Drewniane skarby Mazowsza - szlak drewnianej architektury sakralnej.

Mazowsze jest niezwykle bogate w przykłady sakralnego budownictwa drewnianego. Na terenie województwa odnotować można ponad 200 godnych uwagi obiektów.

Na obecnym etapie realizacji projektu "Skarbiec Mazowiecki - szlaki turystyczne obiektów sakralnych w Warszawie i na Mazowszu" pragniemy  zachęcić do odwiedzenia i poznania wybranych obiektów.

Na Mazowieckim Szlaku Drewnianej Architektury Sakralnej, któremu nadajemy nazwę Drewniane skarby Mazowsza, będziecie Państwo mogli zwiedzić aż 67 niezwykłych obiektów. Są to w większości mało znane i, choćby z tego powodu, rzadko odwiedzane kościoły i kaplice. Przy typowaniu obiektów braliśmy pod uwagę przede wszystkim ich historię, walory architektoniczne, rolę w lokalnym i ponadlokalnym życiu religijnym. Znajdujące się na szlakach świątynie pozwalają zapoznać się z różnorodnymi, zmieniającymi się w ciągu wieków, formami ich rozplanowania, kształtowania bryły, czy też wyposażenia i zdobienia wnętrza.

Na szlaku Drewniane skarby Mazowsza umieszczone zostały drewniane obiekty sakralne, podzielone na 6 tzw.  pętli: ciechanowską(14 obiektów), ostrołęcką (11), płocką (14), siedlecką (9), warszawską-wschodnią (8) i warszawską-zachodnią (10). W przygotowaniu - pętla radomska (7)

Dla zainteresowanych materiałami drukowanymi wydaliśmy miniprzewodnik "Drewniane skarby Mazowsza" z mapą.

W Malużynie zobaczymy jeden z dwóch zachowanych w tej części Mazowsza kościołów drewniano-murowanych. Jednak, w przeciwieństwie do świątyni z Kraszewa (również znajdującej się na "pętli ciechanowskiej"), kościół w Malużynie ma tylko drewnianą nawę, którą dostawiono do murowanego gotyckiego prezbiterium.

Równie dużą atrakcją jest stojąca obok drewniana dzwonnica - pochodząca z 1655 r. - będąca najstarszym tego typu obiektem na Mazowszu.

HISTORIA

Po raz pierwszy Malużyn (jako Malusino) - stanowiący wówczas własność szlachecką, należącą do Piotra Grzywy - wzmiankowany jest w 1416 r. Wkrótce powstała tutaj, albo już istniała nieco wcześniej, parafia pw. św. Wojciecha, która została erygowana przez biskupa płockiego Jakuba z Korzkwi. Najpóźniej mogło to mieć miejsce w 1425 r., bo w tym roku biskup płocki zmarł. Fundatorem parafii był wspomniany wcześniej Piotr Grzywa, właściciel Malużyna i Radzymina. W 1449 r. po raz pierwszy pojawia się wzmianka o miejscowym plebanie Stanisławie.

Pierwszy kościół w Malużynie powstał równocześnie z erekcją parafii, jednak spłonął przed 1470 r. W niedługim czasie na jego miejscu wystawiono nowy obiekt i być może właśnie z tego okresu pochodzi zachowane do dzisiaj murowane prezbiterium.

Wizytacja przeprowadzona w 1599 r. informuje już o kościele pw. św. Wojciecha, posiadającym murowane prezbiterium, do którego dostawiono drewnianą nawę. Około 1640 r. świątynia została rozbudowana kosztem Piotra Malużyńskiego - wówczas m.in. powstała murowana zakrystia i połączony z nią skarbczyk.

Część drewniana po ponad stu latach musiała już być w złym stanie, skoro w wizytacji z 1775 r. znajduje się m.in. wzmianka, że "ściana od północy mocno ruinie podpada". Nic więc dziwnego, że w 1780 r. do prezbiterium dobudowano kolejną drewnianą nawę, która przetrwała do naszych czasów.

Kościół w Malużynie jest dzisiaj jedyną na Mazowszu budowlą, która składa się z nowszej drewnianej nawy i starszego murowanego prezbiterium. Drewniana nawa konstrukcji zrębowej, wzniesiona na rzucie prostokąta, z zewnątrz została oszalowana i wzmocniona lisicami. Natomiast murowane z cegły prezbiterium, do którego w późniejszym okresie od zachodu dostawiono nawę, zamknięte jest ścianą prostą z przyporami w narożach.

Do prezbiterium od północy dobudowana jest murowana zakrystia połączona ze skarbczykiem (zapewne z 1. poł. XVII w.), przy nawie od południa znajduje się dostawiona drewniana kruchta boczna, poprzedzona późniejszym gankiem.

