Drewniane skarby Mazowsza - szlak drewnianej architektury sakralnej.

Mazowsze jest niezwykle bogate w przykłady sakralnego budownictwa drewnianego. Na terenie województwa odnotować można ponad 200 godnych uwagi obiektów.

Na obecnym etapie realizacji projektu "Skarbiec Mazowiecki - szlaki turystyczne obiektów sakralnych w Warszawie i na Mazowszu" pragniemy  zachęcić do odwiedzenia i poznania wybranych obiektów.

Na Mazowieckim Szlaku Drewnianej Architektury Sakralnej, któremu nadajemy nazwę Drewniane skarby Mazowsza, będziecie Państwo mogli zwiedzić aż 67 niezwykłych obiektów. Są to w większości mało znane i, choćby z tego powodu, rzadko odwiedzane kościoły i kaplice. Przy typowaniu obiektów braliśmy pod uwagę przede wszystkim ich historię, walory architektoniczne, rolę w lokalnym i ponadlokalnym życiu religijnym. Znajdujące się na szlakach świątynie pozwalają zapoznać się z różnorodnymi, zmieniającymi się w ciągu wieków, formami ich rozplanowania, kształtowania bryły, czy też wyposażenia i zdobienia wnętrza.

Na szlaku Drewniane skarby Mazowsza umieszczone zostały drewniane obiekty sakralne, podzielone na 6 tzw.  pętli: ciechanowską(14 obiektów), ostrołęcką (11), płocką (14), siedlecką (9), warszawską-wschodnią (8) i warszawską-zachodnią (10). W przygotowaniu - pętla radomska (7)

Dla zainteresowanych materiałami drukowanymi wydaliśmy miniprzewodnik "Drewniane skarby Mazowsza" z mapą.

W kościele w Lewiczynie znajduje się Sanktuarium Matki Bożej Lewiczyńskiej, Pocieszycielki Strapionych, Pani Ziemi Grójeckiej.

Lewiczyn to jedna z najstarszych wsi w powiecie grójeckim (gmina Belsk Duży), leżąca nad rzeczką Kraską, dopływem Jeziorki. Kiedyś była położona na szlaku handlowym, zmienionym przez zaborcę po powstaniu styczniowym.

W XIII w. erygowano tu parafię pw. Biskupów Wojciecha i Marcina. Trudno powiedzieć skąd wzięła się nazwa miejscowości - istnieją dwie wersje jej pochodzenia. Podczas bitwy jaka tu miała miejsce w XIII w. żołnierze otrzymali komendę - lewo czyń, czyli "zachodzić wroga z lewej". Po odniesionym zwycięstwie, które nazwano "lwim czynem", żołnierze własnymi czapkami usypali kopiec. Na kopcu, na początku XIV w. staraniem rodziny Lewickich wystawiono  pierwszy drewniany kościół, który stał w tym miejscu przez ok. 300 lat. Pod koniec XVI w. był już w tak złym stanie, że podjęto decyzję o jego rozbiórce i budowie nowego. W tym czasie właścicielem połowy wsi był podstoli czerski Prokop Oborski, który został fundatorem nowego, również drewnianego kościoła. Budowa trwała ok. 2 lat i w 1608 r. nastąpiło jego poświęcenie.

Złe czasy dla kościoła nadeszły wraz ze szwedzkim potopem, podczas którego kościół został znacznie zniszczony. W 1665 r. proboszczem w Lewiczynie został ks. Andrzej Gołkowski, który podjął trud odbudowy kościoła. Ze względu na złą sytuację w kraju odbudowa trwała ok. 10 lat. Po jej zakończeniu kościół miał nową, dwuwieżową fasadę i częściowo nowe wyposażenie. W kościele był już wtedy słynący łaskami obraz Matki Bożej, który po ufundowaniu nowego ołtarza, został w nim umieszczony. Za plebana Gołkowskiego zanotowano ok. 700 zeznań o cudach. Na przełomie XVII i XVIII w. wśród wot było dużo drogich przedmiotów, ale z czasem było ich coraz mniej. W połowie XVIII w. oficjał warszawski, późniejszy prymas A.K. Ostrowski zabrał część wot z kościoła na tabernakulum do katedry św. Jana w Warszawie. 

Zanotowano, że w 1718 r. działało tu 7 bractw religijnych, które pełniły funkcje religijne, wychowawcze, kulturalne i charytatywne.

Ponownie kościół został zniszczony przez potężną wichurę, która przeszła nad Lewiczynem w 1738 r. i znacznie uszkodziła wieże. Kościół odbudowano, ale już jako jednowieżowy. 

Bardzo trudny dla Lewiczyna był okres zaborów. Za pomoc udzielaną powstańcom styczniowym, proboszcz kościoła został skazany na zsyłkę, zlikwidowano wszystkie bractwa działające przy kościele i zmieniono układ dróg, odsuwając Lewiczyn od głównego traktu.  Rząd rosyjski skonfiskował też dobra kościelne oddając je rosyjskim weteranom. 

