Drewniane skarby Mazowsza - szlak drewnianej architektury sakralnej.
Mazowsze jest niezwykle bogate w przykłady sakralnego budownictwa drewnianego. Na terenie województwa odnotować można ponad 200 godnych uwagi obiektów.
Na obecnym etapie realizacji projektu "Skarbiec Mazowiecki - szlaki turystyczne obiektów sakralnych w Warszawie i na Mazowszu" pragniemy zachęcić do odwiedzenia i poznania wybranych obiektów.
Na Mazowieckim Szlaku Drewnianej Architektury Sakralnej, któremu nadajemy nazwę Drewniane skarby Mazowsza, będziecie Państwo mogli zwiedzić aż 67 niezwykłych obiektów. Są to w większości mało znane i, choćby z tego powodu, rzadko odwiedzane kościoły i kaplice. Przy typowaniu obiektów braliśmy pod uwagę przede wszystkim ich historię, walory architektoniczne, rolę w lokalnym i ponadlokalnym życiu religijnym. Znajdujące się na szlakach świątynie pozwalają zapoznać się z różnorodnymi, zmieniającymi się w ciągu wieków, formami ich rozplanowania, kształtowania bryły, czy też wyposażenia i zdobienia wnętrza.
Na szlaku Drewniane skarby Mazowsza umieszczone zostały drewniane obiekty sakralne, podzielone na 6 tzw. pętli: ciechanowską(14 obiektów), ostrołęcką (11), płocką (14), siedlecką (9), warszawską-wschodnią (8) i warszawską-zachodnią (10). W przygotowaniu - pętla radomska (7)
Dla zainteresowanych materiałami drukowanymi wydaliśmy miniprzewodnik "Drewniane skarby Mazowsza" z mapą.
Do Węgry, wsi położonej 10 km na północny-zachód od Przasnysza, warto przyjechać choćby po to, by zobaczyć stojący na swoim dawnym miejscu jeden z charakterystycznych dla terenu północnego Mazowsza kościołów ryzalitowych. Podobna taka świątynia - z Drążdżewa - przeniesiona już została do skansenu w Sierpcu (znajduje się na "pętli płockiej"), w niedługim czasie ma tam także trafić podobny kościół z Zielonej Ciechanowskiej (aktualnie jeszcze znajduje się na "pętli ciechanowskiej").
Chociaż pierwsza wiadomość o parafii pw. św. Jana Chrzciciela w Węgrze pochodzi z 1398 r., to jednak przypuszcza się, że powstała ona już na przełomie XIII i XIV w. Wówczas też zapewne zbudowano pierwszy kościół drewniany, który mógł istnieć do początków XVI stulecia.
Z roku 1535 pochodzi zachowana do dzisiaj murowana zakrystia, wzniesiona pod kierunkiem ówczesnego miejscowego proboszcza, Jana Kretkowskiego. Wówczas też albo wybudowano wraz z nią kolejną świątynię, albo gruntownie wyremontowano istniejącą do tej pory. W takim stanie kościół istniał przez prawie dwa stulecia. Dopiero w 1730 r. nową świątynię drewnianą, dobudowaną do murowanej zakrystii, ufundował kolejny właściciel wsi, Bartłomiej Węgierski.
W XIX w. kościół został przebudowany, zapewne wówczas strop płaski w nawie głównej zastąpiono sklepieniem kolebkowym o łuku koszowym. Świątynia szczęśliwie przetrwała obie wojny światowe, choć podczas II wojny została zamieniona na magazyn. Ostatni remont generalny przeprowadzono w 2008 r. Wówczas miały miejsca prace konserwatorskie, związane m.in. z remontem ścian i wymianą szalunku na zewnątrz.
Podobnie jak zdecydowana większość mazowieckich świątyń, tak i kościół w Węgrze jest budowlą orientowaną, gdyż został wybudowany na osi wschód-zachód, z prezbiterium zwróconym w kierunku wschodnim.
Również, jeśli chodzi o konstrukcję i wygląd zewnętrzny, nie odbiega on od większości kościołów drewnianych - został wzniesiony w konstrukcji zrębowej, którą z zewnątrz oszalowano. Natomiast tym, co bardzo wyraźnie odróżnia go od innych tego typu obiektów jest przede wszystkim przybudowany do nawy od zachodu ryzalit, mieszczący w dolnej części kruchtę główną, a w górnej chór muzyczny.
Trójnawowy korpus został zbudowany na planie prostokąta, węższe prezbiterium zamyka ściana prosta. Przy nim od północy znajduje się murowana zakrystia (pochodząca z 1535 r.), przy nawie od północy kaplica (która dawniej pełniła rolę kruchty), od południa kruchta boczna.
