Drewniane skarby Mazowsza - szlak drewnianej architektury sakralnej.

Mazowsze jest niezwykle bogate w przykłady sakralnego budownictwa drewnianego. Na terenie województwa odnotować można ponad 200 godnych uwagi obiektów.

Na obecnym etapie realizacji projektu "Skarbiec Mazowiecki - szlaki turystyczne obiektów sakralnych w Warszawie i na Mazowszu" pragniemy  zachęcić do odwiedzenia i poznania wybranych obiektów.

Na Mazowieckim Szlaku Drewnianej Architektury Sakralnej, któremu nadajemy nazwę Drewniane skarby Mazowsza, będziecie Państwo mogli zwiedzić aż 67 niezwykłych obiektów. Są to w większości mało znane i, choćby z tego powodu, rzadko odwiedzane kościoły i kaplice. Przy typowaniu obiektów braliśmy pod uwagę przede wszystkim ich historię, walory architektoniczne, rolę w lokalnym i ponadlokalnym życiu religijnym. Znajdujące się na szlakach świątynie pozwalają zapoznać się z różnorodnymi, zmieniającymi się w ciągu wieków, formami ich rozplanowania, kształtowania bryły, czy też wyposażenia i zdobienia wnętrza.

Na szlaku Drewniane skarby Mazowsza umieszczone zostały drewniane obiekty sakralne, podzielone na 6 tzw.  pętli: ciechanowską(14 obiektów), ostrołęcką (11), płocką (14), siedlecką (9), warszawską-wschodnią (8) i warszawską-zachodnią (10). W przygotowaniu - pętla radomska (7)

Dla zainteresowanych materiałami drukowanymi wydaliśmy miniprzewodnik "Drewniane skarby Mazowsza" z mapą.

Bijące Serce Historii

W pierwszej fazie tej części projektu "Skarbiec Mazowiecki" proponujemy zwiedzanie 48 świątyń, uwzględniają one podstawowe kategorie zwiedzania, np."  kościoły wotywne, świątynie związane z kapłańską drogą bł. ks. Jerzego Popiełuszki, kościoły Traktu Królewskiego a także miejsca związane z bł. Janem Pawełem II.

Drewniane skarby Mazowsza - szlak drewnianej architektury sakralnej.

Mazowsze jest niezwykle bogate w przykłady sakralnego budownictwa drewnianego. Na terenie województwa odnotować można ponad 200 godnych uwagi obiektów.

Na obecnym etapie realizacji projektu "Skarbiec Mazowiecki - szlaki turystyczne obiektów sakralnych w Warszawie i na Mazowszu" pragniemy  zachęcić do odwiedzenia i poznania wybranych obiektów.

Na Mazowieckim Szlaku Drewnianej Architektury Sakralnej, któremu nadajemy nazwę Drewniane skarby Mazowsza, będziecie Państwo mogli zwiedzić aż 67 niezwykłych obiektów. Są to w większości mało znane i, choćby z tego powodu, rzadko odwiedzane kościoły i kaplice. Przy typowaniu obiektów braliśmy pod uwagę przede wszystkim ich historię, walory architektoniczne, rolę w lokalnym i ponadlokalnym życiu religijnym. Znajdujące się na szlakach świątynie pozwalają zapoznać się z różnorodnymi, zmieniającymi się w ciągu wieków, formami ich rozplanowania, kształtowania bryły, czy też wyposażenia i zdobienia wnętrza.

Na szlaku Drewniane skarby Mazowsza umieszczone zostały drewniane obiekty sakralne, podzielone na 6 tzw.  pętli: ciechanowską(14 obiektów), ostrołęcką (11), płocką (14), siedlecką (9), warszawską-wschodnią (8) i warszawską-zachodnią (10). W przygotowaniu - pętla radomska (7)

Dla zainteresowanych materiałami drukowanymi wydaliśmy miniprzewodnik "Drewniane skarby Mazowsza" z mapą.

Początki Bródna sięgają IX-X w. Wówczas na tym terenie powstał gród warowny. Nazwa pochodzi od brodu wiślanego, przy którym ulokowano gród. Ze źródeł historycznych wiadomo, że już w XV w. istniała królewska wieś Bródno. Kres jej rozwojowi przyniósł potop szwedzki w XVII w.

Dopiero w 2. poł. XIX w. po uruchomieniu nadwiślańskiej linii kolejowej zaczęła tu powstawać sieć uliczna wśród niezbyt licznych domów. W 1916 r. część Bródna znalazła się w administracyjnych granicach Warszawy, pozostałą część przyłączono w 1938 r.

Już wtedy istniał tu cmentarz, gdyż pod koniec XIX w. warszawskie nekropolie były przepełnione i w 1883 r. władze miejskie zakupiły 65 ha gruntu na Bródnie, z przeznaczeniem na nowy cmentarz. Jego otwarcie nastąpiło w 1884 r.