Kościół przechodził jeszcze dwa większe remonty w latach 1884-1885 i w 1935 r. Po II wojnie światowej przeprowadzano niezbędne prace remontowe, a w ostatnich latach  wybudowano  zaplecze  dla obsługi ruchu pielgrzymkowego.

Jednonawowy, drewniany  kościół  jest  orientowany (prezbiterium zwrócone na wschód),  ma  konstrukcję  zrębową (sposób łączenia poprzecznych belek w narożach) i  jest  oszalowany  (obity deskami). Patrząc na  kościół  od  strony  wschodniej  wyraźnie  widać, że  prezbiterium  jest  niższe  i  węższe  od  nawy  głównej,  trójbocznie  zamknięte  i  przykryte  oddzielnym  dachem. Od  północy  przylega  do  niego  zakrystia  z  małą  kruchtą. 

Kruchta,  przez  którą  prowadzi  wejście, umieszczona  jest  w  dolnej  części  wieży  i  z  trzech  stron   nakryta  gontowym  daszkiem,  opartym  na  drewnianych  słupkach. 

Wieża  w  połowie  swojej  wysokości   ma  z  trzech  stron   szeroki,  przykryty  blachą  okap,  połączony  z  dachem  nawy, co sprawia wrażenie, jakby była  w  tę  nawę  wbudowana.  Przykryta  jest   czterospadowym  dachem   i  zwieńczona  wysmukłym  obeliskiem, na  którym  znajduje  się  kula  z  krzyżem.  

W kruchcie, po  bokach, znajdują się dwa  pomieszczenia, które  są  pozostałością  dolnych  części, rozebranych  w 1738 r. wież.  

Każda  część  kościoła  przykryta jest oddzielnym dachem. Wnętrze kościoła ma płaski strop i prostokątne okna.

W zachodniej części nawy znajduje się chór muzyczny, wsparty  na  czterech słupach, z  wysuniętą  częścią  środkową.

• Dominującym elementem wnętrza kościoła jest barokowy ołtarz główny z połowy XVIII w. Fundatorem był generał major wojsk saskich - Jakub Błędowski. Centralnym punktem w ołtarzu jest cudowny obraz "Matka Boża Lewiczyńska", która na lewym ręku trzyma Dzieciątko, prawą ręką błogosławiące, w lewej zaś trzymające księgę. Obie postacie mają sukienki ze srebrnej blachy. Po bokach ołtarza usytuowane są rzeźby św. Anny i św. Joachima, a nad bramkami rzeźby patronów kościoła: św. Wojciecha i św. Marcina.
• Trzy boczne ołtarze, ufundowane w połowie XVIII w. przez proboszcza ks. Antoniego Józefa Wilskiego.
• Ambona (poł. XVIII w.) z figurą Chrystusa jako dobrego pasterza, z rzeźbionym popiersiem św. Bazylego (który był patronem fundatora ambony - Bazylego Walickiego, właściciela pobliskiej Małej Wsi.
• Obraz "Św. Izydor Oracz", namalowany w 1668 r. przez Erazma Wąsowskiego, księdza i doradcy artystycznego Jana III Sobieskiego.
• Malowane na desce w 2. poł. XVII w. obrazki wotywne, nawiązujące do cudów, związanych z obrazem "Matka Boża Lewiczyńska". Obraz ten, namalowany na desce o wymiarach 118 x 85,5 cm jest w typie obrazu "Matka Boża Śnieżna" z rzymskiego kościoła Santa Maria Maggiore. Został przywieziony z Rzymu przez rodzinę Oborskich. W spadku po matce otrzymał go ks. Jan Opaliński i ofiarował do kościoła w Lewiczynie. Bardzo szybko zaczął się kult obrazu, a ludzie, doznający łask, zostawiali bogate wota. Król Zygmunt III Waza ufundował monstrancję, a król Jan III Sobieski zostawił część namiotu tureckiego wezyra. W 1684 r. biskup poznański - Stefan Wierzbowski - uznał oficjalnie obraz za cudowny i zatwierdził jego kult. Założono księgę cudów, której najstarszy zapis pochodzi z 1678 r. 10 sierpnia 1975 r. odbyła się uroczystość koronacji obrazu. Prymas Stefan Wyszyński nałożył koronę na głowę Dzieciątka, a ówczesny metropolita krakowski, Karol Wojtyła ukoronował Matkę Bożą. W prezbiterium znajduje się błogosławieństwo Jana Pawła II, z jego wizerunkiem i podpisem.
• Na przykościelnym cmentarzu znajduje się nagrobek w kształcie kolumny, zwieńczony urną, zmarłego w 1812 r. Albańczyka Antoniego Ł.Crutty. Był on poliglotą, znawcą i tłumaczem języków wschodnich w kancelarii króla St. Augusta Poniatowskiego. Pod koniec życia zamieszkał u córki Elizy, która była żoną właściciela pobliskich dóbr, Piotra Bedlińskiego.
• Drugi nagrobek, w kształcie obelisku, zawiera serce Jakuba Błędowskiego zmarłego w 1756 r. fundatora ołtarza głównego w kościele.
• Przy kościele znajduje się drewniana dzwonnica, z przełomu XVII i XVIII w. zbudowana na planie czworoboku, o konstrukcji słupowej, przykryta namiotowym dachem.