Interesujący jest również sam wygląd konstrukcji dachowej, ponieważ wspólny dach dwuspadowy, o jednakowym rozstawie krokwi, znajduje się nad nawą główną i prezbiterium. Natomiast nawy boczne osłaniają przedłużenia połaci dachu znajdującego się nad nawą główną. Podobne rozwiązanie spotkamy także w znajdujących się na "pętli ciechanowskiej" kościołach w Ciemniewku, Gąsiorowie, Królewie i Zielonej Ciechanowskiej. Ten dach, podobnie jak i znajdujący się nad zakrystią daszek dwuspadowy oraz daszki pulpitowe nad kruchtami, pokryte są blachą. Nad końcową częścią nawy góruje czworoboczna wieżyczka na sygnaturkę.
Po wejściu przez kruchtę główną - umieszczoną w dolnej części ryzalitu - do środka świątyni możemy zobaczyć trójnawowe wnętrze, rozdzielone na nawy trzema parami kwadratowych słupów. Nawę główną i prezbiterium przekrywa nowsze (zapewne XIX-wieczne) sklepienie kolebkowe o łuku koszowym, w nawach bocznych znajdują się stropy płaskie.
- Neobarokowy ołtarz główny pochodzący z ok. 1860 r., w którego polu głównym znajduje się obraz "Matka Boża Różańcowa ze św. Dominikiem" (z 1878 r.), zasłaniany nowszym obrazem "Matka Boża Ostrobramska".
- Dwa ołtarze boczne (z ok. 1860 r.): lewy - Ofiarowania Pana Jezusa z obrazem "Ofiarowanie w świątyni" (z 1859 r.), prawy - Serca Jezusowego.
- Po lewej stronie ambona rokokowa, datowana na pocz. 2. poł. XVIII w.
Na teren przykościelny, otoczony żelaznym ogrodzeniem, prowadzi murowana brama z trzema przejściami, wystawiona w XIX w. Nad jej szerszą częścią środkową umieszczona jest figura Matki Bożej.
- Na północny-wschód od kościoła stoi drewniana dzwonnica, pochodząca z XVIII w., która została wzniesiona na planie kwadratu (o boku 5,40 m). Jej konstrukcję stanowią drewniane słupy, które wzmocniono ryglami i zastrzałami. Ściany z zewnątrz są oszalowane, w górnej części z każdej strony znajdują się po cztery prześwity dzwonowe. Całość wieńczy dach namiotowy z kwadratową latarnią, zwieńczoną daszkiem namiotowym z żelaznym krzyżem.
- Poza terenem kościelnym znajduje się murowana, neogotycka plebania, wzniesiona na początku XX w.
- W Węgrze znajduje się również cmentarzysko z okresu rzymskiego, datowane na I-IV w.
XIII/XIV w. - Prawdopodobna erekcja parafii w Węgrze pw. św. Jana Chrzciciela.
1398 r. - Pierwsza wzmianka o parafii.
1535 r. - Powstaje zachowana do dzisiaj murowana zakrystia.
1730 r. - Właściciel Węgry, Bartłomiej Węgierski ufundował istniejącą do dzisiaj drewnianą świątynię.
XIX w. - Przebudowa kościoła.
1827 r. - We wsi Węgra jest 26 domów i 212 mieszkańców.
1893 r. - Miejscowa parafia należy do dekanatu przasnyskiego diecezji płockiej i liczy 2600 wiernych.
1893 r. - W Węgrze jest 28 domów i 300 mieszkańców.
II wojna światowa - Świątynię zamieniono na magazyn.
2006 r. - Parafia w Węgrze, którą tworzy 12 miejscowości, należy do dekanatu przasnyskiego diecezji płockiej i liczy 1590 wiernych.
2008 r. - Ostatni remont kościoła (m.in. ścian i szalunku zewnętrznego).
Kościół w Węgrze jest jednym z 14 obiektów usytuowanych się na "pętli ciechanowskiej" Szlaku Architektury Drewnianej. W jego najbliższym sąsiedztwie znajdują się kolejne kościoły drewniane, należące do tej samej pętli:
- Grzebsk - miejscowość położona 22 km na północny-zachód od Węgry (dojazd przez Rzęgnowo i Dzierzgowo) z kościołem parafialnym pw. św. Leonarda, pochodzącym z 1712 r.
- Przedwojewo - miejscowość położona 18 km na południowy-zachód od Węgry (dojazd przez Klewki i Turowo), z kościołem filialnym pw. Przemienienia Pańskiego i św. Stanisława, pochodzącym z 2. poł. XVIII w.
- Zielona Ciechanowska - miejscowość położona 14 km na południowy-wschód od Węgry (dojazd przez Przasnysz i Żbiki), z dawnym kościołem parafialnym pw. św. Mateusza, pochodzącym z lat 1772-1774.
oraz obiekt należący do "pętli ostrołęckiej":
- Skierkowizna - miejscowość położona 14 km na północny-wschód od Węgry (dojazd przez Przasnysz i Romany), z kościołem parafialnym pw. św. Izydora, pochodzącym z lat 1936-1938.