Bijące Serce Historii

W pierwszej fazie tej części projektu "Skarbiec Mazowiecki" proponujemy zwiedzanie 48 świątyń, uwzględniają one podstawowe kategorie zwiedzania, np."  kościoły wotywne, świątynie związane z kapłańską drogą bł. ks. Jerzego Popiełuszki, kościoły Traktu Królewskiego a także miejsca związane z bł. Janem Pawełem II.

Zakon karmelitów bosych - powstały w wyniku reformy zakonu karmelitów - został sprowadzony  do Warszawy przez króla Władysława IV w 1637 r. Ich pierwszą świątynią był wybudowany w 1643 r. drewniany kościółek, który spłonął podczas wojen szwedzkich w 1656 r.

W 1661 r. rozpoczęto budowę nowej świątyni, przypuszczalnie według projektu Józefa Szymona Bellottiego. Budowę - którą wspierali finansowo król Jan Kazimierz, prymas Michał Radziejowski oraz rodzina Wesslów - zakończono w 1682 r. W roku 1701 dokonano konsekracji kościoła, świątynia nie posiadała jednak fasady, na którą zabrakło funduszy. Zbudowano ją dopiero w latach 1761-1782 według projektu wybitnego architekta Efraima Szregera.

Powstająca ponad sto lat świątynia służyła zakonowi karmelitów bosych do roku 1864, kiedy rząd carski ogłosił kasatę zakonu. Od tego czasu kościół służył kolejnym seminariom duchownym, które miały swoją siedzibę w budynku klasztoru.

Kościół szczęśliwie przetrwał okres II wojny światowej (z niewielkimi uszkodzeniami). Jako jeden z nielicznych zachowanych kościołów warszawskich, pełnił w latach 1945-1952 funkcję prokatedry. Tu odbyły się ingresy kard. Augusta Hlonda (1946) oraz kard. Stefana Wyszyńskiego (1949). Obecnie pełni funkcję kościoła seminaryjnego Wyższego Metropolitalnego Seminarium Duchownego.  

Budowa świątyni odbywała się w kilku etapach.

W pierwszym - w latach 1661-1672 - dokonano budowy murów świątyni, przypuszczalnie według projektu Józefa Szymona Bellottiego, nadwornego architekta króla Jana III Sobieskiego. Powstała także świątynia barokowa (barok wazowski) w układzie bazylikowym, na planie krzyża łacińskiego, jednonawowa z transeptem i kaplicami bocznymi oraz sklepieniem kolebkowym, wzmocnionym gurtami. Wnętrze podzielono podwójnymi pilastrami z głowicami korynckimi. Uwagę zwraca ozdobny fryz (gzyms) w prezbiterium, z wysokiej klasy dekoracją roślinną.

W drugim etapie - w latach 1680-1682 - prowadzono prace przy wykańczaniu wnętrza, prawdopodobnie według projektu Tylmana z Gameren, holenderskiego architekta osiadłego w Polsce. W kolejnych latach kontynuowano prace we wnętrzu, wzbogacając je kolejnymi kaplicami, rzeźbami i obrazami.

W latach 1761-1782 świątynia otrzymała kamienną fasadę według projektu Efraima Szregera, wczesnoklasycystyczną, pozostającą najlepszym przykładem tego rodzaju architektury w Polsce. Fasadę wieńczy tzw. "karmelicka bania" - kula ziemska opasana przez węża, z kielichem i hostią.

Wyposażenie kościoła jest oryginalnym wyposażeniem karmelickiej świątyni z przełomu XVII i XVIII w., chociaż duża jego część została przeniesiona z kościoła dominikanów obserwantów, rozebranego w 1818 r. (w miejscu dominikańskiego kościoła zbudowano tzw. Pałac Staszica).

• Ołtarz główny- prawdopodobnie dzieło Tylmana z Gameren - z obrazem "Św. Józef z Dzieciątkiem Jezus", powyżej dwie grupy rzeźbiarskie: "Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny" oraz "Bóg Ojciec". Po obu stronach ołtarza postacie św. Jana od Krzyża i św. Teresy z Avila, patronów zakonu karmelitów bosych. Autorem rzeźb jest Jan Jerzy Plersch, wybitny rzeźbiarz epoki stanisławowskiej.
• Rzeźby J.J. Plerscha - w ukośnych ołtarzach na styku prezbiterium i nawy głównej. W ołtarzu umieszczonym po prawej stronie, oprócz grupy rzeźb, znajduje się kopia ikony "Matka Boża Tychwińska", przywiezionej jako zdobycz wojenna z wyprawy moskiewskiej na pocz. XVII w.
• Dwa ołtarze: po lewej stronie - Matki Bożej Szkaplerznej (obraz XIX-wieczny), po prawej - św. Teresy od Jezusa z XVIII-wiecznym obrazem "Ekstaza św. Teresy". - w ramionach transeptu
• Kaplica Chrystusa Ubiczowanego z obrazem "Chrystus przy słupie" (dar króla Jana Kazimierza), zwana również kaplicą Grobu Pańskiego. Swoją nazwę zawdzięcza rzeźbie "Chrystus w grobie" autorstwa wybitnego XIX-wiecznego rzeźbiarza Oskara Sosnowskiego. - po prawej stronie prezbiterium
• Rzeźba "Anioł Zmartwychwstania" autorstwa Oskara Sosnowskiego. - w nawie głównej
• Barokowa ambona - projektu Tylmana z Gameren - z postaciami św. Teresy z Avila, świętych misjonarzy karmelickich oraz symbolami kontynentów.
• Sześć kaplic otaczających kościół. Obrazy w większości z nich są dziełem Franciszka Smuglewicza, znanego XVIII-wiecznego malarza. W kaplicy Matki Bożej Patronki Dobrej Śmierci (pierwsza od strony wejścia po prawej stronie) znajduje się kopia XVII-wiecznego obrazu, utrzymanego w typie ikony. Liczne wota i tradycja modlitwy 22. dnia każdego miesiąca świadczą o kulcie tego obrazu.
• Organy z 1828 r. - na chórze

• Bazylika Świętego Krzyża, Krakowskie Przedmieście 3
• Kościół pw. św. Anny, Krakowskie Przedmieście 66
• Kościół pw.Opieki św. Józefa Oblubieńca Niepokalanej Bogurodzicy Maryi, Krakowskie Przedmieście 34
• Kościół rektorski pw. Niepokalanego Poczęcia NMP, Krakowskie Przedmieście 62

1637 r. - Król Władysław IV sprowadził do Polski zakon karmelitów bosych.

1643 r. - Budowa drewnianego kościoła.

1656 r. - Pożar drewnianego kościoła.

1661-1682 - Budowa murowanej świątyni.

1701 r. - Konsekracja kościoła.

1761-1782 - Budowa fasady.

1864 r. - Kasata zakonu karmelitów bosych.

Kościoły Krakowskiego Przedmieścia (terytorialny, pieszy)