W 1887 r. na terenie cmentarza rozpoczęto budowę świątyni. Kościół musiał być drewniany ze względu na obowiązujący jeszcze wówczas zakaz stawiania na tym terenie - jako przedpolu cytadeli aleksandryjskiej - murowanych budynków. Projektantem kościoła był znany i ceniony w owym czasie architekt Edward Cichocki. Kierował on wówczas wymianą trzonu Kolumny Zygmunta III Wazy, który to remont wymagał ustawienia ogromnego drewnianego rusztowania. Cichocki wiedząc, że drewno z rusztowania pochodzi z sosen ściętych bez uprzedniego żywicowania, co gwarantowało jego odporność na wilgoć i korniki, postanowił  zaprojektować kościół, zamówiony u niego przez Kurię Metropolitalną i władze miejskie, właśnie z tego budulca. Poświęcenie świątyni odbyło się w 1888 r. Dokonał go proboszcz parafii pw. Matki Bożej Loretańskiej. Kościół, podobnie jak cmentarz, otrzymał wezwanie św. Wincentego a Paulo - patrona ubogich.

W 1952 r. przy istniejącym kościele cmentarnym została utworzona parafia pw. św. Wincentego a Paulo. W 1959 r. siedzibą parafii stał się murowany kościół wzniesiony w pewnej odległości także na terenie tutejszego cmentarza.

Ostatni remont drewnianego kościoła przeprowadzono w 1991 r. Jest to obecnie Kościół Rektora Cmentarza Bródnowskiego. 

Kościół zbudowany został z drewna sosnowego w konstrukcji słupowo-ramowej (układ złożony z krzyżujących się pionowych słupów i opartych na nich poziomych belek, a całość dodatkowo wzmacniają poziome rygle i skośne zastrzały), co wyróżnia go spośród pozostałych kościołów na trasie pętli wschodniej Szlaku Drewnianej Architektury Sakralnej wzniesionych w konstrukcji zrębowej. Rodzaj użytego materiału umożliwił budowę kościoła o znacznej wysokości. Ściany świątyni oszalowano deskami od wewnątrz i z zewnątrz. Z zewnątrz zostały one także pomalowane na kolor ciemnozielony, zaś elementy konstrukcyjne podkreślono kolorem czarnym.

Kościół nie jest orientowany, prezbiterium zostało zwrócone ku północy, a nie ku wschodowi (łac. oriens - wschód; orientowanie kościołów było regułą do XIX w.).

Korpus nawowy kościoła został zbudowany na planie prostokąta, wyodrębnione prezbiterium jest węższe od nawy, a po obu jego bokach znajdują się zakrystie. W bryle kościoła wyróżnia się także frontowy ryzalit z trzema kruchtami: główną - większą oraz niewielkimi - bocznymi.

Kościół nakryty jest dwuspadowym dachem z naczółkiem nad prezbiterium. Cały dach kryty jest gontem. We frontowej części nawy dach wieńczy czworoboczna wieżyczka na sygnaturkę (najmniejszy z dzwonów kościelnych) nakryta strzelistym hełmem z krzyżem.

Wnętrze kościoła jest trójnawowe - podział tworzą dwie pary słupów - i zostało przykryte płaskim stropem, wspólnym dla nawy i prezbiterium. W tylnej części nawy znajduje się chór muzyczny wsparty na czterech słupach.

Wystrój wnętrza nawiązuje do dekoracji kościołów góralskich.

• Ołtarz główny, utrzymany w stylu neogotyckim, z rzeźbą Chrystusa ukrzyżowanego. Postać wielkości naturalnej przedstawiona jest na tle nocnego widoku Jerozolimy. Autorem rzeźby jest Antoni Panasiuk.
• Neogotyckie ołtarze boczne z obrazami: "Niepokalane Poczęcie NMP" oraz "Św. Wincenty a Paulo".
• Dwa obrazy: jeden szkoły włoskiej pochodzący z XVI w. przedstawiający Matkę Bożą z dwiema postaciami świętych oraz drugi - nieznanego autora - z wizerunkiem św. Marii Magdaleny. - w prezbiterium
• Bardzo bogata polichromia - będąca uzupełnieniem wystroju wnętrza kościoła - której projektantem był architekt Wiesław Kononowicz.