• W odległej o 5 km od  Lewiczyna wsi Belsk Duży  znajduje  się  kościół  pw. Świętej Trójcy,  klasycystyczny,  projektu  architekta Hilarego Szpilowskiego wybudowany  w  latach 1776-1779. W  kościele tym  pochowany jest płk. Jan Leon Hipolit Kozietulski, dowódca III Szwadronu Szwoleżerów, zmarły 3 lutego 1821 r. w wieku 43 lat w Warszawie. Był uczestnikiem kampanii napoleońskiej i 30 listopada 1808 r. prowadził szarżę szwoleżerów na przełęczy Somosierra. Siostra Jana Kozietulskiego - Klementyna - była żoną Józefa Walickiego, właściciela pobliskiej Małej Wsi. 
• Przy  drodze  z  Belska do  Grójca  grób  powstańców  styczniowych  poległych 16 lutego 1864 r.
• Mała Wieś - 7 km od Lewiczyna.  Znajdujący się tu zespół pałacowo-parkowy  jest  jednym z  najcenniejszych  zabytków  na tym  terenie. Pałac  został  wzniesiony  w latach 1780-1786  w  stylu klasycystycznym  według projektu architekta Hilarego Szpilowskiego  dla  wojewody rawskiego  Bazylego  Walickiego. Pałac  odziedziczył  syn  Bazylego - Józef - żonaty z  siostrą  J. H. Kozietulskiego, który często tu przebywał. W  rezydencji  Walickich  gościli różni  znakomici  goście,  m.in. król Stanisław August Poniatowski , Wielki Książę Konstanty  czy gen. Józef Zajączek. W  parku  o powierzchni 3,53 ha. założonym  jako regularny  francuski,  w  XIX w. przekształconym  częściowo w ogród angielski, znajduje  się  wiele rzadkich  drzew  i  krzewów,  m.in. tulipanowiec.
• Około 2 km na północ od Małej Wsi  znajduje  się  rezerwat  "Modrzewina"  o pow. 3,5 ha. Jest  to  największe  na Mazowszu  stanowisko  modrzewia  polskiego. Przeciętny  wiek  drzew  wynosi  150-240 lat. Pojedyncze drzewa  dochodzą  do 35 m wysokości.
• Łęczeszyce - wieś  położona w odległości  12 km na południowy-zachód od  Lewiczyna, w której  znajduje  się  zespół  kościelno-klasztorny paulinów. Zostali oni sprowadzeni  z Jasnej  Góry  w  1639 r. przez  sędziego  czerskiego  Mikołaja Boglewskiego  i jego  żonę  Otylię. Z  ich  fundacji  wzniesiono: kościół  około 1640 r. oraz  klasztor po 1654 r. 

XIII w. - Erygowanie parafii.

Początek XIV w. - Budowa pierwszego, drewnianego kościoła.

1608 r. - Koniec budowy i poświęcenie drugiego kościoła.

Połowa XVII w. - Zniszczenie kościoła podczas potopu szwedzkiego.

2. poł. XVII w. - Sprowadzenie do Lewiczyna obrazu "Matka Boża z Dzieciątkiem".

1678 r. - Najstarszy zapis w księdze cudów.

1738 r. - Zniszczenie kościoła przez potężną wichurę i rozpoczęcie jego odbudowy.

1794 r. - W Lewiczynie przebywał Tadeusz Kościuszko i tu opracowywał plan obrony Warszawy.

1821 r. - W pobliskim Belsku zostaje pochowany Leon Kozietulski, dowódca III Szwadronu Szwoleżerów, bohater spod Somosierry.

10 sierpnia 1975 r. - Koronacja obrazu "Matka Boża" przez Prymasa Stefana Wyszyńskiego i metropolitę krakowskiego Karola Wojtyłę.

Na trasie pętli zachodniej Szlaku Drewnianej Architektury Sakralnej, w odległości 25 km na południowy-zachód od Lewiczyna znajduje się miasto Mogielnica. Przy ul. ks. A. Zagańczyka jest cmentarz, na którym w otoczeniu grobów, usytuowany jest drewniany XVII-wieczny kościół pw. Świętej Trójcy, uważany za jeden z najstarszych na tym terenie.