Drewniane skarby Mazowsza - szlak drewnianej architektury sakralnej.

Mazowsze jest niezwykle bogate w przykłady sakralnego budownictwa drewnianego. Na terenie województwa odnotować można ponad 200 godnych uwagi obiektów.

Na obecnym etapie realizacji projektu "Skarbiec Mazowiecki - szlaki turystyczne obiektów sakralnych w Warszawie i na Mazowszu" pragniemy  zachęcić do odwiedzenia i poznania wybranych obiektów.

Na Mazowieckim Szlaku Drewnianej Architektury Sakralnej, któremu nadajemy nazwę Drewniane skarby Mazowsza, będziecie Państwo mogli zwiedzić aż 67 niezwykłych obiektów. Są to w większości mało znane i, choćby z tego powodu, rzadko odwiedzane kościoły i kaplice. Przy typowaniu obiektów braliśmy pod uwagę przede wszystkim ich historię, walory architektoniczne, rolę w lokalnym i ponadlokalnym życiu religijnym. Znajdujące się na szlakach świątynie pozwalają zapoznać się z różnorodnymi, zmieniającymi się w ciągu wieków, formami ich rozplanowania, kształtowania bryły, czy też wyposażenia i zdobienia wnętrza.

Na szlaku Drewniane skarby Mazowsza umieszczone zostały drewniane obiekty sakralne, podzielone na 6 tzw.  pętli: ciechanowską(14 obiektów), ostrołęcką (11), płocką (14), siedlecką (9), warszawską-wschodnią (8) i warszawską-zachodnią (10). W przygotowaniu - pętla radomska (7)

Dla zainteresowanych materiałami drukowanymi wydaliśmy miniprzewodnik "Drewniane skarby Mazowsza" z mapą.

• Wnętrze świątyni pokryte jest malowidłami iluzjonistycznymi (sposób malowania wywołujący złudzenie, że ukazane na płaskiej powierzchni przedstawienie jest trójwymiarowe) o dość bogatej ornamentyce oraz sztukateriami. Ściany malowane są farbami olejnymi, zaś tło farbami pastelowymi. Efekt uzyskany w ten sposób jest zaskakująco miły dla oczu. Kolorystyka wnętrza jest bardzo subtelna.
• Płaski strop wypełniają kasetony z rozetami - nie sposób rozróżnić co jest ornamentem przestrzennym, a co ornamentem namalowanym na płaskiej powierzchni. W gzymsie kwiatowe festony wykonane ze stiuku. Wiadomo, że ten wystrój kościół uzyskał w latach 1907-1910, ale jego wykonawcy nie są znani.
• Ołtarz główny i ołtarze boczne wykonane z drewna dębowego (pocz. XX w.).
• Ambona i stalle (pocz. XX w.).
• Dwa rokokowe ołtarze (ok. 1770 r.) w bocznych kaplicach. W lewej - rzeźba przedstawiająca Chrystusa Ukrzyżowanego, w prawej - obraz "NMP Niepokalanie Poczęta".
• Dwa obrazy malowane przez artystów z kręgu Szymona Czechowicza: "Koronacja NMP" i "Ukrzyżowanie Pana Jezusa ze św. Janem Nepomucenem".
• Ławki w nawie głównej z 1938 r.
• Rokokowa chrzcielnica w kształcie kielicha z 2. poł. XVIII w.
• Rokokowy prospekt organowy z 1776 r.

1476 r. - Po raz pierwszy w dokumencie pisanym pojawia się nazwa miejscowości Żeliszew.

1540 r. - Kościół w Żeliszewie otrzymuje od biskupa poznańskiego prawa do pewnych odpustów.

1769 r. - Utworzenie w Żeliszewie parafii pw. Świętej Trójcy fundacji dziedzica dóbr Żeliszew Marcjana (Martyniana) Grzybowskiego, podkomorzego liwskiego. Parafia należała do diecezji poznańskiej, archidiakonatu warszawskiego, dekanatu latowickiego w województwie mazowieckim.

1770 r. - Rozpoczęcie budowy nowej świątyni istniejącej do dziś.

19 października 1777 r. - Uroczysta konsekracja kościoła przez biskupa Gaspara Cieciszowskiego - sufragana kijowskiego.

1818 r. - Włączenie parafii Żeliszew do nowo powstałej diecezji janowskiej czyli podlaskiej.

1831 r. - Duże zniszczenia świątyni i budynków parafialnych podczas walk powstania listopadowego.

1845 r. - Zakończenie odbudowy świątyni i budynków parafialnych oraz poświęcenie nowego cmentarza grzebalnego.

1888-1889 - Ogrodzenie świątyni parkanem z polnego kamienia.

1906 r. - Podział parafii i powstanie parafii mariawickiej w Żeliszewie Dużym.

1907-1910 - Odnowienie kościoła - szalowanie i malowanie wnętrza, nabycie nowych ołtarzy i ambony.

2002-2003 - Remont dachu kościoła i rekonstrukcja wieży.

Inne najbliżej położone kościoły "pętli wschodniej" Szlaku Drewnianej Architektury Sakralnej:

• Jeruzal - kościół pw. św. Wojciecha i św. Mikołaja. Jeruzal położony jest w odległości ok. 40 km na południowy zachód od Żeliszewa Podkościelnego.
• Wodynie - kościół pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła. Wodynie znajdują się w odległości ponad 25 km na południe od Żeliszewa.
• Glinianka - kościół pw. św. Wawrzyńca. Glinianka położona jest w odległości ok. 55 km na zachód od Żeliszewa.