Nad nawą i prezbiterium znajdują się oddzielne dachy dwuspadowe, nad zakrystią daszek pulpitowy, nad kruchtą daszek dwuspadowy. Wszystkie pokryte są od niedawna blachą (wcześniej gontem). Nad całością góruje, umieszczona w końcowej części nawy, czworoboczna wieżyczka na sygnaturkę z 2. poł. XIX w.

•  Wczesnobarokowy ołtarz główny z 1. poł. XVIII w., w którego polu głównym umieszczony jest obraz "Zwiastowanie NMP" oraz zasłaniający go obraz "Chrystus w Ogrójcu" (oba pochodzą z XIX w.). W górnej części ołtarza znajduje się obraz przedstawiający św. Wojciecha wpływającego do Prus.
• Usytuowana przy ścianie północnej wczesnobarokowa ambona datowana na 1. poł. XVII w.

W części drewnianej kościoła znajdują się:

• Neogotyckim  ołtarz boczny lewy z barokową rzeźba Chrystusa Ukrzyżowanego (XVII-XVIII w.) i z obrazem "Św. Hubert" na zasłonie.
• W prawym ołtarzu bocznym - obraz "Matka Boża Częstochowska".
• W nawie od zachodu znajduje się chór muzyczny, wsparty na dwóch słupach, z organami 6-głosowymi, wykonanymi w 1900 r. w warszawskiej firmie Jana Szymańskiego.
• W podziemiach części murowanej kościoła spoczywają dawni właściciele Malużyna, a świadectwem tego jest m.in. znajdująca się w prezbiterium tablica marmurowa, poświęcona zmarłej w 1649 r. Franciszce Święcickiej.

Teren przykościelny ogrodzony otynkowanym murkiem, z główną bramą wejściową od zachodu.

• Na południowy-zachód od kościoła stoi drewniana dzwonnica, pochodząca z 1655 r., wzniesiona na planie zbliżonym do kwadratu (5,50 x 5,60 m). Jej konstrukcję stanowią drewniane słupy, które wzmocniono ryglami i zastrzałami. Ściany z zewnątrz są oszalowane, w górnej części z każdej strony znajdują się po dwa otwory głosowe. Całość wieńczy dach namiotowy, pokryty gontem, a na każdej z jego połaci umieszczone jest jedno "wole oczko". Należy przypomnieć, że ta właśnie dzwonnica jest najstarszym takim obiektem na Mazowszu, a wspomniane "wole oczka" (czyli niewielkie otwory umieszczane w dachu, w celu dodatkowego oświetlenia np. strychu), występują tylko w tym jednym miejscu.
• We wsi zachował się drewniany dworek (obecnie otynkowany z boniowanymi narożami), wzniesiony w 1. poł. XIX w., a przebudowany pod koniec tego stulecia.

1416 r. - Pierwsza wzmianka o wsi, zwanej wówczas Malusino.

1. ćw. XV w. - Biskup płocki Jakub z Korzkwi eryguje w Malużynie parafię pw. św. Wojciecha.

1449 r. - Pierwsza wzmianka o miejscowym plebanie (Stanisławie).

1. poł. XVI w. - Zapewne wówczas wzniesiono gotyckie prezbiterium, które zachowało się do dzisiaj.

1780 r. - Do murowanego prezbiterium zostaje dobudowana kolejna nawa drewniana, która przetrwała do naszych czasów.

1827 r. - We wsi Malużyn są 23 domy i 224 mieszkańców.

1885 r. - Wieś liczy 524 mieszkańców, w tym 510 chrześcijan i 14 Żydów.

1990-2009 - Dokonano kompleksowej renowacji obiektów zabytkowych znajdujących się w kościele.

2006 r. - Parafia w Malużynie, którą tworzy 16 miejscowości, należy do dekanatu Ciechanów-Zachód diecezji płockiej i liczy 1699 wiernych.

2010 r. - Jubileusz 600-lecia istnienia parafii.

•  Kraszewo - miejscowość położona 12 km na północny-wschód od Malużyna (dojazd przez Wolę Młocką, Młock i Ojrzeń), z kościołem parafialnym pw. Świętej Trójcy, pochodzącym z 2. poł. XVI w. (część murowana) i poł. XVIII w. (część drewniana).
• Królewo - miejscowość położona 15 km na południowy-wschód od Malużyna (dojazd przez Sochocin), z kościołem parafialnym pw. św. Zygmunta, pochodzącym z 1639 r.
• Sarbiewo - miejscowość położona 7 km na południowy-zachód od Malużyna (dojazd przez Smardzewo), z kościołem parafialnym pw. św. Stanisława, pochodzącym prawdopodobnie z przełomu XVII i XVIII w.
• Strzegowo - miejscowość położona 18 km na północy-zachód od Malużyna (dojazd przez Glinojeck i Dreglin), z dawnym kościołem parafialnym pw. św. Anny, pochodzącym z lat 1755-1756.