Św. Wincenty a Paulo urodził się we Francji w 1581 r. w ubogiej rodzinie rolników. Będąc młodym chłopcem pracował jako pielęgniarz w szpitalu. Mając 19 lat otrzymał święcenia kapłańskie, następnie studiował teologię w Tuluzie. W 1625 r. utworzył Zgromadzenie Misji, które głosiło Ewangelię ubogim. W życiu św. Wincentego miało miejsce wiele niezwykłych zdarzeń. Statek, którym odbywał podróż przez Morze Śródziemne napadli piraci, przez których św. Wincenty został sprzedany w Tunisie jako niewolnik. Po dwóch latach niewoli udało mu się uciec. Tak doświadczony postanowił pozostać ubogim i nie przyjmować żadnych godności, by jak najlepiej służyć potrzebującym. Powołał do istnienia wiele stowarzyszeń charytatywnych. W 1633 r. założył Zgromadzenie Sióstr Miłosierdzia, których zadaniem była praca na rzecz ubogich. Zmarł w 1660 r. w Paryżu. Został ogłoszony przez Kościół patronem dzieł miłosierdzia. Jest także patronem zgromadzenia lazarystów, szarytek, organizacji charytatywnych, ubogich, podrzutków, szpitali i więźniów.

• Cmentarz Bródnowski (Bródzieński). Obecnie cmentarz ten należy do największych nekropolii w Europie. Ma powierzchnię prawie 115 ha, jest na nim pochowanych ok. 1,2 mln osób. Otrzymał wezwanie św. Wincentego a Paulo - patrona ubogich. Cmentarz oddano do użytku w 1884 r. Zachowały się dawne nagrobki, wiele zostało odrestaurowanych przez Społeczny Komitet Opieki nad Cmentarzem Bródnowskim. Spośród znanych osób zostali tu pochowani, m.in.: Aleksander Kakowski - metropolita warszawski, Roman Dmowski - przywódca endecji, Tony Halik - podróżnik, aktorzy: Franciszek Brodniewicz, Cezary Julski, Stefan Witas, piosenkarze: Mieczysław Fogg, Łucja Prus, Bernard Marszałek - motorowodniak, Szczepan Pieniążek - sadownik, profesor SGGW.
• Murowana dzwonnica z kaplicą przedpogrzebową wystawiona w 1934 r., w 50. rocznicę funkcjonowania Cmentarza Bródnowskiego. - po przeciwnej stronie głównej alei cmentarza
• Murowany kościół będący obecnie kościołem parafialnym pw. Matki Bożej Częstochowskiej, zaprojektowany przez architekta Stanisława Marzyńskiego. W zamyśle miał być repliką kaplicy hr. Przeździeckich z XIX w., która znajdowała się przy kościele parafii św. Barbary w Warszawie i została zniszczona w czasie II wojny światowej. Ostatecznie ocalałe elementy tej kaplicy osadzono w portalu tutejszego kościoła, do budowy ścian użyto natomiast kamienia i cegły z rozbiórki. Budowę kościoła ukończono w 1959 r., później dobudowano do niego nawy boczne. Patronką kościoła jest Matka Boża Częstochowska, której obraz umieszczony jest w ołtarzu głównym. W ołtarzu patrona parafii - św. Wincentego a Paulo - znajdują się jego relikwie, zaś w ołtarzu Miłosierdzia Bożego - relikwie św. siostry Faustyny. Warto zwrócić uwagę na okrągłe witraże w dolnej części ścian przedstawiające ptaki różnych gatunków.

1883 r. - Zakup przez władze miejskie 65 ha gruntu na Bródnie, z przeznaczeniem na nowy cmentarz.

1884 r. - Oddanie do użytku Cmentarza Bródnowskiego (Bródzieńskiego).

1888 r. - Ukończenie budowy i poświęcenie drewnianego kościoła pw. św. Wincentego a Paulo.

1916 r. - Włączenie części Bródna w administracyjne granice Warszawy, pozostałą część przyłączono w 1938 r.

1952 r. - Utworzenie przy istniejącym kościele drewnianym parafii pw. św. Wincentego a Paulo.

1959 r. - Siedzibą parafii stał się murowany kościół pw. Matki Bożej Częstochowskiej wybudowany na terenie tutejszego cmentarza. Drewniany kościół pw. św. Wincentego a Paulo pozostał Kościołem Rektora Cmentarza Bródnowskiego.

1991 r. - Remont drewnianego kościoła.

25 marca 1992 r. - Parafia pw. św. Wincentego a Paulo na podstawie bulli papieskiej została wyłączona z archidiecezji warszawskiej i włączona do nowo powstałej diecezji warszawsko-praskiej.

Inne najbliżej położone kościoły pętli wschodniej Szlaku Drewnianej Architektury Sakralnej to:

• Grodzisk - kościół pw. św. Michała Archanioła, obecnie kościół położony jest w dzielnicy Białołęka m.st. Warszawy, przy ul. Głębockiej 119, odległość - ok. 5 km.
• Glinianka - kościół pw. św. Wawrzyńca, odległość ok. 40 km na południowy wschód od Warszawy.
• Mariańskie Porzecze (Goźlin) - kościół pw. Matki Bożej Bolesnej, położony ok. 55 km na południowy wschód od Warszawy.