Drewniane skarby Mazowsza - szlak drewnianej architektury sakralnej.
Mazowsze jest niezwykle bogate w przykłady sakralnego budownictwa drewnianego. Na terenie województwa odnotować można ponad 200 godnych uwagi obiektów.
Na obecnym etapie realizacji projektu "Skarbiec Mazowiecki - szlaki turystyczne obiektów sakralnych w Warszawie i na Mazowszu" pragniemy zachęcić do odwiedzenia i poznania wybranych obiektów.
Na Mazowieckim Szlaku Drewnianej Architektury Sakralnej, któremu nadajemy nazwę Drewniane skarby Mazowsza, będziecie Państwo mogli zwiedzić aż 67 niezwykłych obiektów. Są to w większości mało znane i, choćby z tego powodu, rzadko odwiedzane kościoły i kaplice. Przy typowaniu obiektów braliśmy pod uwagę przede wszystkim ich historię, walory architektoniczne, rolę w lokalnym i ponadlokalnym życiu religijnym. Znajdujące się na szlakach świątynie pozwalają zapoznać się z różnorodnymi, zmieniającymi się w ciągu wieków, formami ich rozplanowania, kształtowania bryły, czy też wyposażenia i zdobienia wnętrza.
Na szlaku Drewniane skarby Mazowsza umieszczone zostały drewniane obiekty sakralne, podzielone na 6 tzw. pętli: ciechanowską(14 obiektów), ostrołęcką (11), płocką (14), siedlecką (9), warszawską-wschodnią (8) i warszawską-zachodnią (10). W przygotowaniu - pętla radomska (7)
Dla zainteresowanych materiałami drukowanymi wydaliśmy miniprzewodnik "Drewniane skarby Mazowsza" z mapą.
Jeszcze dwadzieścia lat temu kościół w Grzebsku wyglądał zupełni inaczej, niż obecnie. Kto zatem powrócił po latach w to miejsce, może odnieść wrażenie, że przyjechał zupełnie do innej miejscowości! A wszystko to za sprawą generalnego remontu świątyni, podczas którego przywrócono jej pierwotny wygląd.
Wyprawa do tej wsi, malowniczo położonej nad Orzycem, w odległości ok. 20 kilometrów od Mławy, to nie tylko okazja do zobaczenia jednego z trzech zachowanych na Mazowszu kościołów budowanych "formą ośmiu węgłów", ale także odwiedzenia jednego z najstarszych miejsc osadniczych w tej części Polski.
Grzebsk to jeden z najstarszych grodów na Mazowszu, wzmiankowany po raz pierwszy już w tzw. falsyfikacie mogileńskim z 1065 r. pod nazwą Grebesco. Z tamtych czasów zachowało się do dzisiaj grodzisko pierścieniowate o średnicy ok. 65 m, usytuowane w widłach rzeki Orzyc, a datowane na X-XI stulecie. Gród, który przetrwał do XIII w., był w pewnym momencie nawet siedzibą kasztelana. To może świadczyć o ważnych funkcjach administracyjno-obronnych, jakie pełnił w tym czasie Grzebsk na północnej rubieży Mazowsza. Prawdopodobnie już wówczas istniał przy nim kościółek pw. św. Leonarda. Trudno ustalić, ile kościołów istniało w tym miejscu do początków XVIII w., czyli do momentu wybudowania zachowanej do dzisiaj świątyni drewnianej. Po raz pierwszy kościół w Grzebsku wzmiankowany jest w 1454 r., ten sam - lub jego następca - nosił w 1598 r. wezwanie św. Zofii.
Zachowany do dzisiaj kościół pw. św. Leonarda został wzniesiony w 1712 r. przez ks. Kwiatkowskiego, proboszcza z Czernic Borowych. Bez większych remontów dotrwał do roku 1882 r. Przeprowadzona wówczas przebudowa, nadzorowana przez ks. Dionizego Mierzwickiego, zaważyła na wyglądzie kościoła przez najbliższe sto lat. Od zachodu zasłonięto trójboczne zamknięcie nawy, dostawiając do niej 16-metrową wieżę konstrukcji słupowej, która przejęła funkcję rozebranej dzwonnicy. Rozebrano również zakrystię, znajdującą się za prezbiterium, do którego dobudowano symetrycznie dwa pomieszczenia w konstrukcji szachulcowej (obecnie szalowane). Wewnątrz strop zastąpiono sklepieniem kolebkowym.
Mimo że w okresie międzywojennym podjęto próbę zastąpienia go budowlą murowaną, w takiej formie kościół przetrwał do początków lat 90. XX w. W wyniku kolejnej przebudowy, dokonanej w latach 1992-1993 pod kierunkiem ks. Jana Kaźmierczaka, świątyni przywrócono pierwotny wygląd - rozebraną wieżę zastąpiono niską kruchtą, ponownie odsłonięto trójboczne zamknięcie nawy, zaś wewnątrz przywrócono strop płaski.
CIEKAWOSTKI
W okresie międzywojennym rozważano zastąpienie istniejącego kościoła drewnianego budowlą murowaną. Zgromadzono już nawet część potrzebnych materiałów, ale wybuch II wojny światowej pokrzyżował te plany. Dziś więc w dalszym ciągu można podziwiać jeden z najciekawszych drewnianych obiektów sakralnych, jakie w XVIII w. wzniesiono na Mazowszu. Architektura Kościół w Grzebsku to rzadko spotykany na Mazowszu obiekt sakralny, w którym nie tylko prezbiterium, ale również nawa jest zamknięta trzema bokami ośmioboku. Dziś podobną świątynię drewnianą możemy zobaczyć jeszcze tylko w Sarbiewie, miejscowości również znajdującej się na "pętli ciechanowskiej". Natomiast znacznie mniejszy obiekt, z wyglądu przypominający kaplicę w Grzebsku (piszemy o niej w części poświęconej zabytkom w okolicy) - zbudowany na planie ośmioboku i o zbliżonych wymiarach - spotkamy w Kucicach ("pętla płocka").
GPS: N 53.218139, E 20.586648
Historia