Drewniane skarby Mazowsza - szlak drewnianej architektury sakralnej.

Mazowsze jest niezwykle bogate w przykłady sakralnego budownictwa drewnianego. Na terenie województwa odnotować można ponad 200 godnych uwagi obiektów.

Na obecnym etapie realizacji projektu "Skarbiec Mazowiecki - szlaki turystyczne obiektów sakralnych w Warszawie i na Mazowszu" pragniemy  zachęcić do odwiedzenia i poznania wybranych obiektów.

Na Mazowieckim Szlaku Drewnianej Architektury Sakralnej, któremu nadajemy nazwę Drewniane skarby Mazowsza, będziecie Państwo mogli zwiedzić aż 67 niezwykłych obiektów. Są to w większości mało znane i, choćby z tego powodu, rzadko odwiedzane kościoły i kaplice. Przy typowaniu obiektów braliśmy pod uwagę przede wszystkim ich historię, walory architektoniczne, rolę w lokalnym i ponadlokalnym życiu religijnym. Znajdujące się na szlakach świątynie pozwalają zapoznać się z różnorodnymi, zmieniającymi się w ciągu wieków, formami ich rozplanowania, kształtowania bryły, czy też wyposażenia i zdobienia wnętrza.

Na szlaku Drewniane skarby Mazowsza umieszczone zostały drewniane obiekty sakralne, podzielone na 6 tzw.  pętli: ciechanowską(14 obiektów), ostrołęcką (11), płocką (14), siedlecką (9), warszawską-wschodnią (8) i warszawską-zachodnią (10). W przygotowaniu - pętla radomska (7)

Dla zainteresowanych materiałami drukowanymi wydaliśmy miniprzewodnik "Drewniane skarby Mazowsza" z mapą.

Wieś po raz pierwszy wzmiankowana była w metryce mazowieckiej w 1426 r. pod nazwą Żeliszew, jako własność Żeliszewskich.

W 1533 r. bracia Oborscy - Serafin sędzia czerski oraz Zygmunt - otrzymali przywilej na założenie prywatnego miasta. W akcie lokacyjnym zagwarantowane zostało prawo odbywania trzech jarmarków w roku i jednego targu w tygodniu. Jednak nowe miasto, położone w odległości zaledwie kilku kilometrów od takich miast jak Latowicz czy Wodynie, słabo się rozwijało.

W połowie XVIII w. miasto stało się własnością rodziny Rudzińskich, a w 1785 r. - Cieszkowskich. W owym czasie Żeliszew występował już pod nazwą Jeruzalem lub Jeruzal. Zmianę tę można datować na 1747 r., kiedy to w akcie chrztu pojawił się zapis "w miasteczku Żeliszew czyli Jeruzalem". W parafii używano wówczas metalowej pieczęci z taką nazwą. Nowa nazwa miała prawdopodobnie przyciągać do miasteczka osadników niczym pielgrzymów do Jerozolimy. Na przełomie XVIII w. i XIX w. powszechna już była nazwa skrócona Jeruzal. Około 1820 r. Jeruzal utracił prawa miejskie.

Parafia została erygowana w 1532 r. z fundacji ówczesnych właścicieli wsi Żeliszew - braci Oborskich. Wówczas też Oborscy ufundowali pierwszy kościół drewniany pw. św. Anny, św. Bartłomieja apostoła oraz św. Stanisława biskupa i męczennika. Świątynia ta uległa zniszczeniu w połowie XVIII w.

W latach 1757-58 został wzniesiony nowy kościół pw. św. Wojciecha męczennika i św. Mikołaja biskupa, istniejący do dziś. Fundatorem kościoła był ówczesny właściciel Jeruzala, Kazimierz Rudziński, wojewoda mazowiecki. Kościół został ustawiony w południowej części ówczesnego rynku miejskiego.

W XIX w. parafia w Jeruzalu początkowo należała do dekanatu siennickiego, a od 1868 r. do nowomińskiego archidiecezji warszawskiej. W 1992 r. parafia na podstawie bulli papieskiej została wyłączona z tej archidiecezji i włączona do nowo powstałej diecezji warszawsko-praskiej.

W 1972 r., w uroczystość 440-lecia parafii, miała miejsce wizyta ks. kard. Stefana Wyszyńskiego.