Kiedy w 1818 r. do Warszawy przybył car Aleksander I, przy placu wzniesiono drewnianą bramę tryumfalną, którą postanowiono zamienić na trwałą budowlę. Car zaproponował budowę kościoła (stąd wezwanie świątyni).
Kościół zbudowano według projektu Chrystiana Piotra Aignera w latach 1818-1825. Architekt nadał mu formę rzymskiego Panteonu. Pierwszym proboszczem utworzonej przy kościele parafii był ks. Jakub Falkowski, rektor pobliskiego Instytutu Głuchoniemych. Pod koniec XIX w., wobec rozbudowy śródmieścia Warszawy, kościół stał się za mały na potrzeby parafian. Konkurs na przebudowę świątyni wygrał projekt Józefa Piusa Dziekońskiego, który nadał budowli charakter neorenesansowy, całkowicie odmienny od dotychczasowej formy. Prace budowlane prowadzone były w latach 1886-1895. W 1895 r. nastąpiła konsekracja przebudowanego kościoła.
W latach 1900-1902 przy pobliskiej ul. Książęcej wybudowano nową plebanię. W jej murach po 1918 r. mieściła się Nuncjatura Apostolska. Gościli w niej m.in. nuncjusz apostolski abp Achille Ratti - późniejszy papież Pius XI oraz ks. Giovanni Battista Montini - późniejszy papież Paweł VI.
Kościół przetrwał w dobrym stanie do 1944 r., kiedy to został zbombardowany przez hitlerowców. Po zakończeniu wojny, społeczność parafialna postanowiła odbudować kościół w przedwojennym kształcie. Biuro Odbudowy Stolicy było zwolennikiem powrotu do formy aignerowskiej. Ostatecznie kościół odbudowano w formie rotundy, zachowując dolną część świątyni w kształcie przedwojennym.
Architektura świątyni w jednoznaczny sposób nawiązuje do wzorów klasycznych - wzorowana jest na rzymskim Panteonie (rotunda z portykami kolumnowymi, przykryta kopułą z kasetonami). Przez portyk południowy prowadzi wejście do świątyni, północny kryje bardziej rozbudowaną część kościoła, w której znajdują się zakrystia i klatka schodowa.
Wnętrze to miniatura Panteonu - osiem wnęk, z czego trzy podparte są parami kolumn podtrzymujących konstrukcję. W dwóch znajdują się ołtarze boczne. W znajdujących się powyżej gzymsu półkolistych, połączonych ze sobą niszach, umieszczono organy. Ołtarz główny, różniący się wyraźnie od pozostałej części wnętrza, został zachowany z przedwojennego kościoła podczas powojennej odbudowy.
Wnętrze świątyni, na skutek dwukrotnej przebudowy, nie jest zbyt bogate w zabytki.
- Ołtarz główny - zachowany z XIX-wiecznej przebudowy kościoła - z obrazem "Ukrzyżowanie" (2. poł. XVIII w.), z empirowym tabernakulum autorstwa Aleksandra Jana Norblina oraz z dwiema figurami świętych - Piotra i Pawła.
- Prawy ołtarz boczny z wizerunkiem Matki Bożej Ostrobramskiej oraz św. Judy Tadeusza.
- Lewy ołtarz boczny z obrazem "Św. Józef" autorstwa Jerzego Biedrońskiego, fundacji hr. Aleksandry Augustowej Potockiej z Wilanowa oraz obrazem "Św. Teresa od Dzieciątka Jezus" autorstwa francuskiego malarza Edgara Maxence`a, namalowanym specjalnie dla kościoła św. Aleksandra (uchodzi za jeden z najpiękniejszych wizerunków św. Teresy).
- Figura Chrystusa zdjętego z krzyża (XVII w.) - nieznanego autora, pochodząca z Kaplicy Grobu Kalwarii Ujazdowskiej, będąca najcenniejszym zabytkiem kościoła. - pod mensą ołtarza
- We wnękach umieszczono epitafia m.in. proboszczów parafii św. Aleksandra: bp. Zygmunta Choromańskiego, bp. Władysława Miziołka, ks. Jakuba Falkowskiego - rektora Instytutu Głuchoniemych oraz tablice pamiątkowe działaczy społecznych i patriotycznych: Zdzisława Lubomirskiego, hr. Ludwika Krasińskiego, Józefa Piłsudskiego, Edwarda Rydza-Śmigłego i in. Uwagę zwraca tablica Jerzego Iwanowa-Szajnowiczowi (1911-1943), polsko-greckiego bohatera ruchu oporu podczas II wojny światowej.
● Figura św. Jana Nepomucena (z 1756 r.) autorstwa Jana Jerzego Plerscha, wzniesiona z fundacji marszałka wielkiego koronnego Franciszka Bielińskiego dla uczczenia prac Komisji Brukowej.
1724-1731 - Droga Kalwaryjska.
1818-1825 - Budowa kościoła pw. św. Aleksandra.
1841-1844 - Budowa Domu parafialnego.
1883 r. - Ogłoszenie konkursu na przebudowę kościoła.
1886-1895 - Rozbudowa kościoła.
1944 r. - Zniszczenie świątyni.
1947 r. - Konkurs SARP.
1949-1952 - Odbudowa kościoła, powrót do pierwotnej formy architektonicznej.
Kościoły wotywne (pieszo-samochodowy)
Zaloguj się
0
Wydarzenia
Historia
Architektura
Zabytki
W otoczeniu
Daty historyczne
Na szlaku
